Yahudiler ()1 veya Yahudi milleti, tarihî İsrail ve Yehuda'nın İsrailoğulları 234 ve İbranilerinden56 köken alan bir etno-dinî grup7 ve millettir.8910 Yahudilik, Yahudi milletine özel etnik bir din olduğundan Yahudi etnisitesi, milleti ve inancı birbiriyle güçlü bir şekilde ilişki içerisindedir.111213
Yahudiler ilk defa Doğu Akdeniz kıyılarındaki Kenan bölgesinde, İsrail Diyarı olarak bilinen topraklarda, yaklaşık MÖ 2'nci milenyumda14 (dört bin yıl önce) etnik ve dinî bir grup olarak ortaya çıktılar.15 Merneptah Steli, MÖ 13. yüzyıla (Geç Tunç Çağı) kadar Kenan'daki, günümüz Yahudilerinin dedeleri olan İbrani kökenli inançlı İsraillilerin varlığını doğrulamaktadır.1617 İsrailoğulları, nüfuslarının artmasıyla birlikte18 İsrail ve Yehuda krallıkları olarak ortaya çıkmış ve güçlerini sağlamlaştırmışlardır.19 Yahudilerin sürgün dönemlerinden çok az kaynak bahsetse de, Babil Eserati ve sürgünü ve Roma İşgali ve sürgünüyle Yahudiler ilk defa diasporada yaşamaya başlamışlardır,20 ancak anavatanları ile aralarındaki manevi bağ hep sağlam kalmıştır.<ref>*
Botticini, Maristella and Zvi Eckstein. "From Farmers to Merchants, Voluntary Conversions and Diaspora: A Human Capital Interpretation of History." pp. 18–19. August 2006. Accessed 21 November 2015. "The death toll of the Great Revolt against the Roman empire amounted to about 600,000 Jews, whereas the Bar Kokhba revolt in 135 caused the death of about 500,000 Jews. Massacres account for roughly 40 percent of the decrease of the Jewish population in Palestine. Moreover, some Jews migrated to Babylon after these revolts because of the worse economic conditions. After accounting for massacres and migrations, there is an additional 30 to 40 percent of the decrease in the Jewish population in Palestine (about 1–1.3 million Jews) to be explained" (p. 19).
Boyarin, Daniel, and Jonathan Boyarin. 2003. Diaspora: Generation and the Ground of Jewish Diaspora. p. 714 "...it is crucial to recognize that the Jewish conception of the Land of Israel is similar to the discourse of the Land of many (if not nearly all) "indigenous" peoples of the world. Somehow the Jews have managed to retain a sense of being rooted somewhere in the world through twenty centuries of exile from that someplace (organic metaphors are not out of place in this discourse, for they are used within the tradition itself). It is profoundly disturbing to hear Jewish attachment to the Land decried as regressive in the same discursive situations in which the attachment of native Americans or Australians to their particular rocks, trees, and deserts is celebrated as an organic connection to the Earth that "we" have lost" p. 714.
Cohen, Robin (1997), Global Diasporas: An Introduction. p. 24 London: UCL Press. "...although the word Babylon often connotes captivity and oppression, a rereading of the Babylonian period of exile can thus be shown to demonstrate the development of a new creative energy in a challenging, pluralistic context outside the natal homeland. When the Romans destroyed the Second Temple in AD 70, it was Babylon that remained as the nerve- and brain-centre for Jewish life and thought...the crushing of the revolt of the Judaeans against the Romans and the destruction of the Second Temple by the Roman general Titus in AD 70 precisely confirmed the catastrophic tradition. Once again, Jews had been unable to sustain a national homeland and were scattered to the far corners of the world" (p. 24).
Johnson, Paul A History of the Jews "The Bar Kochba Revolt," (HarperPerennial, 1987) pp. 158–61 : Paul Johnson analyzes Cassius Dio's Roman History: Epitome of Book LXIX para. 13–14 (Dio's passage cited separately) among other sources: "Even if Dio's figures are somewhat exaggerated, the casualties amongst the population and the destruction inflicted on the country would have been considerable. According to Jerome, many Jews were also sold into slavery, so many, indeed, that the price of Jewish slaves at the slave market in Hebron sank drastically to a level no greater than that for a horse. The economic structure of the country was largely destroyed. The entire spiritual and economic life of the Palestinian Jews moved to Galilee. Jerusalem was now turned into a Roman colony with the official name Colonia Aelia Capitolina (Aelia after Hadrian's family name: P. Aelius Hadrianus; Capitolina after Jupiter Capitolinus). The Jews were forbidden on pain of death to set foot in the new Roman city. Aelia thus became a completely pagan city, no doubt with the corresponding public buildings and temples... We can...be certain that a statue of Hadrian was erected in the centre of Aelia, and this was tantamount in itself to a desecration of Jewish Jerusalem." p. 159.
[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/69*.html Cassius Dio's Roman History: Epitome of Book LXIX para. 13–14] : "13 At first the Romans took no account of them. Soon, however, all Judaea had been stirred up, and the Jews everywhere were showing signs of disturbance, were gathering together, and giving evidence of great hostility to the Romans, partly by secret and partly by overt acts; 2 many outside nations, too, were joining them through eagerness for gain, and the whole earth, one might almost say, was being stirred up over the matter. Then, indeed, Hadrian sent against them his best generals. First of these was Julius Severus, who was dispatched from Britain, where he was governor, against the Jews. 3 Severus did not venture to attack his opponents in the open at any one point, in view of their numbers and their desperation, but by intercepting small groups, thanks to the number of his soldiers and his under-officers, and by depriving them of food and shutting them up, he was able, rather slowly, to be sure, but with comparatively little danger, to crush, exhaust and exterminate them. Very few of them in fact survived. Fifty of their most important outposts and nine hundred and eighty-five of their most famous villages were razed to the ground. Five hundred and eighty thousand men were slain in the various raids and battles, and the number of those that perished by famine, disease and fire was past finding out. 2 Thus nearly the whole of Judaea was made desolate, a result of which the people had had forewarning before the war. For the tomb of Solomon, which the Jews regard as an object of veneration, fell to pieces of itself and collapsed, and many wolves and hyenas rushed howling into their cities. 3 Many Romans, moreover, perished in this war. Therefore Hadrian in writing to the senate did not employ the opening phrase commonly affected by the emperors, 'If you and our children are in health, it is well; I and the legions are in health'" (para. 13–14).
Safran, William. 2005. The Jewish Diaspora in a Comparative and Theoretical Perspective. Israel Studies 10 (1): 36. "...diaspora referred to a very specific case—that of the exile of the Jews from the Holy Land and their dispersal throughout several parts of the globe. Diaspora [galut] connoted deracination, legal disabilities, oppression, and an often painful adjustment to a hostland whose hospitality was unreliable and ephemeral. It also connoted the existence on foreign soil of an expatriate community that considered its presence to be transitory. Meanwhile, it developed a set of institutions, social patterns, and ethnonational and/or religious symbols that held it together. These included the language, religion, values, social norms, and narratives of the homeland. Gradually, this community adjusted to the hostland environment and became itself a center of cultural creation. All the while, however, it continued to cultivate the idea of return to the homeland." (p. 36).
Sheffer, Gabriel. 2005. Is the Jewish Diaspora Unique? Reflections on the Diaspora's Current Situation. Israel Studies 10 (1): pp. 3–4 "...the Jewish nation, which from its very earliest days believed and claimed that it was the "chosen people," and hence unique. This attitude has further been buttressed by the equally traditional view, which is held not only by the Jews themselves, about the exceptional historical age of this diaspora, its singular traumatic experiences its singular ability to survive pogroms, exiles, and Holocaust, as well as its "special relations" with its ancient homeland, culminating in 1948 with the nation-state that the Jewish nation has established there... First, like many other members of established diasporas, the vast majority of Jews no longer regard themselves as being in Galut [exile] in their host countries.…Perceptually, as well as actually, Jews permanently reside in host countries of their own free will, as a result of inertia, or as a result of problematic conditions prevailing in other hostlands, or in Israel. It means that the basic perception of many Jews about their existential situation in their hostlands has changed. Consequently, there is both a much greater self- and collective-legitimatization to refrain from making serious plans concerning "return" or actually "making Aliyah" [to emigrate, or "go up"] to Israel. This is one of the results of their wider, yet still rather problematic and sometimes painful acceptance by the societies and political systems in their host countries. It means that they, and to an extent their hosts, do not regard Jewish life within the framework of diasporic formations in these hostlands as something that they should be ashamed of, hide from others, or alter by returning to the old homeland" (p. 4).
Dalit Rom-Shiloni, *Exclusive Inclusivity: Identity Conflicts Between the Exiles and the People who Remained (6th–5th Centuries BCE) *, A&C Black, 2013 p. xv n.3: 'it is argued that biblical texts of the Neo-Babylonian and the early Persian periods show a fierce adversarial relationship(s) between the Judean groups. We find no expressions of sympathy to the deported community for its dislocation, no empathic expressions towards the People Who Remained under Babylonian subjugation in Judah. The opposite is apparent: hostile, denigrating, and denunciating language characterizes the relationships between resident and exiled Judeans throughout the sixth and fifth centuries.' (p. xvii) </ref>
II. Dünya Savaşı'ndan önce, dünya çapındaki Yahudi nüfusu 16,7 milyonla21 döneminin zirvesine ulaşmıştı ve o zamanlar dünya nüfusunun yaklaşık %0,7'sini temsil ediyordu. Holokost ile yaklaşık 6 milyon Yahudi sistematik olarak öldürüldü.2223 O zamandan sonra nüfus tekrar arttı ve 2018'de Berman Jewish DataBank24 tarafından toplam 14,6-17,8 milyon olarak tahmin edildi; bu, toplam dünya nüfusunun yaklaşık %0,2'sine eşdeğerdir.25{{#tag:ref|Bununla birlikte, dünyadaki Yahudi nüfusunu kusursuz bir şekilde ölçmek zordur. Sayım metodolojisi ile ilgili konuların yanı sıra, kimin Yahudi olduğuna dair halahatik, laik, politik ve atalarına ait kimlik faktörlerini savunanlar arasındaki anlaşmazlıklar, kaynağa bağlı olarak rakamı önemli ölçüde etkileyebilir.26|group="not"}} 20. yüzyılda yükselen ve Yahudi milliyetçiliğini temel alan Siyonistler, iki bin yıl önce dağılmış Yahudi devletleri olan İsrail Krallığı ve Yehuda Krallığı'ndan uzun zaman sonra aynı bölgede Modern İsrail Devleti'ni kurmuş ve zamanla toplam nüfusun en çoğunu Yahudilerin oluşturduğu bir ülke haline getirmişlerdi.2728 Yeni kurulmuş İsrail Devleti, Geri Dönüş Kanunu ile29 İsrail'e yerleşmek isteyen Yahudilere doğrudan vatandaşlık hakkı verdi ve böylece Yahudiler, İsrail'e yerleşmeye teşvik edildiler.30
Dünya nüfusuna oranla çok az yüzdeye sahip olmalarına rağmen Yahudiler, felsefe,31 edebiyat,3233 politika34 dahil olmak üzere, hem eski hem de modern geçmişte birçok alanda insanî ilerlemeyi önemli ölçüde etkilemiş ve büyük katkılarda bulunmuşlardır. Yahudiler özellikle işletme,35 güzel sanatlar,36 mimarlık, edebiyat, müzik, tiyatro,37 sinema, tıp, teknoloji, matematik, doğa bilimleri ve din gibi alanların gelişmesini sağlayan birçok başarıya imza atmışlardır. Hepsiyle beraber Yahudiler Kitâb-ı Mukaddes'i yazarak3839 Hristiyanlığı kurmuş,40 İslam üzerinde derin bir iz bırakmış41 ve günümüz Batı medeniyetinin yüksek seviyelere ulaşmasında en büyük katkıyı sağlayan milletlerden biri olmuşlardır.4243
Türkçedeki Yahudi kelimesi, Arapçadaki <big>يهود</big> (Yahud) kelimesinden gelmektedir.44 Musevi kelimesi ise, Arapçada "Musa'nın izindeki" anlamına gelen (Mūsawī) kelimesinden Türkçeye geçmiştir.45 İngilizcedeki Jew kelimesi ise, Eski Fransızcadaki Juieu (veya akronimi Jiu) kelimesinden, önce Orta İngilizceye (Gyw, Jewe) sonra Modern İngilizceye (Jew) geçmiştir. "Yahudi" terimi ilk defa Grekçe ile Avrupa dillerine girmiştir; Grekçedeki Ἰουδαῖος (Ioudaios) kelimesinden Latinceye (Iudaeus), oradan da önce Romenik konuşan Avrupaya, sonra da geri kalanına yayılmıştır.46 Grekçeye ise Orta Doğu'dan, Aramicedeki Y'hūdāi'dan veya İbranicedeki (Yehudii)'dan geçtiği tahmin ediliyor. Etimolojik olarak "Yahudi" terimi, Yehuda Krallığı ve Yehuda kabilesinin kurucusu Yehuda'ya dayanmaktadır.47
Ladinodaki tek. (Djudio); çoğ. (Djudios) terimleri, Yidişteki tek. (Yid); çoğ. (Yidn) terimleri ve diğer Yahudi dillerindeki "Yahudi" kelimesinin karşıkları, İbranice tek. (Yehudii); çoğ. (Yehudim) kelimelerinden türemiştir.48 Dillerdeki "Yahudi" çevrimli terimler sırasıyla Arapçada يَهُودِيّ (Yahūdī; Al-Yahūd), Almancada Jude, Portekizce ile İspanyolcada Judío, Felemenkçede Jood, Fransızcada Juive, Danca ile Norveççede Jøde, Lehçede żyd.49 Dillerdeki "İbrani" çevrimli terimler ise sırsıyla İtalyancada Ebreo, Farsçada عبرانی (Ebrani), Rusçada Еврей (Yevrey).50 'nin dördüncü baskısına (2000) göre,
Yahudi isminin Yahudi avukat veya Yahudi ahlakı gibi ifadelerin içinde, atıfta bulunmasının hem kaba hem de oldukça saldırgan olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir. Bu tür bağlamlarda Yahudi kelimesi kabul edilebilir tek olasılıktır. Bununla birlikte, bir taraftan bazı insanlar bu ifadeyi kullanmak için o kadar ihtiyatlı davrandılar ki, kendileri açısından birçok risk taşıyan bir ifade olmasına rağmen onlar, herhangi bir yerde Yahudiyi isim olarak kullanarak toplum gündemine damga vurdular. "Konseyde şu anda birkaç Yahudi var" gibi kabul edilemez bir cümlede, Yahudi halkı veya Yahudi kökenli kişiler gibi bir dolaylı ifadenin ikame edilmesi, kullanıldığında Yahudilerin 'olumsuz bir çağrışımına sahip olduğunu' ima ettiği için kendi başına bir suç oluşturabilir.51
Yahudilik, diğer çok uluslu dinlerden (İslam, Hristiyanlık, Budizm, v.b.) ziyade yalnızca Yahudi milletinin525354555657 ve etnisitesinin sahip olduğu kültürün, ortak özelliklerini içeren bir çeşit mistik dindir.585960 Kimliğe yönelik kimin Yahudi olduğunun tanımını yapmak, dinî veya ulusal bir yaklaşımın kullanılmasına bağlı olarak değişiklik göstermektedir.6162 Günümüzde genel olarak Yahudiler için üç grup bakış açısı kullanılır: dini takip edip etmediklerine bakmaksızın Yahudi bir ailede doğanlar, Yahudi atalara veya soylara sahip olanlar, herhangi bir Yahudi atalara veya soylara sahip olmayıp evlilik yolu ile Yahudiliğe kabul edilmiş insanlar.63
Geleneksel olarak Yahudi kimliğinin tarihsel tanımı, kişi anasoyunun halakhatik dönüşümlerine dayanmaktadır. Kimin Yahudi olduğuna karar veren bu tanımlar, Sözlü Tevrat'nın MS 200'deki Babil Talmud'una yazılmasına kadar uzanmaktadır. Tanah'ın Tesniye 7:1‐5 gibi bölümleri, Yahudiler ve yerli Kenanlılar arasındaki evliliklere karşı bir uyarı olarak kullanıldı. Bu konuyla ilgili YHVH'nin emri şöyledir: "Yahudi olmayan koca ile yapılan evlilik, hiç kuşkusuz çocuklarınız benden yüz çevirmesine neden olacak ve putlara tapmalarına sebebiyet verecektir!".64 Levililer 24:10 'da ise İbrani bir kadın ile Mısırlı bir adamın evliliği sonucu doğan erkek çocuklarının "İsrailliler arasında" olduğu anlatılır. Bu, Babil'den dönen İsraillilerin Yahudi olmayan eşlerini ve çocuklarını bir kenara bırakmaya yemin ettikleri Ezra 10:2‐3 ile tamamlanmaktadır.6566 Popüler bir diğer teori ise esaret altındaki bir kısım Yahudi kadınlara tecavüz edilmesi nedeniyle 'Yahudi kimliği' yasasının annelik soyundan miras alınmasını iddia eder. Ancak bilimciler bu teoriye sürgün öncesi dönemdeki Talmud yasasının kurulmasına atıfta bulunarak karşı çıkmaktadır.67 Diğer bir argüman ise: Hahamların, Romalı askerlerin Yahudi kadınlara yönelik yaygın tecavüzü nedeniyle babasoylu soy yasasını, anasoylu soy yasasına değiştirdiğidir.68 18 ve 19. yüzyılın sonlarındaki anti-dinci Haskala hareketi, Yahudi kimliğinin geçmişten bu yana halakhatik yorumlanmasına karşı çıktı ve meydan okundu.69
Yahudilerin kökeni için yeniden yapılanmacı bir gerçekliğe dayalı sonuç elde etmeye çalışmak zor ve karmaşık bir çabadır. Bu çabalar, en az on Yakın Doğu dilinde yazılmış çok sayıda ve çeşitte belgeleri kullanarak en az 3000 yıllık eski insanlık tarihini incelemeyi gerektirir. Arkeolojik keşifler, farklı disiplinlerden gelen araştırmacıların ve akademisyenlerin çalışmalarına dayandığından amaç, en tutarlı teoriye odaklanarak tüm olgusal verileri yorumlamaktır. Yahudilerin kökenine dair biyolojik ve etnogenetik bulgular, arkeolojik veya tarihsel metin kayıtlarının yanı sıra dinî, edebî veya mitolojik çalışmalar ile de bulunabilir. Yahudilerin, izi sürülen asıl etnik kökeninin Levant'daki Sami halkı olan İbranilere ve onların inanç edinmiş varyantları olan İsrailoğullarına dayandığı doğrulanmıştır.70 Modern Yahudilerin etnik ve terimsel kökeninin ise İsrailoğu Yehuda'dan geldiği arkeolojik ve tarihsel bulgularca doğrulanmıştır.717273747576
Tanah anlatılarına göre Yahudilerin kökeni, Kenan'da yaşayan İbrahim, eşi Sarah, oğlu İshak, torunu Yakup ve Yakup'un eşi ve Yehuda'nın annesi Leah'ın soyundan gelir ve bu atalardan birçok defa bahsedilir. On İki Kabile'nin kurucularının ise Yakup'un on iki oğlu olduğu yazılır. Yakup'un oğlu Yusuf'un Mısır Azizi olmasından sonra Yakup ve ailesi Kenan'dan Eski Mısır'a göç ettiler. Mısır'da yaşayan ve zamanla köleleştirilen İbrahim'in, İshak'ın ve Yakup'un torunları olan İsrailoğulları, Musa önderliğinde Mısır'dan çıktı ve Kenan'a geri döndü.
Yahudiler'in kökeni, geçmişsel olarak MÖ 2. milenyumda İbrahim, İshak ve Yakup'a (İsrail) kadar uzanır.77 MÖ 1200 yılları civarına ait olduğu saptanan Merneptah Steli, ilk tek tanrılı din olan Yahudiliğin78 binlerce yıllık süre zarfında geliştiği İsrail Diyarı'nda yaşayan Yahudi halkından bahsedilen en eski arkeolojik kayıtlardan biridir.79 Kutsal kitaplardaki kayıtlara göre, ilk olarak Othniel Ben Kenaz'dan Samson'a kadar geçen dönemde Biblik yargıçların yönetiminde, ardından da Kral Davud'un Kudüs'ü aynı zamanda Birleşik Monarşi olarak bilinen, İsrail ve Yehuda Birleşik Krallığı'nın başkenti yaparak İsrailoğulları'nin buradan yönettiği MÖ 1000 yılı civarında olmak üzere çeşitli dönemlerde Yahudiler bağımsız yaşamışlardır.80
Milattan önce 970 yılında, Davud'un oğlu Süleyman İsrail Kralı olmuştur.81 On yıl içinde, Süleyman Birinci Tapınak olarak bilinen Kutsal Tapınak'ı inşa etmeye başlamıştır. Süleyman'ın ölümünün ardından (MÖ 930 civarı) kuzeydeki on kabile İsrail Krallığı'ndan ayrılmıştır.82 Milattan önce 722'de, Asurluların İsrail Krallığı'nı fethederek burada yaşayan Yahudileri sürmeleri ile Yahudi diyasporası da başlamıştır.83 Hareketlilik ve seyahat imkânlarının kısıtlı olduğu bir dönemde, Yahudiler ilk ve en dikkat çekici muhacirler olmuştur.
Birinci Tapınak dönemi, MÖ 586 yılı civarında, Babillilerin Yehuda Krallığı'nı fethederek Kudüs Tapınağı'nı yıkmaları ile son bulmuştur.84 Babil Sürgünü'nde geçen elli yılın ardından, MÖ 538 yılında, Pers Kralı Büyük Kiros Yahudilerin Kudüs'e geri dönerek şehri ve kutsal tapınağı yeniden inşa etmelerine izin verir. İkinci Tapınak'ın inşası Birinci Tapınak'ın yıkılmasından yetmiş yıl sonra MÖ 516 yılında, I. Darius'un hükümdarlığı sırasında tamamlanmıştır.8586 İsrail Diyarı, Büyük İskender'in Pers İmparatorluğu'nu fethetmesi ile Helenistik Yunanların, ardından Ptolemaios Hanedanı'nın, sonra da Selevkos İmparatorluğu'nun kontrolü altına girmiştir.
Selevkos İmparatorluğu'nun, Kudüs'ü Helenleşmiş bir şehir devlet olarak yeniden düzenleme teşebbüsü, Kohen Gadol Mattathias ve beş oğlunun IV. Antiokhos Epiphanes'e karşı gerçekleştirdiği Makkabi ayaklanması ile son bulmuştur. Milattan önce 152 yılında Haşmonayim Krallığı'nı kuran Mattathias, Kudüs'ü bir defa daha başkent yapmıştır.87 Haşmonayim Krallığı yüz yıldan uzun süre ayakta kalmışsa da, gücünü artıran Roma İmparatorluğu'nun tahta geçirdiği Herod'un krallığında bir uydu devlet hâline gelmiştir. Herod Krallığı da yüz yılı aşkın bir süre ayakta kalmıştır.88 Milattan sonra 70 yılındaki Yahudi-Roma savaşları'nın ilkini başlatan Birinci Ayaklanma'da ve MS 135 yılındaki Bar Kohba ayaklanmasında Yahudilerin yaşadığı yenilgiler diyasporanın gerek coğrafi yayılımını gerekse nüfusunu artırmıştır. Kayda değer sayıda Yahudi İsrail Diyarı'nı terk etmiş, sürülmüş veya köle edilerek Roma İmparatorluğu'nun dört bir yanında satılmıştır.89 O dönemden itibaren, Yahudiler başta Avrupa, Orta Doğu ve çevresi, daha sonraları da Kuzey Amerika olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde yaşamıştır. Yaşadıkları çeşitli ülkelerde de, ayrımcılık, baskı, yoksulluk, hatta soykırım (bkz. Antisemitizm, Holokost) dönemlerinden sağ çıkmayı başarmışlardır. İslam hakimiyeti altındaki İspanya ve Portekiz, Yahudi Aydınlanması (Haskala) dönemi Almanya ve Polonya'sı ile Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya gibi liberal veya anayasal demokrasi geleneğine sahip ülkelerin de aralarında bulunduğu çeşitli yer ve zamanlarda, kültürel, ekonomik ve bireysel refah dönemleri de yaşamışlardır.90
İbranice Yehudi (çoğul Yehudim) ismi başlangıçta Yehuda kabilesine atıfta bulunmak üzere kullanılmaktaydı.91 Ancak, Kuzey İsrail Krallığı'nın Güney İsrail Krallığı'ndan ayrılmasının ardından, Güney Krallığı içindeki hakim kabilenin adını alarak, Yehuda Krallığı olarak isimlendirilmeye başlamıştır.92 Terim başlangıçta Güney Krallığı halkına gönderme yapmış olsa da, B'nei Yisrael (İsrailoğulları) terimi hâlen her iki grup için de kullanılmaktaydı. Asurluların Kuzey Krallığı'nı fethetmesinin ardından Güney Krallığı'nın tek İsrail devleti olarak kalması ile Yehudim kelimesi zamanla sadece Yehuda kabilesi veya Krallığı'nı değil, Yahudi halkının tümünü belirtmek için kullanılmaya başlamıştır. Yahudiliğin Kutsal Kitabı Tanah'ta ise tüm Yahudi halkına atıfta bulunmak amacı ile ilk olarak Ester Kitabı'nda kullanılmıştır.93
[[Dosya:Maurycy Gottlieb - Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur.jpg|küçükresim|Yom Kippur bayramında Sinagog'da dua eden Aşkenazi Yahudiler
<hr>Maurycy Gottlieb, ]] Dünyadaki Yahudi nüfus içinde, büyük ölçüde esas İsrailoğlu nüfusundan ayrılan kolların yerleştikleri farklı coğrafi bölgelerde birbirinden bağımsız evrimlerden geçmelerinden kaynaklanan, belirgin etnik bölünmeler bulunmaktadır. Eski Dünya'nın dört bir yanındaki çeşitli yerlerde Yahudi yerleşimciler tarafından çok sayıda Yahudi cemaati kurulmuş, bunlar arasında sıklıkla çok uzun mesafeler bulunduğundan cemaatler birbirinden genellikle uzun süre etkin bir şekilde tecrit olmuştur. Yahudi diyasporasının ilk binyılı boyunca, cemaatler yerel çevrelerinin siyasi, kültürel, doğal ve nüfusa dayalı etkisi altında gelişmiştir. Yahudiler arasındaki bu farklılıklar, günümüzde dilsel çeşitlilik, farklı damak tatları, litürjik uygulamalar ve dini yorumlar gibi noktaları içine alan her bir cemaatin Yahudiliğini kültürel olarak ifade etme tarzlarının yanı sıra zaman içinde dışarıdan alınan genetik katkının dereceleri ve kaynaklarında da görülebilir.94
Yahudiler sıklıkla iki ana gruptan biri ile özdeşleştirilir: Aşkenaz (çoğ. Aşkenazim), yani "Almanlar" (Orta Çağ İbranicesi'nde "Almanya" anlamına gelen Aşkenaz, bu grubun Orta Avrupa'daki temellerine gönderme yapar) ve Sefarad (çoğ. Sefardim) veya "İspanyollar" (İbranice'de "İspanya" veya "İberya" anlamına gelen Sefarad, bu grubun İspanya ve Portekiz'deki temellerine gönderme yapar). Ortadoğu ve Kuzey Afrika'yı kapsayan bir coğrafyaya yayılan ve çeşitlilik içeren bir Yahudi grubunu içine alan Mizrahiler ya da "Doğulular" (İbranice'de Mizrah "Doğu" demektir) ise, üçüncü büyük grubu oluşturmakla birlikte litürjik sebeplerden ötürü kimi zaman Sefarad grubu içinde anılmaktadır.95
Bene İsrail, Bnei Menaşe, Koçin Yahudileri ve Bene Efraim gibi Hindistan Yahudileri; Yunanistan'daki Romanyotlar; İtalyan Yahudileri ("İtalkim" veya "Bené Roma"); Yemen ve Umman'da Temaniler; önemli bir bölümünü Etiyopya'daki Beta İsrail'in oluşturduğu çeşitli Afrika Yahudi grupları; ve başta Kaifeng Yahudileri olmak üzere Çin Yahudilerinin yanı sıra, yine farklı ancak günümüzde yok olmaya yüz tutmuş diğer cemaatlerin de aralarında bulunduğu birçok küçük grup daha vardır.96
Tüm bu gruplar arasındaki ayrımlar takribidir ve aralarında her zaman keskin sınırlar bulunmaz. Örneğin, Mizrahiler, aslında birbirlerine yukarıda sayılan gruplardan daha yakın olmayan Kuzey Afrika, Orta Asya, Kafkaslar ve Ortadoğu'daki Yahudi topluluklarından oluşan hetorojen bir gruptur. Öte yandan, Sefaradlardan bağımsız bir gelişme sürecinden geçmiş olmalarına rağmen, günümüzde litürjik tarzlarındaki benzerliklerden ötürü Mizrahilere kimi zaman Sefarad denmektedir. Mizrahiler arasında, Irak Yahudileri, Mısır Yahudileri, Berberi Yahudiler, Lübnan Yahudileri, Kürt Yahudileri, Libya Yahudileri, Suriye Yahudileri, Buhara Yahudileri, Dağ Yahudileri, Gürcü Yahudileri, İran Yahudileri ve diğer gruplar da vardır. Yemen ve Umman'dan gelen Temaniler de kendilerine özgü bir litürjik tarza sahip olmalarına ve Mizrahilere kıyasla cemaat dışından farklı genetik katkı almış olmalarına rağmen bazen bu gruba dahil edilirler. Ayrıca, 1490'lı yıllarda İspanya ve Portekiz'den gönderildikten sonra Ortadoğu ve Kuzey Afrika'ya yerleşen Sefarad Yahudileri ile bu bölgelerde eskiden beri yaşamakta olan Yahudi toplulukları arasında da ayrım yapılmaktadır.97
Tüm bu çeşitliliğe rağmen, günümüzde Yahudilerin büyük kısmını, dünyadaki Yahudilerin %70'i (II. Dünya Savaşı ve Holokost'tan önce bu oran %90'a yakındı) ile Aşkenaz Yahudileri oluşturmaktadır. Avrupa dışına yoğun göç verdiklerinden, Aşkenaz Yahudileri Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Arjantin, Avustralya ve Brezilya gibi ülkelerin bulunduğu Yeni Dünya'daki Yahudilerin de çok önemli bir kısmını teşkil ederler. Kuzey Afrika'dan Fransa'ya göç eden Mizrahiler, bu ülkede Aşkenaz ve Sefarad Yahudi nüfusunu geçmiştir.98 Tüm Yahudi gruplarının temsil edildiği tek Yahudi nüfusu, her bir grubun dünyadaki toplam Yahudi nüfusu içindeki oranından bağımsız olarak bir erime potası içinde bir araya geldiği İsrail'dedir.99
Tel Aviv Üniversitesi tarih bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Şlomo Sand, 2008 yılında kaleme aldığı Yahudi Halkı Nasıl İcat Edildi100 (The Invention of the Jewish People) adlı, İsrail'de aylar boyunca en çok satılanlar listesinde kalan eserinde, Yahudilerin paylaşılmış ırksal veya biyolojik geçmişe sahip bir ulus oluşturmadıklarını kanıtlamayı hedeflemiştir. Her iki uçtan suçlama ve övgülerle karşılanan kitapta yazar, Yahudilerin İsrail topraklarında hak iddia etmelerinin önüne geçmeyi amaçladığını da belirtmiştir. Çalışmada ayrıca, ilk kez 19. yy. tarihçilerince ileri sürülmüş bir kuram yeniden canlandırılıyordu. Amerika Kıtasındaki Yahudilerin yüzde doksanının köklerini bağladıkları Orta ve Doğu Avrupalı Yahudilerin soyunun, 8. yüzyılda Kafkaslarda bir imparatorluk kurmuş ve çoğunlukla Yahudi dinine geçmiş bir Türk boyu olan Hazarlardan geldiğidir.101 Hazar kökeni savı, yazar ve tarihçilerin ilgisini çeken bir konudur ve bilimsel çevrelerde hâlen tartışılmaktadır. Örneğin Arthur Koestler bu konu bağlamında, Yahudi düşmanlığıyla mücadele de edebileceği umuduyla, Onüçüncü Kabile102 kitabını yazdı ve çağdaş Yahudilerin, soyu Hazarlardan geliyorlarsa, İsa'nın çarmıha gerilmesinden sorumlu tutulamayacaklarını ileri sürdü. Ancak genetik araştırmalar bu kuramın devre dışı kalmasına neden olmuştur.103
Dünyadaki farklı Yahudi grupları tarafından sergilenen bariz kültürel ve fiziksel çeşitliliğe rağmen, yapılan genetik çalışmalar bu toplulukların genetik olarak birbirleri ile akraba olduklarını, coğrafi kollara ayrılarak ardından birbirinden bağımsız evrelerden geçmiş ortak bir İsrailoğlu soyundan geldiklerini ortaya koymuştur.104
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Ulusal Bilimler Akademisi tarafından yayımlanan bir çalışmada, "Avrupa, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'daki Yahudi topluluklarının babadan gelen Y kromozomu gen havuzlarının kaynağının Ortadoğu'da yaşamış olan ortak bir grup olduğu" bulgusuna ulaşılmış ve "çoğu Yahudi topluluğunun Diyaspora sırasında ve sonrasında çevrelerindeki Yahudi olmayan topluluklardan nispeten tecrit hâlinde kaldığı" sonucuna varılmıştır.105 Diasporanın dünyanın dört bir yanına dağılmış olmasına rağmen, günümüzde Yahudiler arasında buldukları kayda değer genetik benzerlik araştırmacılar tarafından da şaşırtıcı bulunmuştur.106
Buna ek olarak, DNA testleri çeşitli etnik Yahudi gruplarının çoğunda son 3.000 yıl içinde diğer topluluklara kıyasla çok daha az karma evlilik yapıldığını ortaya koymuştur.107 Bulgular, Yahudiler'in ortaya çıkışını sürgündeki İsrailoğulları ile ilişkilendiren geleneksel inanışı desteklerken dünyadaki Yahudi topluluklarının birçoğunun ya da çoğunluğunun, tarihi Hazarlar örneğinde olduğu gibi, Yahudi inancını benimseyen Yahudi soyundan gelmeyen gruplar tarafından kurulduğu teorileri ile de ters düşmektedir.108109 Her ne kadar Hazarlar gibi gruplar modern Yahudi toplulukları -Hazarların durumunda Aşkenazlar- tarafından massedilmiş olabilirse de, bu grupların modern Aşkenaz Yahudileri'nin büyük bir oranını oluşturmuş olmaları düşük bir ihtimalken, Aşkenaz Yahudileri'nin kurucusu olma ihtimalleri ise bundan da azdır.110
İsrailoğlu kökeninin temel örneği dahi yeni çalışmalar ile kimi Yahudi toplulukları için yeniden gözden geçirilmeye başlamıştır. Bundan önce, dünyadaki Yahudi topluluklarında belirlenen İsrailoğlu kökeni sadece Ortadoğu'dan göç ettikten sonra yerleştikleri yerlerde "kendilerine eş olarak alıp Yahudiliğe döndürdükleri yerel halktan kadınlar" ile bugün bilinen toplulukları kuran erkeklere dayandırılmaktaydı.111 Aşkenaz Yahudileri'ni konu alan bir araştırmada, erkek kuruculara ek olarak, kayda değer sayıda kadın kurucunun da Ortadoğu kökenli olabileceği, mevcut Aşkenaz nüfusunun yaklaşık %40'ının anne tarafından sadece dört kadından veya MS birinci ve ikinci yüzyıllarda Yakın Doğu'dan gelen "bir İbrani/Levanten mtDNA havuzuna dayanması muhtemel" "kurucu soylara" uzandığı ortaya atılmıştır.112
Yahudi grupların birbirinden ayrıldığı noktalar büyük ölçüde ev sahibi toplulukların genetik katkısının kaynağı ve oranına dayanır.113114 Örneğin, Temaniler gen havuzlarına girmiş olan Sahra altı Afrika gen tiplerinin oranı ile gerek diğer Mizrahiler'den gerekse de Aşkenaz Yahudilerin'den ayrılırlar.115 Yemenliler arasında, son 3.000 yılda ortalama soy karışımı %35'tir.116 Yerel Yemenli ve İsrailli atalara sahip117 geleneksel olarak Arapça konuşan bir topluluk olarak Yemenli Yahudiler de bulgulara dahil edilmişse de, Yahudi olmayan Yemenli örneklerin ortalama olarak dörtte biri frekansa sahiptirler.118 Aşkenaz Yahudilerin'de Avrupa kökenli erkek genetik katkısının oranı, tahminen 80 kuşak boyunca, kuşak başına %0,5 civarında kalmakta, toplam katkı tahmini de "Motulsky'nin %12,5'lik ortalama tahminine çok yakın" çıkmaktadır.119
DNA analizi, mabet görevlilerinin çıktığı Kohen kabilesinden gelen günümüzdeki Yahudilerin, yaklaşık 3.000 yıl öncesine giden ortak bir atayı paylaştıklarını da belirlemiştir.120 Bu, dünyanın her yerindeki Yahudi topluluklarında tutarlılık gösteren bir sonuçtur.121 Araştırmacılar, günümüzdeki kökenlerin en yakın zamandaki ortak atasının MÖ 1000 (kabaca Kutsal Kitap'ta sözü geçen Mısır'dan Çıkış sırasında) ile Babillilerin Birinci Tapınak'ı yıktıkları MÖ 586 yılları arasında yaşadığını tahmin etmektedir.122 Aşkenaz ve Sefarad Yahudilerinden alınan DNA örneklerinin incelenmesinden de benzer sonuçlar elde edilmiştir.123 Bilimciler, genetik mutasyonları temel alarak ilk mabet görevlisinin yaşadığı zamana dair de bir tahmin ortaya atmışlardır: buna göre, ilk mabet görevlisi kabaca 106 kuşak önce yaşamış, bu ise, her kuşağın ortalama uzunluğunun 25 ya da 30 yıl olarak alınmasına bağlı olarak 2.650 – 3.180 yıl öncesine denk gelmektedir.124
Yahudilerin kendi içindeki karşılıklı ilişkilerin ötesinde, diğer bulgular, Y-kromozomu ölçüt olarak alındığında, dünyadaki Yahudi topluluklarının İsrailli Araplar ve Filistinliler ile de yakın akraba olduklarını göstermektedir.125 Bunlar, ister Hristiyanlaşmış, isterse de daha sonraları İslamlaşmış ve her ikisi de sonunda kültürel olarak Araplaşmış olsunlar, tek bir grup olarak "tarih öncesi çağlardan bu yana bölgede yaşayan bir çekirdek topluluğun [modern] torunları"nı temsil etmektedir. Çalışmalardan birinin yazarları, "incelenen Yahudi olan ve olmayan Ortadoğu toplulukları arasındaki gözlemlenen son derece büyük yakınlı[ğın] … ortak bir Ortadoğu kökeni hipotezini desteklediği"ni ifade etmektedir.126
Yahudi ulus devleti İsrail, Yahudilerin toplam nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu tek ülkedir.127128 İsrail, 14 Mayıs 1948 tarihinde bağımsız ve demokratik bir ülke olarak kurulmuştur.129130 Parlamentosu Knesset'teki 120 üyenin hâlen 12'si Arap asıllı İsrail vatandaşıdır.131 1948 ve 1958 yılları arasında, Yahudi nüfusu 800.000'den iki milyona yükselmiştir.132 Hâlen Yahudiler 5,4 milyon kişi ile, İsrail nüfusunun %75,8'ini oluşturmaktadır.133 İlk yıllarında, İsrail Devleti Holokost'tan sağ kurtulanların ve Arap topraklarından kaçan Yahudilerin toplu göçüne de tanıklık etmiştir.134 İsrail'de birçoğu 1980'lerin sonları ve 1990'ların başlarında İsrail'e hava yoluyla nakledilmiş çok sayıda Etiyopya Yahudisi de yaşamaktadır.135 1974 ve 1979 yılları arasında, yarıya yakını Sovyetler Birliği'nden olmak üzere, 227.258 göçmen İsrail'e gelmiştir.136 Bu dönemde, Batı Avrupa, Latin Amerika ve Amerika Birleşik Devletleri'nden İsrail'e göçte de artış yaşanmıştır.137 Aralarında Hindistan Yahudileri ve Holokost'tan kurtularak Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Avustralya ve Güney Afrika'ya yerleşen Aşkenazlardan bazılarının soyundan gelenlerin de bulunduğu diğer cemaatlerden de İsrail'e bir miktar göç olmuştur. Diğer yandan, ekonomik sorunlar, siyasi koşulların yarattığı hayal kırıklığı ve devam eden Arap-İsrail anlaşmazlığı yüzünden kimi Yahudiler de İsrail'den ayrılmıştır. İsrail'den göç eden Yahudiler yordim olarak adlandırılmaktadır.138
On dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru Amerika Birleşik Devletleri'ne ve diğer ülkelere göç, Siyonizm'in ortaya çıkması ve bunu takip eden, Rusya'daki pogromlar, Avrupa Yahudilerinin Holokost sırasında katledilmesi ve İsrail Devleti'nin kurulması, ardından da Yahudilerin Arap topraklarından bu ülkeye toplu göçü gibi olayların hepsi de 20. yüzyıl sonuna kadar dünya Yahudilerinin nüfus merkezlerinde önemli değişiklikler yaşanması ile sonuçlanmıştır.139
Hâlen, dünyadaki en büyük Yahudi cemaati, yaklaşık 5,3 milyon kişi ile Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunmaktadır. Yine Amerika kıtasındaki Kanada, Arjantin ve Brezilya'da da büyük Yahudi cemaatleri varken, Meksika, Uruguay, Venezuela, Şili ve diğer birçok ülkede ise daha küçük cemaatler varlığını sürdürmektedir. (bkz. Latin Amerika'daki Yahudilerin tarihi).140
Batı Avrupa'daki en büyük Yahudi cemaati ise, büyük bölümünü Cezayir, Fas ve Tunus gibi Kuzey Afrika'daki Arap ülkelerinden gelen göçmen ya da mültecilerin (ve onların soyundan gelenlerin) oluşturduğu 490.000 Yahudinin yaşadığı Fransa'dadır.141 Birleşik Krallık'ta 295.000 Yahudi yaşamaktadır. Doğu Avrupa'da, eski Sovyetler Birliği topraklarında 350.000 ila bir milyon arasında Yahudi'nin yaşadığı tahmin edilmekteyse de, kesin bir rakam vermek zordur. İsrail dışında, dünyada en hızlı büyüyen Yahudi cemaati, Almanya'da, özellikle de başkent Berlin'deki cemaattir. Bunun nedeni ise, Berlin Duvarı'nın yıkılmasından bu yana, eski Doğu Bloğu'ndan on binlerce Yahudi'nin Almanya'ya yerleşmesidir.142
1945 yılında, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'daki Arap ülkelerinde 900.000 civarında Yahudi yaşamaktaydı. İsrail'in kuruluşunun ardından ortaya çıkan Siyonizm karşıtlığı ile başlayan sistematik baskılar143 bu Yahudilerin neredeyse tümünün 1950'li yıllarda İsrail'e, Kuzey Amerika'ya ve Avrupa'ya kaçmasına yol açmıştır (bkz. Yahudilerin Arap topraklarından toplu göçü). Günümüzde, Arap ülkelerinin tümünde kalan Yahudilerin toplam sayısı sadece 8.000'dir.144
1979 devrimi öncesinde 100.000 kişilik Yahudi nüfusuna sahip olan İran'da ise, 10.800 Yahudi yaşamaktadır. Devrimden sonra, İran Yahudilerinin bir kısmı İsrail ve Avrupa'ya göç etmişse de, çoğunluk (Yahudi olmayan İranlı yurttaşları ile birlikte) Amerika Birleşik Devletleri'ne, özellikle de ana topluluğun Tahrangeles olarak adlandırıldığı Los Angeles'a göç etmiştir.
Avrupa, Amerika, Ortadoğu ve Asya'nın geriye kalanı dışında, Avustralya ve Güney Afrika'da da oldukça büyük Yahudi toplulukları bulunmaktadır.145
Antik Yunan'dan bu yana, Yahudilerin bir kısmı gönüllü veya zorunlu olarak kendilerini çevreleyen, Yahudi olmayan toplumlarla asimile olmuş, Yahudiliği uygulamayı bırakmış, kültürünü ve dilini unutmuş, Yahudi kimliğini kaybetmiştir.146 Asimilasyon tüm bölgelerde ve tüm zaman dilimlerinde gerçekleşmiş,147 hatta Çin'deki Kaifeng Yahudileri gibi, kimi Yahudi cemaatleri tümüyle yok olmuştur.148 1700'lerdeki Yahudi Aydınlanması'nın (bkz. Haskala) ortaya çıkışı, sonrasında da 1800'lü yıllarda Avrupa ve Amerika'daki Yahudi gruplarının serbestliğe kavuşması ile bu durum ivme kazanmış, Yahudileri laik toplumda daha fazla rol oynamaya ve bu toplumun bir parçası olmaya teşvik etmiştir. Bunun sonucunda da Yahudilerin cemaat dışından eşler ile evlenmeleri ve Yahudi cemaatinde katılmamaya başlamaları, giderek artan bir asimilasyon eğilimini de beraberinde getirmiştir.149 Dinler arası evlilik oranları ülkeden ülkeye önemli farklılıklar göstermektedir: Amerika Birleşik Devletleri'nde %50'nin hemen altında,150 Birleşik Krallık'ta %53 civarında, Fransa'da %30 civarında olan karma evlilikler,151 Avustralya ve Meksika'da %10'a kadar düşebilmektedir.152153 Birleşik Devletler'de, karma evliliklerden olan çocukların sadece üçte biri kendini Yahudilik dini ile ilişkilendirmektedir.154 Bunun sonucunda da, Yahudilerin içinde yaşadıkları ülkelere asimile olmaya devam etmesi yüzünden, Diyaspora'daki birçok ülkedeki dinen Yahudi olan nüfusu sabit kalmakta veya hafif bir düşüş eğilimi göstermektedir.
Tarih boyunca birçok hükümdar, imparatorluk ve ulus, toprakları üzerinde yaşayan Yahudilere baskı uygulamış ya da onları tümüyle ortadan kaldırmaya çalışmıştır. Bu amaçla, Yahudilerin ülkeden kovulmasından soykırıma kadar uzanan bir yelpazede farklı yöntemler uygulanmış, ülkelerin içinde, sıklıkla bu aşırı yöntemlerin tehdidi muhalefeti sindirmeye yetmiştir. Antisemitizmin tarihi, Yahudilerin katli ile sonuçlanan Birinci Haçlı Seferi'ni;155 Torquemada'nın önderliğindeki İspanyol Engizisyonu ile Portekiz Engizisyonu'nu ve bunların Yeni Hristiyanlar ve Marrano Yahudilerine yönelik zulüm ve idamları;156 Ukrayna'da Bohdan Hmelnitski'nin Kazaklarının gerçekleştirdiği katliamları;157 Rus Çarları tarafından desteklenen pogromları158 ve Yahudilerin yerleşmiş oldukları İspanya, Portekiz, İngiltere, Fransa, Almanya ve diğer ülkelerden kovulmalarını da içine almaktadır.159 Yapılan zulümler, 1942 ile 1945 yılları arasındaki Holokost'ta yaklaşık 6 milyon Yahudinin katledilmesi ile sonuçlanan Adolf Hitler'in Nihai Çözümü ile doruk noktasına ulaşmıştır.160
James Carroll'a göre, "Yahudiler Roma İmparatorluğu'nun toplam nüfusunun %10'unu teşkil ediyordu. Bu orana göre, şayet diğer etkenlerin müdahalesi olmasaydı bugün dünyada 13 milyon yerine 200 milyon Yahudi olacaktı."161 Elbette, nüfus artış oranı, salgın hastalıklar, göç, asimilasyon ve din değiştirme gibi diğer birçok karmaşık demografik etken de küresel Yahudi nüfusunun mevcut boyutu üzerinde önemli roller oynamıştır.
Her ne kadar Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerindeki Yahudi nüfusları son dönemde göç sayesinde artmışsa da, doğal nüfus artış dinamiklerine bağlı olarak sürekli büyüme kaydeden tek Yahudi nüfusu İsrail'de bulunmaktadır. Diyaspora'daki hemen her ülkede, genel Yahudi nüfusu düşer veya sabit kalırken üyeleri sıklıkla dini sebeplerden ötürü doğum kontrolünden sakınan Ortodoks ve Haredi cemaatleri hızlı nüfus artışı yaşamaktadır.162
Ortodoks ve Muhafazakâr Yahudilikte, Yahudi olmayanların Yahudiliğe geçişine izin verilmese de, birçok Yahudi grubu, Diyaspora'daki asimile olmuş Yahudi cemaatlerine ulaşarak Yahudi kökenleri ile yeniden bağ kurmalarını sağlamaya çalışmaktadır. Ayrıca, Reform Yahudiliği ilke olarak, dine yeni üyeler kazandırmaya olumlu bakmaktadır. Ancak, Reform Yahudiliği bu alandaki enerjisini aktif olarak yeni üyeler aramaktan ziyade karma evlilik yapan Yahudilerin eşlerine ulaşmaya çalışmaya harcamakla yetinmiştir.163 Ortodoks hareketler arasında ise, laik Yahudilere daha güçlü bir Yahudi kimliği kazandırarak karma evlilik ihtimalini azaltmaya yönelik çabalar görülmektedir. Bu ve diğer Yahudi grupları tarafından son 25 yılda yürütülen çalışmalar sonucunda, laik Yahudilerin dini akidelerini daha fazla yerine getirme eğilimine girdiği, Baal Teşuva adıyla bilinen hareket ortaya çıkmışsa da, bu eğilimin demografik sonuçları tam olarak bilinmemektedir.164 Ayrıca, Yahudi olmak yönünde ilerleme kararı alan Yahudi olmayanlar arasında da Jews by Choice (Yahudi Olmayı Seçenler) hareketi de büyümektedir.165
Yahudiliğin litürjik dili, İbrani kutsal metinlerinin (Tanah) yazıldığı ve yüzyıllardır Yahudi halkının günlük konuşma dilini oluşturan İbranice'dir (İbranice'de "kutsal dil" anlamına gelen laşon ha kodeş tabiri ile adlandırılır). Milattan önce 5. yüzyıla gelindiğinde, İbranice'ye çok yakın olan Aramice de Yehuda'da konuşulan bir diğer dil olmuştur.166 Milattan önce 3. yüzyıl itibarıyla, Diyaspora'daki Yahudiler Yunanca konuşuyordu.167 Modern İbranice, Arapça ile birlikte, İsrail Devleti'nin iki resmî dilinden biridir.168
Konuşma dili olarak İbranice, 1881 yılında Filistin'e gelen Eliezer Ben-Yehuda tarafından yeniden diriltilmiştir. O zamana kadar yaklaşık on altı yüzyıl boyunca, İbranice neredeyse sadece litürjik dil ve Yahudilik üzerine yazılmış çoğu kitabın dili olarak kullanılır, Şabat'ta az sayıda insan İbranice konuşur olmuştu.169 Yüzyıllar boyunca, dünyanın her yerindeki Yahudiler göç ettikleri bölgelerin yerel veya hakim dillerini kullanmış, sıklıkla da ayrı dialektler geliştirmiş veya yeni bağımsız dil kolları yaratmışlardır. Yidiş, Orta Avrupa'ya göç eden Aşkenaz Yahudileri tarafından geliştirilen Yahudi-Alman dili, Ladino ise, İber Yarımadası'na göç eden Sefarad Yahudileri tarafından geliştirilen Yahudi-İspanyol dilidir. Holokost'un Avrupa Yahudileri üzerindeki yıkıcı etkisi, Yahudilerin Arap topraklarından toplu göçü ve dünyanın dört bir yanındaki diğer Yahudi cemaatlerinden yoğun göç gibi birçok etkene bağlı olarak, aralarında Gruzinik, Yahudi Arapçası, Yahudi Berbericesi, Kırımçakça, Yahudi Malayalamı ve birçok dilin bulunduğu çoğu cemaatin antik ve farklı Yahudi dili terk edilmiştir.170
Günümüzde Yahudiler tarafından en yaygın olarak konuşulan üç dil İngilizce, Modern İbranice ve Rusçadır. Fransızca ve İspanyolca gibi bazı Latin dilleri de yaygın olarak kullanılmaktadır.171
Takipçilerine hem uygulamada hem de inançlarında yol gösteren Yahudilik, sadece bir din değil bir "dünya görüşü"172 olarak da görülür. Dolayısıyla Yahudilik, Yahudi kültürü ve Yahudi kimliği arasında açık bir ayrım yapılması da oldukça zordur. Tarih boyunca, antik Helenistik dünya,173 Aydınlanma Çağı (bkz. Haskala)174 öncesi ve sonrası Avrupa, İslam yönetimindeki İspanya ve Portekiz,175 Kuzey Afrika ve Ortadoğu,176 Hindistan177 ve Çin178 ya da günümüzdeki Amerika Birleşik Devletleri179 ve İsrail180 gibi çok farklı çağlar ve yerlerde hiç de dini olmadığı halde bir açıdan Yahudilere has olan kültürel fenomenler gelişmiştir. Burada rol oynayan etkenlerin kimileri dinden ziyade Yahudiliğin kendi içinden gelirken, kimileri Yahudilerin veya belirli Yahudi topluluklarının çevreleri ile etkileşiminden, kimileri de bu toplulukların kendi içlerindeki sosyal ve kültürel dinamiklerden kaynaklanmaktadır. Bu durum, her bir cemaate has birbirinden oldukça farklı Yahudi kültürlerinin ortaya çıkmasına neden olmuşsa da bunların her biri en az diğerleri kadar özgün bir şekilde Yahudilere aittir.181
[[Dosya:Cohanim DNA migration.jpg|küçükresim|Romalıların Yahudileri, anavatanları olan Yahuda ve İsrail Krallığı topraklarından zorunlu göçe zorlaması ile, çizdikleri göç yolları.
]] Yahudiler, tarihleri boyunca gerek anavatanlarından gerekse daha sonra üzerinde yaşadıkları birçok defa bölgelerden doğrudan ya da dolaylı olarak çıkarılmışlardır. Hem göçmen hem de mülteci (bkz. Yahudi mülteciler) olarak yaşadıkları bu deneyim, Yahudi kimliğini ve dini uygulamalarını birçok yönden şekillendirmiş, bu yüzden de Yahudilerin tarihinde önemli bir unsur olmuştur.182 Bu tür göçlerin kısmi bir listesi aşağıdadır:
Yahudilerin çoğunluğu İsrail Diyarı'na yerleşmiş olan (aynı zamanda İbraniler olarak da bilinen) eski İsrailoğullarının soyundan gelir. İsrailoğulları ortak soylarını İshak ve Yakub üzerinden biblik ataları İbrahim'e kadar izlerler.204 Saul'un hükümdarlığında bir Birleşik Monarşi kurulmuş, bu Kral Davud ve Süleyman'ın hükümdarlıkları altında da varlığını sürdürmüştür. Kral Davud (İlk olarak bir Kenaan sonra da Yevus şehri olan) Kudüs'ü fethederek burayı başkenti yapmıştır.205 Aynı zamanda Yahudiler, bu dönemde Zebur'un Davud'a indirildiğine inanır.206 Süleyman'ın hükümdarlığının ardından, ülke kuzeyde İsrail Krallığı, güneyde ise Yehuda Krallığı olmak üzere ikiye ayrılmıştır.207 İsrail Krallığı'nın M.Ö. 8. yüzyılda, Asur hükümdarı V. Şalmaneser tarafından fethedilmesinin ardından sakinleri Asur İmparatorluğu'nun dört bir yanına yayılmıştır. Gittikleri yerlerdeki kültürlere asimile olan bu gruplara On Kayıp Kabile adı verilir.208 Yehuda Krallığı, M.Ö. 6. yüzyılın başlarında topraklarını fethederek Yahudi ibadetinin merkezinde bulunan Birinci Tapınak'ı yıkan Babil ordusu tarafından yıkılana kadar bağımsız bir devlet olarak varlığını sürdürmüştür.209 Yehudalı seçkinler Babil'e sürülmüşlerse de, Babil Sürgünü olarak da bilinen, yetmiş yıl sonra Babil'in Persler tarafından fethedilmesinin ardından en azından bir kısmı memleketine dönebilmiştir. Yeni bir İkinci Tapınak Pers Krallarının desteği ile inşa edilmiş ve eski dini uygulamalar yeniden hayata geçirilmiştir.210211
Perslerin Büyük İskender tarafından mağlup edilmesinin ardından ortaya çıkan Selevkos Krallığı, Pers dünyasına Yunan kültürünü sokmaya çalışmıştır. IV. Antiokhos Epiphanes yönetimindeki Yunanların, Helenleşmiş (Yunan kültürünü benimseyen) Yahudilerin de desteği ile, Kudüs Tapınağı'nı bir Zeus tapınağına dönüştürmeye kalkışmaları üzerine, Yahudiler Makkabilerin liderliğinde ayaklanmışlardır. Kazanılan zaferin ardından, Yahudiler Kudüs Tapınağı'nı yeniden Tanrı'ya adamışlar (Hanuka ya da Işık Bayramı'nın kökeni bu olaya dayanır) ve M.Ö. 165 yılında, M.Ö. 63'te Roma İmparatorluğu'nun nüfuzu altına girene kadar varlığını sürdüren Haşmonayim Krallığı olarak bilinen bağımsız Yahudi devletini kurmuşlardır. Roma yönetiminin ilk dönemlerinde, Haşmonayimler hanedanın Büyük Herod tarafından ortadan kaldırılmasına kadar başta kalmışlardır. Varlıklı bir Edom sülalesinden gelen Herod, Romalıların uydu kralı olarak çok başarılı olmuştur. Herod döneminde, Kudüs Tapınağı'na eklemeler de yapılmıştır.212
Herod'un M.Ö. 4 yılındaki ölümünden sonra Romalıların doğrudan yönetimi altına giren Yehuda'da politikalar gaddarlıkları veya kendi servet ve güçlerini mümkün olduğunca artırma ihtirasları ile bilinen imparatorlar, generaller, valiler ve konsüller tarafından sık sık değiştiriliyordu. Bu tarihten itibaren İmparatorluğun her yerine dağılan Yahudi tebasına karşı Roma'nın tavrı hoşgörü ile saldırganlık arasında gidip gelmiştir. Geniş bir panteona tapınan Romalılar, Yahudiliğin tek tanrıcılığına kolay uyum sağlayamazken dindar Yahudiler de Romalıların çok tanrıcılığını kabullenememiştir.213 (Hristiyanlığın küçük bir Yahudi grubu arasından ilk ortaya çıkışı da işte bu kargaşa dolu iklimde meydana gelmiştir.214)) Milattan sonra 66 yılında yaşanan kuraklık ve isyanların ardından, Yehuda'daki Yahudiler Roma'ya karşı genel bir ayaklanma başlatmışlardır. Ayaklanma, Roma İmparatoru Vespasian'ın oğlu ve varisi Titus Flavius tarafından bastırılmıştır.215 Üzerinde esir edilen Yehudalılar ile bir menoranın (yedi kollu şamdan) Kudüs'e getirilişinin betimlendiği Titus Takı Roma'da hâlen ayaktadır. Yahudiler genellikle bu takın altından geçmez, etrafından dolanırlar.216
Kudüs'ün büyük bölümünü yıkan Romalılar, Tapınak Dağı'nın istinat duvarlarından olan Batı Duvarı'nı (ya da bugün bilinen adıyla Ağlama Duvarı) sağlam bırakmışlardır.217 İlk ayaklanmanın sona ermesinin ardından, Yahudilerin önemli bir bölümü kendi topraklarında yaşamayı sürdürmüş ve dinlerini uygulamalarına müsaade edilmiştir. İkinci yüzyılda, Roma İmparatoru Hadrianus Kudüs'ü bir pagan şehri olarak yeniden inşa ettirmeye başlamış, diğer yandan da bazı Yahudi adetlerine kısıtlamalar getirmiştir. Bu hakaret karşısında, Yahudiler bu sefer Simon Bar Kohba'nın önderliğinde bir defa daha ayaklanmışlardır.218 Hadrianus, buna muazzam bir güçle karşılık vermiş, yarım milyona yakın Yahudiyi öldürtmüştür. Roma lejyonlarının 135 yılındaki zaferinin ardından, Yahudilerin Kudüs şehrine girmeleri ve birçok Yahudi ibadeti Roma tarafından yasaklanmıştır.219 Kudüs'ün yıkılması ve Yahudilerin şehirden sürülmesinin ardından, Yahudi ibadeti de Tapınak çevresinde örgütlenmekten çıkmış ve bunun yerine hahamlar, cemaatlerin öğretmenleri ve önderleri olarak daha önemli roller almaya başlamışlardır. Roma döneminden sonra Yahudi Kutsal Kitabı'na yeni bir kitap eklenmemiş,220 bunun yerine, Halaha'nın ya da sözlü yasanın yorumlanıp geliştirilmesine ve bu geleneklerin, Yahudi hukukunun yorumlanmasında anahtar öneme sahip olan ve M.Ö. birinci ve beşinci yüzyıllar arasında kaleme alınan Talmud'a kaydedilmesine yoğun çaba harcanmıştır.221
212 yılında, tüm Yahudilere Roma İmparatorluğu vatandaşlığı verilmiştir. Milattan sonra 395 yılında I. Theodosius'un tahta geçmesiyle, Hristiyanlık, çöküş dönemine girmiş olan Roma İmparatorluğu'nun tek devlet dini hâline gelmiştir. Roma İmparatorluğu'nun son yüzyıllarında Yahudi ve Hristiyan yaşamları "tamamiyle birbirinin zıddı yönlerde" gelişmiştir. Yahudi yaşamı otonom, ademi merkeziyetçi ve cemaat odaklı hale gelirken, Hristiyan yaşamı ise, Papa ve Roma İmparatoru'nun yüksek otoritesi altında katı bir hiyerarşik sistem halini almıştır.222
İsrail'in çöküşünün ardından Yahudi yaşamı temelde demokratik bir karakter taşımıştır. Talmud'daki hahamlar, Tesniye'deki (29:9) "önderleriniz, oymak başlarınız, ileri gelenleriniz, görevlileriniz, bütün öbür İsrailli erkekler… Tanrınız Rab'bin önünde duruyorsunuz," pasajını, "Sizler için önderler, oymak başları, ileri gelenler, görevliler atadıysam da hepiniz nazarımda eşitsiniz" şeklinde yorumlamıştır (Tanhuma). Talmud'da, hakların her zaman beraberinde sorumlulukları da getirdiğinin altını çizilir: "hepiniz birbirinizden sorumlusunuz."223
Yahudilerin Katolikliğe geçen Roma İmparatorluğu ve Zerdüştçü Pers İmparatorluğu'nun dış baskılarından kurtulabilmiş olması birçok tarihçi tarafından "gizemli" bir olay olarak nitelendirilmiştir.224 Örneğin, Wilhelm von Humboldt, bu konuyu "Nice parlak zekaların salt insani düzeyde açıklanabileceğinden şüphe duyduğu dünya ve dinler tarihindeki olağandışı bir fenomen" sözleri ile kaleme almıştır.225
Ünlü Yahudi tarihçi Salo Wittmayer Baron'a göre, İsrail'in düşüşü ile Roma'nın çöküşü arasındaki önemli yüzyıllar boyunca, Yahudiler varlıklarını sürdürebilmek için bir dizi mekanizma geliştirmişlerdir. Baron, Yahudiliğe ve Yahudi topluluğuna güç kazandıran en az sekiz etken sayar:226
Bu şekilde saldırganlık, sadece Yahudilerin birliğini ve içsel güçleri ile bağlılıklarını daha da pekiştirmekten başka bir şey yapmamıştır.
Her ne kadar Babilliler zamanından itibaren Yahudiler İsrail dışına da yerleşmişlerse de, Yahudi ayaklanmasına Romalıların verdiği tepki, Yahudi yaşamının merkezini kadim memleketlerinden diyasporaya kaydırmıştır.229 Yahudilerin bir kısmı Romalıların adını Filistin olarak değiştirdiği Yehuda'da kalırken, bazıları esir olarak satılmış, geriye kalanlar da Roma İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinde vatandaş olmuştur.230 Yahudi diyasporasına getirilen bu geleneksel açıklama Yahudilerin neredeyse tamamen Yehuda'dan sürgün edilenlerin biyolojik torunları olduğuna inanan geçmişteki ve bugünkü Rabinik ve Talmud alimlerinin hemen hepsi tarafından kabul edilir. İslamın ortaya çıkışından altı yüzyıl önce, (gerek savaş gerekse İmparator Konstantin'in 313 yılında Hristiyanlığa geçişinin ardından, Hristiyan misyonunun uyguladığı baskı yüzünden harabeye dönen) Filistin'den Suriye, Babil ve İran Platosu'na kitlesel göç yaşanmış, bu yüzden, söz konusu bölgelerdeki nüfusa "muazzam ölçüde Yahudi kanı karışmıştır."231
Bazı laik tarihçiler, Antik Çağ'daki Yahudilerin çoğunluğunun muhtemelen Greko-Romen dünyadaki, özellikle de İskenderiye ve Anadolu'daki şehirlerin din değiştiren sakinlerinin torunları olduğunu savunurlar.232 Buna göre, diyasporadan sadece ruhani açıdan ve Yahudi itikatının köşe taşı hâline gelen kayıp ve evsizlik hissinden etkilenmişler, dünyanın çeşitli yerlerinde gördükleri zulüm de bu hissiyatı desteklemiştir. Yahudilik dinini Helenistik medeniyetin dört bir yanına yayan bu tür din değiştirme politikaları Yahudi devletinin yıkılmasının ardından artmış ve ancak Hristiyanlığın güç kazanması ile sona ermiş görünmektedir.233 Miladi dönemde, Mısır Yahudilerinin sayısının toplam yedi buçuk milyonluk bir nüfus içinde yaklaşık bir milyona ulaştığı tahmin edilmektedir.234
Bu teori ile sunulan genetik deliller sağlam olmasa da, kimi tarihçiler tarihi kayıtlara dayanarak Hristiyanlığın arifesinde, Roma İmparatorluğu nüfusunun %10'unu Yahudilerin oluşturduğuna inanmaktadır, ki böyle bir rakam ancak yerel halktan Yahudiliğe geçişler ile açıklanabilir.235 Diyaspora'nın ilk birkaç yüzyılında, en önemli Yahudi cemaatleri, Babil Talmudu'nun kaleme alındığı ve nispeten hoşgörülü rejimlerin Yahudilere özgürlük sağladığı Babil'de bulunmaktaydı. Yahudilerin çok daha katı bir tutum ile karşı karşıya kaldığı ve resmî mevkilere gelmelerine veya ibadethaneler inşa etmelerine izin verilmediği Bizans İmparatorluğu'nda ise durum daha kötüydü.236 Eski topraklarına geri dönecekleri inancıyla, Yahudiler 614 yılında Filistin'i istila eden Persler ile ittifak kurup onların saflarında savaşmışlar ve Kudüs'teki Bizans garnizonunu yenerek üç yıl boyunca şehri idare etmişlerdir. Ancak Perslerin Bizans İmparatoru Herakleios ile barış yapmalarının ardından Hristiyan yönetimi yeniden tesis edilmiş ve bunu izleyen katliamdan sağ kurtulmayı başaran Yahudilerin Kudüs'e girmeleri bir defa daha yasaklanmıştır.237
Bizans İmparatorluğu'nun büyük bölümü ile Babil'in İslam orduları tarafından fethedilmesi Yahudilerin yaşamını genel olarak iyileştirmiş olsa da ikinci sınıf vatandaş statüleri değişmemiştir.238 Bu İslami fetihlere tepki olarak, Batı 1096'daki Birinci Haçlı Seferi Kudüs'ü yeniden ele geçirmeye teşebbüs etmiş, bunun sonucunda bölgedeki birçok Yahudi cemaati de ortadan kaldırılmıştır. Yahudiler, Kudüs'ü Haçlılara kadar en gayretli şekilde savunanlar arasında yer almıştır.239 Şehir düştüğünde, Haçlılar bir sinagoga topladıkları Yahudileri burada yakmışlardır.240 Yahudiler, Haçlılara karşı Hayfa'yı neredeyse tek başlarına savunmuşlar, kuşatma altındaki şehri tam bir ay boyunca tutmuşlardır (Haziran-Temmuz 1099). O dönemde, son Yahudi devletinin yok olmasından bin yıl sonra, ülkenin her yerinde Yahudi cemaatleri bulunmaktaydı. Bunlardan, aralarında Kudüs, Tiberya, Ramla, Aşkelon, Caesarea ve Gazze'nin de bulunduğu ellisi tarihçiler tarafından bilinmektedir.241
Yahudiler Avrupa'ya Roma İmparatorluğu döneminde yerleşmiştir. Kilisenin tam olarak örgütlenmesinden önce, erken Orta Çağ toplumu hoşgörülüydü.242 800 ve 1100 yılları arasında, Hristiyan Avrupa'da 1,5 milyon Yahudi yaşıyordu.243 Serf veya şövalyeler olarak feodal sistemin parçası olmadıkları için şanslıydılar, zira bu şekilde birçok Hristiyan için hayatı çekilmez hale getiren baskı ve sürekli savaş halinin dışında kalıyorlardı.244 Sıradan Hristiyanların aksine, Yahudilerin çoğunluğu okuma yazma biliyordu.245 Finans, yönetim ve hekimlik alanlarında sağladıkları önemli hizmetlerden ötürü Hristiyan toplumu ile ilişkilerinde, krallar, prensler ve piskoposlar tarafından korunmaktaydılar.246 Hatta İncil üzerine çalışan Hristiyan alimler Talmudik hahamlara danışmaktaydı.247 Tüm bunlar, Roma Katolik Kilisesi'nin reformları ve güç kazanması, özellikle de vaazler veren Fransisken ve Dominiken keşişlerin uydurduğu hikâyeler ve şehirlerde yaşayan, kıskanç ve rekabetçi orta sınıf Hristiyanların yükselişi ile değişmiştir. 1300 yılına gelindiğinde, keşişler ve yerel rahipler, halka Yahudilerden nefret etmeyi ve onları öldürmeyi öğretmek için, Paskalya yortusu sırasında dönemin kıyafetleri içindeki Yahudileri İsa'yı öldürürken betimleyen sahne oyunlarından yararlanıyorlardı.248 Yahudiler üzerindeki baskılar ve yaşadıkları yerlerden kovulmaları işte bu noktada yaygın bir hal almıştır. On dördüncü yüzyılın ortalarında Kara Veba salgınlarının Avrupa'yı harap ederek nüfusun yarıdan fazlasının ölümüne yol açmasıyla, Yahudiler de günah keçisi seçilmiştir.249 Nihayet, 1500 yılı civarında, Yahudiler aradıkları güvenliği buldukları Polonya'da yeniden refaha kavuşmuşlardır.250
Norman Roth, bir noktada İspanya'da diğer tüm Avrupa ülkelerinin toplamından daha fazla Yahudinin yaşadığını savunmaktadır. Kimi tarihçilerin hesaplamalarına göre, 12. yüzyılda Sefarad Yahudileri dünyadaki Yahudi nüfusunun %90'ını oluşturmaktaydı, ancak bu oran hızla düşmüştür.251
Yahudi cemaatleri sürekli olarak Haçlı saldırılarının hedefi olmuş,252 giderek sertleşen yasalar da Yahudilerin ekonomik faaliyetlerin büyük bölümünden dışlanmasına ve toprak sahibi olmalarının yasaklanmasına neden olduğundan, Yahudilerin sadece aralarında borç para vermenin de bulunduğu birkaç mesleği yapmaları mümkün olmuştur.253 Yahudiler, 1300 yılından sonra İngiltere, Fransa ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'ndan kovulmuşlar, nüfusun büyük bölümü Doğu Avrupa'ya, özellikle de 1700'lü yıllara kadar Yahudilere eşsiz şekilde hoşgörü ile yaklaşılan Polonya'ya gitmiştir.254 1764 yılına gelindiğinde, Lehistan-Litvanya Birliği'nde 750.000 Yahudi yaşamaktaydı. O dönemde dünya üzerinde yaşayan Yahudilerin toplam nüfusunun ise 1,2 milyon olduğu tahmin edilmektedir.255
Yahudileri hedef alan son ve en büyük toplu kovulma ise, İber Yarımadası'nın 1492 yılında Hristiyanlar tarafından yeniden fethedilmesinin (reconquista) ardından meydana gelmiştir (bkz. İspanya'daki Yahudilerin tarihi ve Portekiz'deki Yahudilerin tarihi).256 On yedinci yüzyılda, kovulmaların sona ermesinin ardından, bireysel koşullar ülkeden ülkeye ve dönemden döneme farklılıklar göstermiş, ancak genel bir kural olarak, Batı Avrupa'daki Yahudiler resmî kararlar veya gayriresmî baskılar yoluyla tecrit edilmiş gettolarda ve ştetllerde yaşamaya zorlanmışlardır.257 Yirminci yüzyılın başlarına gelindiğinde, çoğu Avrupa Yahudisi, genel olarak günümüzde Polonya, Litvanya, Beyaz Rusya ve komşu bölgeleri içine alan Rus İmparatorluğu'nun Batı sınırındaki Pale Yerleşimi'nde yaşıyordu.258
Müslümanların yönetimindeki İber Yarımadası'nda, Yahudiler matematik, astronomi, felsefe, kimya ve filoloji alanlarında önemli ilerlemeler sağlayacak özgürlüğe sahiptiler.259 Bu dönem kimi zaman, İber Yarımadası'ndaki Yahudi kültürünün altın çağı olarak da adlandırılır.260
Leon Poliakov, İslamın ilk dönemlerinde, Yahudilerin büyük ayrıcalıklara sahip olduklarını ve cemaatlerinin refaha erdiğini yazar. Ticari faaliyetler yürütmelerini engelleyecek herhangi bir kanun ya da sosyal engel bulunmamaktaydı. Birçok Yahudi Müslümanlar tarafından yeni fethedilmiş bölgelere göç ederek buralarda cemaatler oluşturmuştur. Bağdat veziri kendi sermayesini Yahudi bankerlere emanet etmişti. Deniz ve köle ticaretinin çeşitli kısımlarının başına Yahudiler getirilmişti. Milattan sonra 10. yüzyılda halifeliğin en önemli liman şehri olan Siraf'ın valisi de bir Yahudiydi.261
On birinci yüzyıldan itibaren, Yahudilere yönelik pogromların yaşandığı örnekler de olmuştur.262 Bunlar arasında, Endülüs'teki Gırnata'da Yahudi mahallesinin tümüyle ortadan kaldırıldığı 1066 Gırnata katliamı da vardır.263 Orta Çağ Kuzey Afrika'sında264 ve Mısır,265 Suriye266 ve Yemen267 gibi diğer Arap ülkelerinde Yahudilere yönelik şiddet olayları yaşanmıştır.
1172 yılında İslam yönetimindeki İberya'nın büyük bölümünün kontrolünü ele geçiren ve Murabıtlardan çok daha köktenci olan Muvahhidler zımmilere karşı acımasızca davranmışlardır. Yahudiler ve Hristiyanlar Fas'tan ve İslam yönetimindeki İspanya'dan kovulmuşlardır.268 Aralarında ibn Meymun'un ailesinin de bulunduğu ölüm ile ihtida arasında bir seçim yapmaya zorlanan Yahudilerden bazıları güney ve doğudaki daha hoşgörülü Müslüman ülkelere kaçmış, diğerleri ise kuzeye giderek büyüyen Hristiyan krallıklarına yerleşmiştir.269270
Aydınlanma Çağı boyunca, Yahudilerin kendi içinde de kayda değer değişimler yaşanmıştır. Avrupa genelindeki Aydınlanma'ya paralel olarak Haskala (Yahudi Aydınlanması) hareketi de ortaya çıkmış, 1700'lü yıllarda Yahudiler kendi içlerine kapanmayı bırakarak, genel Avrupa toplumunun bilgi birikimini almaya, görgü kurallarını ve ideallerini benimsemeye başlamıştır. Öğrencilerin aldığı geleneksel dini öğrenime laik ve bilimsel öğretim de eklenmiştir. Yahudi tarihi ve İbranice çalışmaları yeniden hayat bulmuş, ulusal Yahudi kimliğine olan ilgi büyümeye başlamıştır.271
Günümüzdeki tüm Yahudi mezheplerinin doğuşu da Haskala hareketinden etkilenmiştir.272 Aynı zamanda, Haskala, Yahudilerin ikamet ettikleri ülkelere kültürel asimilasyonun teşvik edilmesine de ve on dokuzuncu yüzyılda Yahudilikteki Reform hareketine de katkıda bulunmuştur.273 Hemen hemen aynı zamanda, Haskala'nın neredeyse tam zıddını telkin eden Hasidik Yahudilik hareketi doğmuştur. 1700'lü yıllarda, İsrael ben Eliezer (Baal Şem Tov) tarafından başlatılan Hasidik Yahudilik, dine coşkulu ve mistik yaklaşımı ile hızla taraftar toplamıştır.274 Bu iki hareket ve içinden çıktıkları Yahudiliğe geleneksel ortodoks yaklaşım, çağımızda Yahudi görenekleri içindeki bölünmelerin temelini oluşturmuştur.275
Bu esnada, dış dünyada da bir değişim yaşanmaktaydı. 1791'de, Fransa Yahudi nüfusuna serbestlik tanıyarak kanunlar nezdinde onlara eşit haklar veren ilk Avrupa ülkesi olmuştur.276 Napolyon, Yahudileri Avrupa'daki Yahudi gettolarını terk edip yeni oluşturulan hoşgörülü siyasi rejimlere sığınmaya davet ederek bu serbestleşmeyi daha da yaymıştır (bkz. Napolyon ve Yahudiler).277 Danimarka, İngiltere ve İsveç gibi diğer ülkeler de Aydınlanma döneminde Yahudilere yönelik liberal politikaları yürürlüğe koymuşlar, bunun sonucunda da bu ülkelere bir miktar göç yaşanmıştır.278 On dokuzuncu yüzyıl ortasına gelindiğinde, Papalık Devleti haricinde neredeyse tüm Batı Avrupa ülkeleri Yahudi nüfuslarına serbestlik vermişler, ancak 19. yüzyılın sonunda Doğu Avrupa ve Pale Yerleşimi'nin her yerinde baskılar ve pogromlar yoğun olarak devam etmiştir.279 Antisemitizmin doğuda şiddet yoluyla, batıda ise sosyal olarak varlığını sürdürmesi yüzünden de, bir dizi Yahudi siyasi hareketi ortaya çıkmış, bunlar da Siyonizm ile sonuçlanmıştır.280
Siyonizm, Yahudilerin geldikleri topraklar olan Yeruşalim ve çevresinde 1900 yıl aradan sonra tekrar bir araya toplayıp bir Yahudi devleti kurmayı amaçlayam sosyo–politik bir harekettir. Kökenleri daha eskiye dayanmakla birlikte, hareket resmî olarak Avusturya doğumlu Yahudi gazeteci Theodor Herzl tarafından 19. yüzyıl sonunda kurulmuştur.281 Uluslararası hareket sonunda 1948 yılında dünyada modern zamanların ilk ve tek Yahudi Devleti olan İsrail Devleti'ni kurmuştur. Siyonizm hâlen öncelikle İsrail devleti ve hükûmetini desteklemek ve Yahudi halkı için bir memleket olarak statüsünü korumak amacıyla varlığını sürdürmektedir.282 Bir "diyaspora milliyetçiliği" olarak tanımlanan283 Siyonizm destekçileri tarafından amacı Yahudi halkının kendi kaderini tayin etmesi olan bir ulusal kurtuluş hareketi olarak görülür.<ref>Bir ulusal kurtuluş hareketi:
Siyonizm, Yahudi halkı ile Yahudilerin ulus olduğu kavramının MÖ 1200 yılı ile İkinci Tapınak dönemi –yani MÖ 70'e kadar– arasında bir noktada ortaya çıktığı düşünülen İsrail Diyarı arasında bağ kuran dini gelenek üzerine kurulmuş olsa da,284285 daha ziyade Avrupa Yahudilerinin kıtanın her yerindeki yoğun Antisemitizm'e bir tepki olarak başlayan modern hareket büyük ölçüde laik bir karaktere sahip olmuştur.<ref>Büyük ölçüde Antisemitizm'e bir tepki:
Politik yollardan tepki vermenin yanı sıra, 19. yüzyılın sonlarında çok sayıda Yahudi, Doğu Avrupa'daki baskılardan da kaçmaya başlamış, bunların çoğu Amerika Birleşik Devletleri'ne giderken bir kısmı da Kanada ve Batı Avrupa'ya yerleşmiştir. 1924 yılına gelindiğinde, sadece ABD'ye göç eden ve Avrupa'da yükselen Antisemitizm'in yol açtığı baskıların pek olmadığı bu ülkede büyük bir cemaat kuran Yahudilerin sayısı neredeyse iki milyona ulaşmıştı (bkz. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Yahudilerin tarihi). I. Dünya Savaşı'nda, 450.000'i çarlık Rusya'sı, 275.000'i de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu saflarında olmak üzere, İttifak ve İtilaf devletleri ordularında 1.172.000'in üzerinde Yahudi asker hizmet vermiştir.286
Antisemitizm en yıkıcı şekline, Yahudilerin yok edilmesini öncelik olarak belirleyen ve 1941 - 1945 yılları arasında Holokost'ta yaklaşık 6 milyon Yahudinin öldürülmesi ile sonuçlanan Nazi Almanyası'nın politikalarında ulaşmıştır.287 Naziler işgal ettikleri topraklarda Yahudileri ve diğer grupları arazide toplu olarak öldürmek için başlangıçta Einsatzgruppen adını verdikleri ölüm taburlarından faydalanmışlardır. 1942 yılına girildiğinde, Nazilerin lider kadrosu Avrupa Yahudilerinin soykırımını öngören Nihai Çözüm'ü hayata geçirmeye ve özellikle Yahudileri öldürmek için imha kampları kurarak Holokost'un hızını artırmaya karar vermiştir.288289 Bu, sınai ölçekte bir soykırım yöntemiydi. O zamana kadar hastalıkların kol gezdiği, aşırı kalabalık gettolara kapatılmış olan milyonlarca Yahudi, (sıklıkla trenle) Nazi ölüm kamplarına naklediliyor, buralarda bir kısmı belirli bir yere (çoğunlukla gaz odalarına) yönlendiriliyor, ardından da ya gaz verilerek ya da vurularak öldürülüyordu. Cesetleri ise gömülüyor ya da yakılıyordu. Diğerleri ise kendilerine çok az yemek verilen ve salgın hastalıkların yaygın olduğu kamplarda tutuluyordu.290
II. Dünya Savaşı sırasında Müttefik ordularında savaşan Yahudilerin sayısının %40'ı Kızıl Ordu'da olmak üzere, 1,4 milyon olduğu tahmin edilmektedir.291
1948 yılında, İsrail Devleti'nin kurulması ile,292 Yeruşalim'in Romalı'lar tarafından yıkılmasından sonra ilk Yahudi devleti kurulmuş oluyordu. 1948 Arap-İsrail Savaşı'nın ardından, daha önceleri Kuzey Afrika ve Ortadoğu'da yaşayan 850.000 Yahudinin büyük çoğunluğu da İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'dan gelen artan sayıda göçmene katıldı.293 Yirminci yüzyılın sonuna gelindiğinde, Yahudi nüfus merkezleri muazzam ölçüde değişmiş, Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail laik ve dini Yahudi yaşamının merkezleri hâline gelmiştir.
Yahudi tarihi boyunca Yahudi halkı ve Yahudilik çeşitli baskılara maruz kalmıştır. Geç Antik Çağ ve erken Orta Çağ'da, Roma İmparatorluğu (sonrasında da Bizans İmparatorluğu), ilk olarak pagan Roma döneminde yaşadıkları topraklardan kovdukları ardından da Hristiyan Roma döneminde resmen ikinci sınıf vatandaş statüsüne soktukları Yahudi nüfuslarına defalarca baskı uygulamıştır.294295 Orta Çağ'ın sonraki dönemlerinde, Hristiyan Batı Avrupa'da, özellikle de Almanya'nın dört bir yanında Yahudilerin katledildiği Haçlı Seferleri sırasında, Yahudilere Hristiyanlık adına zulüm yapılmış, Yahudiler İngiltere, Almanya ve Fransa'dan kovulmuştur. En büyük çaplı sürgün ise, İber Yarımadası'nın Katolikler tarafından yeniden fethedilmesinin (reconquista) ardından İspanya ve Portekiz'de yaşanmış, hem Sefarad Yahudileri hem de Müslümanlar kovulmuştur.296297 1870 yılına kadar varlığını sürdüren Papalık Devleti'nde ise, Yahudilerin sadece getto adı verilen belirli mahallelerde yaşamasına izin verilmiştir.298 On dokuzuncu yüzyılda ve (İkinci Dünya Savaşı sona ermeden önce) 20. yüzyılın ilk yarısında, Roma Katolik Kilisesi, "iyi Antisemitizm" ve "kötü Antisemitizm" arasında bir ayrım yapmıştır. Buna göre, "kötü" Antisemitizm, Yahudilere karşı nefreti soylarından ötürü savunurdu. Bu, Hristiyanlık karşıtı addediliyordu, zira Hristiyanlığın mesajı etnik kimliğine bakılmaksızın tüm insanlığa gönderilmişti ve herkes Hristiyan olabilirdi. "İyi" Antisemitizm ise, gazeteleri, bankaları ve diğer kurumları kontrol altına alma komplolarını, sadece servet birikimine önem vermeleri gibi Yahudilere isnat edilen suçlamaları doğru kabul eder ve bunları eleştirirdi.299
İslam ve Yahudilik arasında ise karmaşık bir ilişki var olmuştur. Geleneksel olarak, Yahudiler ve Hristiyanlar Müslüman topraklarında zımmi statüsünde yaşıyor, dini akidelerini yerine getirmelerine ve kendi iç işlerini yönetmelerine, belirli koşullar çerçevesinde izin verilmiştir.300 Bu koşullardan biri de, zımmilerin Müslüman devlete cizye (özgür yetişkin gayrımüslüm erkeklerden alınan vergi) ödemesi gerekiyordu.301 İslami yönetim altında, zımmiler düşük bir statüye sahiptiler. Silah taşımalarının ve Müslümanları ilgilendiren davalarda şahitlik etmelerinin yasaklanması gibi bazı sosyal ve yasal engelleri vardı.302 Ancak bu engellerin büyük bölümü sembolikti. Bernard Lewis'in tabiriyle "en onur kırıcı" olanı303 ise, Kuran'a ya da hadislere dayanmayan ancak Orta Çağ başlarında Bağdat'ta ortaya çıkan ve son derece düzensiz bir şekilde uygulanan ayırt edici kıyafet giyme zorunluluğuydu.304 Öte yandan, Yahudiler dinleri yüzünden öldürülme ya da sürülme veya zorla din değiştirmeleri yönünde baskı ile nadiren karşılaşmışlar, çoğunlukla da ikamet ve meslek tercihlerinde serbest olmuşlardır.305 Nitekim, Emeviler ve Abbasilerin yönetimi altında 712-1066 yılları arası dönem İspanya'daki Yahudi kültürünün Altın Çağı olarak adlandırılır. Bu duruma yönelik önemli istisnai durumlar ise, 12. yüzyıl Endülüs'ünde306 (daha sonraları da Müslüman İran'da)307 Muvahhid hanedanının hükümdarları tarafından Yahudilerin öldürülmesi ya da din değiştirmeye zorlanması, Yahudilerin 15. yüzyıldan başlayarak, özellikle de 19. yüzyıl başlarından itibaren Fas'ta mellah adı verilen duvarlarla çevirili mahallelerde yaşamaya zorlanmasıdır.308
Modern çağda Yahudilere yönelik en büyük ölçekli zulüm Holokost olmuştur: İkinci Dünya Savaşı sırasında, Nazi Almanyası ve işbirlikçileri tarafından Avrupa Yahudileri (ve Kuzey Afrika'nın Avrupalıların kontrolü altında olan bölümlerindeki çeşitli Yahudi cemaatleri) ve diğer azınlık grupları devlet kontrolünde sistematik olarak öldürülmüştür.309 Zulümler ve soykırım kademeli olarak gerçekleştirilmiştir. Yahudileri sivil toplumun dışına çıkarmaya yönelik yasalar II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden yıllar önce yürürlüğe konmuştur.310 Toplama kampları kurulmuş, buralara hapsedilenler yorgunluktan veya hastalıktan ölene kadar köle olarak çalıştırılmıştır.311 Nazi Almanya'sı tarafından işgal edilen Doğu Avrupa topraklarında, Einsatzgruppen adı verilen özel birimler Yahudileri ve siyasi muhalifleri kitlesel olarak kurşuna dizerek öldürmüştür.312 Yahudiler ile Çingeneler sıkışık gettolara hapsedilmişler, ardından da trenlerle yüzlerce kilometre uzaklıktaki imha kamplarına taşınmışlardır. Yolculuktan sağ çıkmayı başaranların büyük bölümü bu kamplardaki gaz odalarında öldürülmüştür.313 Alman bürokrasisinin her kolu bu kitle katliamının lojistiğinde yer almış, bir Holokost uzmanının sözleri ile, ülke "soykırımcı bir ulus" halini almıştır.314
Baron, Salo Wittmayer (1952). A Social and Religious History of the Jews, Volume II, Ancient Times, Part II. Philadelphia: Jewish Publication Society of America.
Lewis, Bernard (1984). The Jews of Islam. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-00807-8
Lewis, Bernard (1999). Semites and Anti-Semites: An Inquiry into Conflict and Prejudice. W. W. Norton & Co. ISBN 0-393-31839-7
Poliakov, Leon (1974). The History of Anti-semitism. New York: The Vanguard Press.
Stillman, Norman (1979). The Jews of Arab Lands: A History and Source Book. Philadelphia: Jewish Publication Society of America. ISBN 0-8276-0198-0
Genel:
Laik örgütler:
Dinî örgütler:
Yeniden Yapılanmacı Yahudilik Federasyonu (Yeniden yapılanmacı Yahudilik)
Birleşik Muhafazakâr Yahudilik Sinagogu (Muhafazakâr Yahudilik)
Siyonist örgütler:
Orijinal kaynak: yahudiler. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Israelite origins and kingdom: "The first act in the long drama of Jewish history is the age of the Israelites" ↩
"The people of the Kingdom of Israel and the ethnic and religious group known as the Jewish people that descended from them have been subjected to a number of forced migrations in their history" ↩
"In the broader sense of the term, a Jew is any person belonging to the worldwide group that constitutes, through descent or conversion, a continuation of the ancient Jewish people, who were themselves descendants of the Hebrews of the Old Testament." Jew at Encyclopædia Britannica ↩
"Hebrew, any member of an ancient northern Semitic people that were the ancestors of the Jews." Hebrew (People) at Encyclopædia Britannica ↩
*
Tet-Lim N. Yee (2005). Jews, Gentiles and Ethnic Reconciliation: Paul's Jewish identity and Ephesians. Cambridge University Press. pp. 102–. ISBN 978-1-139-44411-8. ↩
"Historically, the religious and ethnic dimensions of Jewish identity have been closely interwoven. In fact, so closely bound are they, that the traditional Jewish lexicon hardly distinguishes between the two concepts. Jewish religious practice, by definition, was observed exclusively by the Jewish people, and notions of Jewish peoplehood, nation, and community were suffused with faith in the Jewish God, the practice of Jewish (religious) law and the study of ancient religious texts" ↩
"This identification in the Jewish attitude between the ethnic group and religious identity is so close that the reception into this religion of members not belonging to its ethnic group has become impossible." ↩
"A person born Jewish who refutes Judaism may continue to assert a Jewish identity, and if he or she does not convert to another religion, even religious Jews will recognize the person as a Jew" ↩
K. L. Noll (2012), Canaan and Israel in Antiquity: A Textbook on History and Religion, A&C Black, rev.ed. pp. 137ff. ↩
Thomas L. Thompson (2000),Early History of the Israelite People: From the Written & Archaeological Sources, Brill, pp. 275–76: 'They are rather a very specific group among the population of Palestine which bears a name that occurs here for the first time that at a much later stage in Palestine's history bears a substantially different signification.' ↩
John Day (2005), In Search of Pre-Exilic Israel, Bloomsbury Publishing, pp. 47.5 [48] 'In this sense, the emergence of ancient Israel is viewed not as the cause of the demise of Canaanite culture but as its upshot'. ↩
Day, pp. : 31–33, p. : 57, n. : 33 ↩
Rainer Albertz (2003), Israel in Exile: The History and Literature of the Sixth Century B.C.E. Society of Biblical Lit, pp. 45ff: 'Since the exilic era constitutes a gaping hole in the historical narrative of the Bible, historical reconstruction of this era faces almost insurmountable difficulties. Like the premonarchic period and the late Persian period, the exilic period, though set in the bright light of Ancient Near Eastern history, remains historically obscure. Since there are very few Israelite sources, the only recourse is to try to cast some light on this darkness from the history of the surrounding empires under whose dominion Israel came in this period.' ↩
, based on ↩
Basic questions about the Holocaust|url = http://www.projetaladin.org/holocaust/en/40-questions-40-answers/basic-questions-about-the-holocaust.html%7Cwebsite = www.projetaladin.org\|erişimtarihi = 10 Kasım 2015|arşivurl = https://web.archive.org/web/20190917041541/http://www.projetaladin.org/holocaust/en/40-questions-40-answers/basic-questions-about-the-holocaust.html|arşivtarihi = 17 Eylül 2019|ölüurl =hayır}} ↩
A 1970 amendment to Israel's Law of Return defines "Jew" as "a person who was born of a Jewish mother or has become converted to Judaism and who is not a member of another religion." ↩
Jonathan Daly (19 Aralık 2013). The Rise of Western Power: A Comparative History of Western Civilization. A&C Black. pp. 21–. ISBN 978-1-4411-1851-6."Upon the foundation of Judaism, two civilizations centered on monotheistic religion emerged, Christianity and Islam. To these civilizations, the Jews added a leaven of astonishing creativity in business, medicine, letters, science, the arts, and a variety of other leadership roles." ↩
"Broadway Musicals: A Jewish Legacy". DC Theatre Scene. ↩
Palmer, Henry, A History of the Jewish Nation (1875), D. Lothrop & Co., Retrieved on June 15, 2009 ↩
Sekine, Seizō. A Comparative Study of the Origins of Ethical Thought: Hellenism and Hebraism. Lanham, MD: Rowman & Littlefield,
"Upon the foundation of Judaism, two civilizations centered on monotheistic religion emerged, Christianity and Islam. To these civilizations, the Jews added a leaven of astonishing creativity in business, medicine, letters, science, the arts, and a variety of other leadership roles." ↩
"During the subsequent five hundred years, under Persian, Greek and Roman domination, the Jews wrote, revised, admitted and canonized all the books now comprising the Jewish Old Testament" ↩
"The fact that Jesus and his followers who wrote the New Testament were first-century Jews, then, produces as many questions as it does answers concerning their experiences, beliefs, and practices" ↩
"Early Christianity began as a Jewish movement in first-century Palestine" ↩
"Judaism also contributed to the religion of Islam for Islam derives its ideas of holy text, the Qur'an, ultimately from Judaism. The dietary and legal codes of Islam are based on those of Judaism. The basic design of the mosque, the Islamic house of worship, comes from that of the early synagogues. The communal prayer services of Islam and their devotional routines resembles those of Judaism." ↩
Cambridge University Historical Series, An Essay on Western Civilization in Its Economic Aspects, p. 40: Hebraism, like Hellenism, has been an all-important factor in the development of Western Civilization; Judaism, as the precursor of Christianity, has indirectly had had much to do with shaping the ideals and morality of western nations since the christian era. ↩
Role of Judaism in Western culture and civilization , "Judaism has played a significant role in the development of Western culture because of its unique relationship with Christianity, the dominant religious force in the West". Judaism at Encyclopædia Britannica ↩
Yahudi . Türk Dil Kurumu/Sözlük. ↩
Musevi . Türk Dil Kurumu/Sözlük. ↩
Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, Facts On File Inc., Infobase Publishing, 2009, p.336 ↩
"The Jews are a nation and were so before there was a Jewish state of Israel" ↩
"That there is a Jewish nation can hardly be denied after the creation of the State of Israel" ↩
"Jews are a people, a nation (in the original sense of the word), an ethnos" ↩
: "Judaism is a culture and a civilization which embraces the secular as well" ↩
: Although culture - and Judaism is a culture (or cultures) as well as religion - can be subdivided into different analytical categories..." ↩
: "Although Judaism is a culture - or rather has a culture - it is eminently more than a culture" ↩
Dosick (2007), pp. 56–57. ↩
Ann E. Killebrew, Biblical Peoples and Ethnicity. An Archaeological Study of Egyptians, Canaanites, Philistines and Early Israel 1300–1100 B.C.E. (Archaeology and Biblical Studies) , Society of Biblical Literature, 2005 ↩
* "In the broader sense of the term, a Jew is any person belonging to the worldwide group that constitutes, through descent or conversion, a continuation of the ancient Jewish people, who were themselves the descendants of the Hebrews of the Old Testament."
Johnson (1987), pp. 10–11. ↩
Johnson (1987), p. 25. ↩
Sweeney (2003), p. 22. ↩
Sweeney (2003), pp. 22–23. ↩
Johnson (1987), pp. 69–70. ↩
Johnson (1987), p. 78. ↩
Goldenberg (2007), p. 87. ↩
Johnson (1987), pp. 147–148. ↩
Sweeney (2003), p. 23. ↩
Dosick (2007), p. 60. ↩
Dosick (2007), p. 59. ↩
Dosick (2007), p. 61. ↩
*Yahudi Halkı Nasıl İcat Edildi,The Invention of the Jewish People,*Matai ve’eich humtsa ha‘am hayehudi?'', Şlomo Sand, Çev: Işık Ergüden, Doğan Kitap, Şubat 2011. ↩
Yahudilerin Tarihi Kökeni Neydi?, Patricia Kohen, Atlas Tarih, s.152, no.6, 2011. ↩
Arthur Koestler, 1976 yılında Onüçüncü Kabile (Hazar İmparatorluğu ve sonrası), çev: Belkıs Çorakçı, 1984, Say yayınları. ↩
Balter, Michael. "Tracing the Roots of Jewishness" , Science dergisi, 3 Haziran 2010. ↩
Hammer, et al. Figure 2: Plot of populations based on Y-chromosome haplotype data . ↩
. "Çoğu [Doğulu-Sefarad Yahudisi]... tam da Filistin'de bir Yahudi devleti kurma teşebbüsünden kaynaklanan Arapların baskısı yüzünden gelmiştir." ↩
*History of Dissident Movement in the USSR * by Ludmila Alekseyeva. Vilnius, 1992 ↩
Goldstein (1995) p. 24 ↩
Dosick (2007), p. 340 ↩
Gartner (2001), p. 213. ↩
Gartner (2001), pp. 410–410. ↩
Johnson (1987), p. 171. ↩
Elazar (2003), p. 434. ↩
Johnson (1987), pp. 207–208. ↩
Johnson (1987), pp. 226–229. ↩
Johnson (1987), pp. 259–260. ↩
Johnson (1987), pp. 364–365 ↩
Johnson (1987), pp. 213, 229–231. ↩
Johnson (1987), p. 512. ↩
Carroll, James. Constantine's Sword (Houghton Mifflin, 2001) ISBN 0-395-77927-8 p.26 ↩
Gartner (2001), pp. 400–401. ↩
Kaplan (2003), p. 301. ↩
Danzger (2003), pp. 495–496. ↩
de Lange (2002), p. 220. ↩
Grintz, Jehoshua M. "Hebrew as the Spoken and Written Language in the Son Days of the Second Temple." Journal of Biblical Literature. March, 1960. ↩
Feldman (2006), p. 54. ↩
Parfitt, T. V. "The Use of Hebrew in Palestine 1800–1822." Journal of Semitic Studies, 1972. ↩
Neusner (1991) p. 64 ↩
Sharot (1997), pp. 29–30. ↩
Sharot (1997), pp. 42–43. ↩
Sharot (1997), p. 42. ↩
de Lange (2002), pp. 41–43. ↩
Johnson (1987), p. 10. ↩
Johnson (1987), p. 30. ↩
Johnson (1987), pp. 70–71. ↩
Johnson (1987), pp. 78–79. ↩
Johnson (1987), pp. 85–86. ↩
Johnson (1987), p. 147. ↩
Johnson (1987), p. 163. ↩
Johnson (1987), p. 177. ↩
Johnson (1987), p. 231. ↩
Johnson (1987), p. 460. ↩
Gartner (2001), p. 431. ↩
Gartner (2001), pp. 11–12. ↩
Johnson (1987), pp. 229–231. ↩
Johnson (1987), p. 370. ↩
Gartner (2001), pp. 213–215. ↩
Gartner (2001), pp. 357–370. ↩
Johnson (1987), pp. 529–530. ↩
Goldenberg (2007), p. 121. ↩
Goldenberg (2007), p. 124–126. ↩
Goldenberg (2007), p. 123. ↩
Goldenberg (2007), p. 127–130. ↩
Goldenberg (2007), p. 122. ↩
Goldenberg (2007), p. 134–136. ↩
Johnson (1987), p. 142. ↩
Johnson (1987), pp. 95–96. ↩
Johnson (1987), p. 152. ↩
Baron (1952), p. 200. ↩
Baron (1952), p. 215. ↩
Quoted in Baron (1952), p. 215. ↩
Baron (1952), pp. 216–217. ↩
Baron (1952), p. 216. ↩
Baron (1952), p. 217. ↩
Goldenberg (2007), p. 134. ↩
Goldenberg (2007), p. 137. ↩
Baron (1952), p. 210. ↩
Johnson (1987), p. 112. ↩
S. Safrai, "The Era of the Mishnah and Talmud (70-640)", in H.H. Ben-Sasson, editor, History of the Jewish People, Harvard University Press, 1976, p. 364. ↩
F.E. Peters, "The Harvest of Hellenism", p. 296. ↩
Johnson (1987), pp. 162–165. ↩
Goldenberg (2007), pp. 185–186. ↩
Johnson (1987), p. 175. ↩
Katz, Shmuel, Battleground (1974). ↩
Johnson (1987), p. 164. ↩
Carr (2003), pp. 144–145. ↩
Carr (2003), p. 151. ↩
Carr (2003), pp. 157–158. ↩
Johnson (1987), pp. 215–216. ↩
Johnson (1987), pp. 216–217. ↩
Norman F. Cantor, The Son Knight: The Twilight of the Middle Ages and the Birth of the Modern Era, Free Press, 2004. ISBN 0-7432-2688-7, pp. 28–29 ↩
Johnson (1987), pp. 174, 211-213. ↩
Johnson (1987), pp. 235, 251. ↩
Johnson (1987), pp. 358–359. ↩
Cowling (2005), p. 265 ↩
Poliakov (1974), pg.91-6 ↩
Poliakov (1974), pg.68-71 ↩
Granada by Richard Gottheil, Meyer Kayserling, Jewish Encyclopedia. 1906 ed. ↩
Kraemer, Joel L., Moses Maimonides: An Intellectual Portrait in The Cambridge Companion to Maimonides pp. 16–17 (2005) ↩
Gartner (2001), pp. 88–89. ↩
Dosick (2007), p. 14. ↩
Dosick (2007), p. 62. ↩
Dosick (2007), pp. 13–14. ↩
Dosick (2007), pp. 61–63. ↩
Johnson (1987), p. 306. ↩
Gartner (2001), p. 120. ↩
Johnson (1987), p. 321. ↩
Johnson (1987), pp. 358–365. ↩
Johnson (1987), pp. 374, 402. ↩
"Filistin'de bir ulusal veya dini Yahudi cemaati kurulması amacıyla ortaya çıkan, sonrasında da modern İsrail'in destekleyen bir uluslararası hareket." ("Zionism," Webster's 11th Collegiate Dictionary). Ayrıca bakınız "Zionism" , Encyclopedia Britannica, tarafından "Yahudilerin kadim memleketi Filistin'de (İbranice: Eretz Yisra'el, "İsrail Diyarı") bir Yahudi ulus devletini kurma ve destekleme amacını taşıyan Yahudi ulusal hareketi" ve The American Heritage Dictionary of the English Language, Dördüncü Baskı "On dokuzuncu yüzyıl sonlarında, artan Antisemitizm'e tepki olarak ortaya çıkan ve Filistin'de yeniden bir Yahudi anavatanı kurmayı hedefleyen bir Yahudi hareketi. Modern Siyonizm, İsrail Devleti'nin kurulması ve gelişmesi ile ilgilenir," şeklinde tanımlanmaktadır. ↩
Ernest Gellner, 1983. Nations and Nationalism (Ilk edition), p 107-108. ↩
"Kral Davut'un ilk Yahudi ulusunu şekillendirdiği Siyon'dan..." (Friedland, Roger and Hecht, Richard To Rule Jerusalem, p. 27). ↩
"Halk genelinde kabul gören Mesihçi inanışların sonuçları ve yankıları itibarıyla siyaseten son derece güçlü olduğu ve siyasi otorite, topraklar üzerinde hakimiyet ve dini inancın bir halk olarak Yahudilerin kaderi için öneminin yaygın ve şiddetli çekişmelere konu olduğu İkinci Tapınak döneminin sonları itibarıyla, Yahudi ulusunun sosyal ve kültürel bir gerçeklik olduğu açık görünmektedir". (Roshwald, Aviel. "Jewish Identity and the Paradox of Nationalism", in Berkowitz, Michael (ed.). Nationalism, Zionism and Ethnic Mobilization of the Jews in 1900 and Beyond, p. 15). ↩
Manvell, Roger Goering New York:1972 Ballantine Books--War Leader Book #8 Ballantine's Illustrated History of the Violent Century ↩
Berenbaum, Michael. The World Must Know," United States Holocaust Museum, 2006, p. 103. ↩
Lador-Lederer, Joseph. World War II: Jews as Prisoners of War, Israel Yılbook on Human Rights, vol.10, Faculty of Law, Tel Aviv University, Tel Aviv, 1980, pp. 70-89, p. 75, footnote 15. 1 ↩
Goldenberg (2007), pp. 131, 135–136. ↩
Johnson (1987), pp. 164–165. ↩
Johnson (1987), pp. 243–244. ↩
Lewis (1984), pp. 10, 20 ↩
Lewis (1987), p. 9, 27 ↩
Lewis (1999), p.131 ↩
Lewis (1999), p.131; (1984), pp.8,62 ↩
Lewis (1984), p. 52; Stillman (1979), p.77 ↩
Lewis (1984), pp. 17–18, 94–95; Stillman (1979), p. 27 ↩
Lewis (1984), p. 28. ↩
Donald L Niewyk, The Columbia Guide to the Holocaust, Columbia University Press, 2000, p.45: "Holokost yaygın olarak 5 milyondan fazla Yahudinin II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından öldürülmesi şeklinde tanımlanmıştır." Ne var ki, Holokost genellikle sistematik olarak katledilen farklı gruplara mensup tüm kurbanları içine alır. ↩
Johnson (1987), pp. 484–488. ↩
Johnson (1987), pp. 490–492. ↩
Johnson (1987), pp. 493–498. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page