federasyon ne demek?

Federasyon veya federal devlet, coğrafi yapılarına göre oluşmuş birden fazla devletin kendi istekleriyle bir araya gelerek dışarıya karşı tek bir siyasal güç olarak görülmeleri ve bu amaçla kurdukları örgütün, kendisini oluşturan devletlerin üzerinde olması; iç işlerinde ise, yine aralarındaki anlaşmaya göre geniş veya dar ölçüde özerk olmaları ile oluşan topluluk.

Federal devlet; bu anlamda iç yapıları itibarıyla özerk olan devletlerin (federe devlet) oluşturduğu siyasi bir birliktir. Federe devletlerin her biri kendi ülkesine, anayasasına sahip iken diğer devletlerle olan ilişkilerin düzenlenmesinde yetki federal devlete aittir. Bununla birlikte federe devletlerin içinde kendi yasama, yürütme ve yargı organları da vardır. Fakat yasalar üst devlet (federal devlet) kimliğine ait anayasaya aykırı olmama koşulu taşır. Federe devletler iç güvenliklerini sağlamak amacı ile kendi polis teşkilatını kurabilir ve farklı yargılama hususları belirleyebilir. Bir federe devlet için suç teşkil eden bir yasa diğer devlet için suç teşkil etmeyebilir. Farklı federe devlet yasalarının uygulanmasında çoğunlukla bulunulan yer göz önüne alınır fakat uygulamada kişilerin hangi federe yapıya bağlı bulunduğu hususuna göre de hareket edildiği görülmektedir. Bu durum ülkeden ülkeye ve özerklik genişliğine göre farklılık taşımaktadır. Yine uygulamada görülen başka bir durumda dolaşım esnasında olan vatandaşın çelişen yasalara muhatap kalması durumunda üst anayasa kanunlarının geçerli olabileceğidir.

Kuruluş biçimleri

Birleşme yoluyla federalizm

Birbirlerinden bağımsız olan üniter devletler, bir araya gelerek federal devlet oluştururlar. Bu geçiş aşamasında devletler, ilk önce konfederasyon meydana getirirler. Oluşturulan konfederasyon daha sonra federasyona dönüşür. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri ve İsviçre Federal Devletleri birleşme yoluyla kurulmuştur.¹

Ayrılma yoluyla federalizm

Üniter nitelikte olan bir devletin il gibi birimleri ayrılmak isteyebilir. Ayrılmak isteyen birimler bağımsız devletler kurmak yerine, federe devlet haline gelmeyi tercih ederler. Bunun sonucunda federe devlet haline gelirler. Örneğin, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 1918 tarihinde dağılmasından sonra Avusturya, federal devlet haline gelmiştir. Rusya 1924 tarihinde Sovyetler Birliğine dönüşmüştür.²

Federal devletler

Federal cumhuriyetler

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Tah. Yıl</p></th> <th><p>Federasyon</p></th> <th><p>Federatif birimler</p></th> <th><p>Başlıca federatif birimleri</p></th> <th><p>Küçük federatif birimleri</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>1776<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">¹</a></p></td> <td></td> <td><p><a href="Amerika_Birleşik_Devletleri&#39;nin_eyaletleri" title="wikilink">Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri</a></p></td> <td><p>50 eyalet</p></td> <td><p>1 federal bölge; 4 Milletler Topluluğu; 1 sözleşmeli toprak, 11 bağlı özerk <a href="Amerika_Birleşik_Devletleri&#39;nin_idari_bölümleri#B.C3.B6lgeler_.28territories.29" title="wikilink">toprak</a> (ABD hakimiyeti altında bulunsa da, anayasanın bazı kısımlarından yararlanabilen topraksal bölge)</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1821</p></td> <td></td> <td><p><a href="Meksika&#39;nın_idari_bölümleri" title="wikilink">Meksika'nın idari bölümleri</a></p></td> <td><p>31 eyalet</p></td> <td><p>1 federal bölge</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1848</p></td> <td></td> <td><p><a href="İsviçre&#39;nin_kantonları" title="wikilink">İsviçre'nin kantonları</a></p></td> <td><p>26 kanton</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1853</p></td> <td></td> <td><p><a href="Arjantin&#39;in_eyaletleri" title="wikilink">Arjantin'in eyaletleri</a></p></td> <td><p>23 eyalet</p></td> <td><p>1 özerk şehir</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1863</p></td> <td></td> <td><p><a href="Venezuela&#39;nın_eyaletleri" title="wikilink">Venezuela'nın eyaletleri</a></p></td> <td><p>23 eyalet</p></td> <td><p>1 federal bölge, 1 federal bağımlılık</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1889</p></td> <td></td> <td><p><a href="Brezilya&#39;nın_eyaletleri_listesi" title="wikilink">Brezilya'nın eyaletleri listesi</a></p></td> <td><p>26 eyalet (1822 ve 1889 yılları arasındaki monarşik dönemde 18 eyalet)</p></td> <td><p>1 federal bölge ve 5,565 belediye</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1920</p></td> <td></td> <td><p><a href="Avusturya&#39;nın_eyaletleri" title="wikilink">Avusturya'nın eyaletleri</a></p></td> <td><p>9 eyalet</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1949</p></td> <td></td> <td><p><a href="Almanya&#39;nın_eyaletleri" title="wikilink">Almanya'nın eyaletleri</a></p></td> <td><p>16 eyalet</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1950</p></td> <td></td> <td><p><a href="Hindistan&#39;ın_idari_yapılanması" title="wikilink">Hindistan'ın idari yapılanması</a></p></td> <td><p>28 eyalet</p></td> <td><p>7 Birlik Bölgesi (Ulusal Başkent dahildir)</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1956</p></td> <td></td> <td><p><a href="Sudan&#39;ın_en_üst_düzey_idari_birimleri" title="wikilink">Sudan'ın en üst düzey idari birimleri</a></p></td> <td><p>17 eyalet</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1956</p></td> <td></td> <td><p><a href="Pakistan&#39;ın_yönetim_birimleri" title="wikilink">Pakistan'ın yönetim birimleri</a></p></td> <td><p>4 il</p></td> <td><p>4 federal bölge</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1963</p></td> <td></td> <td><p><a href="Nijerya&#39;nın_eyaletleri" title="wikilink">Nijerya'nın eyaletleri</a></p></td> <td><p>36 eyalet</p></td> <td><p>1 toprak</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1975</p></td> <td></td> <td></td> <td><p>3 ada</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1979</p></td> <td></td> <td><p><a href="Mikronezya_Federal_Devletleri&#39;nin_idari_bölümleri" title="wikilink">Mikronezya Federal Devletleri'nin idari bölümleri</a></p></td> <td><p>4 eyalet</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1992</p></td> <td></td> <td><p><a href="Rusya&#39;nın_federal_yapılanması" title="wikilink">Rusya'nın federal yapılanması</a></p></td> <td><p>21 cumhuriyet, 46 oblast, 9 kray, 1 özerk oblast, 4 özerk okrug, 2 federal düzeyde şehir<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref">²</a></p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1995</p></td> <td></td> <td><p><a href="Etiyopya&#39;nın_bölgeleri" title="wikilink">Etiyopya'nın bölgeleri</a></p></td> <td><p>9 bölge</p></td> <td><p>2 sözleşmeli şehir</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1995</p></td> <td></td> <td><p><a href="Bosna-Hersek_siyasi_bölünmeleri" title="wikilink">Bosna-Hersek siyasi bölünmeleri</a></p></td> <td><p>2 kuruluş</p></td> <td><p>1 ilçe</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>2005</p></td> <td></td> <td><p><a href="Irak&#39;ın_illeri" title="wikilink">Irak'ın illeri</a></p></td> <td><p>18 il</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>2008</p></td> <td></td> <td><p><a href="Nepal&#39;in_bölgeleri_listesi" title="wikilink">Nepal'in bölgeleri</a></p></td> <td><p>14 bölge</p></td> <td><p>75 ilçe</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>2011</p></td> <td></td> <td><p><a href="Güney_Sudan&#39;ın_eyaletleri" title="wikilink">Güney Sudan'ın eyaletleri</a></p></td> <td><p>10 eyalet</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>2012</p></td> <td></td> <td><p><a href="Somali&#39;nin_eyalet_ve_bölgeleri" title="wikilink">Somali'nin eyalet ve bölgeleri</a></p></td> <td><p>18 eyalet<a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref">³</a><a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref">⁴</a></p></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="ABD_Anayasası" title="wikilink">ABD Anayasası</a>, <a href="Articles_of_Confederation_and_Perpetual_Union" title="wikilink">Articles of Confederation and Perpetual Union</a> , was drafted in 1787 and was ratified in 1788. The <a href="1st_United_States_Congress" title="wikilink">first Congress</a> ve <a href="George_Washington" title="wikilink">President</a> did not take office until March 1789.<a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"><a href="http://www.constitution.ru/en/10003000-04.htm">Rusya'nın Federal yapısı</a> , Rusya Anayasası Madde 65.<a href="#fnref2" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"><a href="#fnref3" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"><p>: Kabul edilen anayasa, mevcut bölgesel yönetimleri, federal Meclis ve halk Meclisi tarafından belirlenecek federal üye devletlerin nihai sayısı ve sınırlarını içerir.<a href="#fnref4" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></p></li> </ol> </section>

Federal monarşiler

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Tah. Yıl</p></th> <th><p>Federasyon</p></th> <th><p>Federatif birimler</p></th> <th><p>Başlıca federatif birimleri</p></th> <th><p>Küçük federatif birimleri</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>1867</p></td> <td></td> <td><p><a href="Kanada&#39;nın_eyaletleri_ve_bölgeleri" title="wikilink">Kanada'nın eyaletleri ve bölgeleri</a></p></td> <td><p>10 eyalet</p></td> <td><p>3 topraksal bölge</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1901</p></td> <td></td> <td><p><a href="Avustralya&#39;nın_eyalet_ve_bölgeleri" title="wikilink">Avustralya'nın eyalet ve bölgeleri</a></p></td> <td><p>6 eyalet</p></td> <td><p>2 topraksal bölge</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1963</p></td> <td></td> <td><p><a href="Malezya&#39;nın_eyaletleri_ve_federal_toprakları" title="wikilink">Malezya'nın eyaletleri</a></p></td> <td><p>13 eyalet</p></td> <td><p>3 federal topraksal bölge</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1970</p></td> <td></td> <td><p><a href="Belçika&#39;daki_dil_alanları,_bölgeler_ve_topluluklar" title="wikilink">Belçika'nın idari birimleri</a></p></td> <td><p>3 Komünite, 3 Bölge</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>1971</p></td> <td></td> <td><p><a href="Birleşik_Arap_Emirlikleri&#39;nin_emirlikleri" title="wikilink">Birleşik Arap Emirlikleri'nin emirlikleri</a></p></td> <td><p>7 <a href="emirlik" title="wikilink">emirlik</a></p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1983</p></td> <td></td> <td><p>Adalar/<a href="Saint_Kitts_ve_Nevis&#39;in_bucakları" title="wikilink">Saint Kitts ve Nevis'in bucakları</a></p></td> <td><p>2 ada/14 mahalle</p></td> <td></td> </tr> </tbody> </table>

Uzun şekilde sınıflandırma

• Federal Cumhuriyet: Almanya, Somali, Nijerya.
• Federasyon: Rusya, Saint Kitts ve Nevis
• Cumhuriyet: Arjantin, Avusturya, Hindistan (Hindistan Egemenliği olarak da adlandırılır), Irak, Güney Afrika, Sudan.
• Diğerleri:
  • Bolivar Cumhuriyeti (Venezuela)
  • Konfederasyon (İsviçre)
  • Milletler Topluluğu (Avustralya)
  • Dominyon (1982 öncesi Kanada)
  • Federal Demokratik Cumhuriyet (Etiyopya, Nepal)
  • Federe Devlet (Mikronezya Federal Devletleri)
  • Federatif Cumhuriyet (Brezilya)
  • İslam Cumhuriyeti (Pakistan)
  • Krallık (Belçika)
  • Birlik (Komorlarlar)
  • Birleşik Emirlik (Birleşik Arap Emirlikleri)
  • Birleşik Meksika Devleti (Meksika)
  • Amerika Birleşik Devletleri (Birleşik Devletler)
• Yok:
  • Bosna-Hersek (1997'den bu yana)
  • Kanada (1982'den bu yana)
  • Malezya

Feshedilenler

• Amerika Konfedere Devletleri (1861-1865)
• Kamerun Federal Cumhuriyeti (1961-1972)
• Orta Amerika Birleşik İlleri (1823 - yaklaşık
• Kolombiya Birleşik Devletleri (1863-1886)
• Çekoslovakya (1969-1992)
• Birleşik Hollanda Cumhuriyeti (1581-1795)
• Fransız Ekvatoral Afrikası (1910-1958)
• Fransız Batı Afrikası (1895-1958)
• İnka İmparatorluğu (1197-1572)
• Endonezya Birleşik Devletleri (1949-1950)
• Libya Krallığı (1951-1963)
• Federe Malay Devleti (1896-1946)
• Malaya Federasyonu (1948-1963)³
• Mali Federasyonu (1959-1960)
• New Granada (1858-1863)
• Lehistan-Litvanya Birliği (1569-1795)
• Rodezya ve Nyasaland Federasyonu (1953-1963)
• Güney Arabistan Federasyonu (1962-1967)
• Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği⁴ (1922-1991)
• Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (1917-1993)
• İspanya Federal Cumhuriyeti (1873-1874)
• Uganda (1962-1967)
• Batı Hint Adaları Federasyonu (1958-1962)
• Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti⁵ (1943-1992)
• Yugoslavya Federal Cumhuriyeti (1992-2003)
• Arjantin Konfederasyonu (1831-1861)

Bazı Arap konfederasyonlar ve de facto durumda olan federasyonlarda bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Anti-Federalizm, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir 18. yüzyıl hareketi
• Avrupa Birliği

Kaynakça

Orijinal kaynak: federasyon. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩

3. 1957 yılında bağımsızlığını kazanmış, Sabah ve Sarawak'a katılmış ve Singapur'un oluşturulması için 1963 yılında Malezya adını almıştır. ↩

4. The USSR was a federation according to the letter of its constitution, but, at least until its final years in the late eighties and early nineties of the 20th century, its governance was highly centralized in practice. See: Soviet Union section. ↩

5. The Socialist Federal Republic of Yugoslavia was officially proclaimed in 1963. Prior to this, the communist Yugoslav state was named Democratic Federal Yugoslavia in 1943 and then Federal People's Republic of Yugoslavia in 1946. See: Socialist Federal Republic of Yugoslavia. ↩

Kategoriler