Umbriyaca, eski İtalyan bölgesi Umbriya'da Umbri tarafından konuşulmuş olan soyu tükenmiş bir İtalik dildir. İtalik diller içinde, Oskan grubuyla yakından ilişkilidir ve bu yüzden de - modern bilimde genellikle yerine Sabel kullanılan - Osko-Umbriya dilleri grubunda onunla ilişkilendirilir. Bu sınıflandırma ilk kez formülleştirildiğinden beri, eski İtalya'daki bir dizi başka dilin Umbriyaca ile daha yakından ilişkili olduğu keşfedildi. Bu nedenle bir grup - Umbriya dilleri - onları içerecek şekilde tasarlandı.
Umbriyaca, MÖ 7. ile MÖ 1. yüzyılda yazıldığı düşünülen yaklaşık 30 yazıttan bilinmektedir. Şimdiye kadarki en büyük önbellek, 1444'te Scheggia köyü yakınlarında veya başka bir geleneğe göre Gubbio'daki (antik Iguvium) bir yeraltı odasında bulunan yedi 1 yazılı bronz tabletten oluşan Iguvine Tabletleri'dir.23 Yedi tablet, bölgedeki antik dinin rahipleri için törenler ve tüzükler hakkında notlar içermektedir. Bazen orta çağdaki Iguvium/Eugubium adından ötürü Eugubian tabletleri olarak da adlandırılırlar.4 Tabletler 4000-5000 kelime içerir.
Todi, Assisi ve Spoleto'dan da küçük yazıtlar vardır.
Iguvine tabletleri iki alfabeyle yazılmıştır. Daha eski olan Umbriya alfabesi, diğer Eski İtalik yazı gibi, Etrüsk alfabesinden türetilmiştir ve sağdan sola yazılmıştır, esasen Neo-Etrüsk'e eşdeğerdir ancak Arkaik Etrüsk alfabesinden eşsiz bir Umbriyaca sesi için 'P' şeklinde bir harf kullanılarak yazılmıştır. Daha yeni olansa Latin alfabesiyle yazılmıştır. Metinler bazen Eski Umbriyaca ve Yeni Umbriyaca olarak adlandırılır. Farklılıklar daha çok ortografiktir.5 Örneğin, Latin alfabesindeki rs, yerel alfabede tek bir karakterle temsil edilir (genellikle ř olarak yazılır; bu, çoğu durumda ünlülerarası *-d-'den düzenli olarak gelişen bilinmeyen bir sesi temsil eder). Bunları açıkça ayırt etmek için yerel yazı genellikle kalın, Latincesi ise italik olarak yazılır.6
Umbriyaca ile kardeş dili Oskanca bazı sesbilimsel değişikliklerde ortaktır.
Umbriyacadaki bu özellik, Gal dilleri (İrlandaca vb.) ve Breton dilleri (Galce vb.) arasındaki k/p ayrımını anımsatır, ayrıca yaygın bir Sabel değişikliğidir. piře, pirse "ne"; Oskanca pídum vs Latince quid.
Tüm İtalik dillerin tarihinin başlarındaki bir noktada, başta olmayan heceler düzenli olarak kaybolduğundan veya zayıfladığından vurgu, kelimelerin ilk hecesine kaymış gibi görünüyor. Aynı olay Etrüsk tarihinde de meydana geldiğinden dolayı Umbriyaca ve Latince Oskancadan daha belirgin şekilde etkilendiğinden, bunun kuzeyden yayılan bölgesel bir özellik olduğu varsayılmalıdır. (Klasik Latince zamanında, vurgu daha çok bir Antik Yunan kalıbına kaymıştı - vurgu sondan üçüncü hecedeydi (antepenult), son hece uzunsa sondan ikinci heceye düşüyordu (penult). ) 7 Bu kaymaların Kelt ve Cermen dilllerindeki başlangıç stresine benzer kaymalara bağlanma derecesi belirsizdir; tartışma için bkz. J. Salmons' Vurgusal Değişim ve Dil Teması.8
Ancak son derece korumacı olan kardeş dili Oskanca ile karşılaştırıldığında Umbriyaca, bir kısmı batıdaki komşusu Latinceyle paylaşılan bir dizi yenilik sergiliyor. (Aşağıda kuralı takiben, Umbriyaca ve Oskanca için kalın metin yerli - Etrüsk kaynaklı - yazıyla yazılmış kelimeleri gösterirken italik Latinceden türetilmiş yazıyla yazılmış kelimeleri temsil eder.)
Tüm ikili ünlüler basitleştirilmiştir (Latince'de yalnızca kısmen görülen, Oskancada ise çok nadiren görülen bir süreç). Böylece Ön İtalik *ai ve *ei Umbriyaca düşük ē olur: kvestur, Oskanca kvaísstur, Latince quaestor 'kamu gelir-giderlerinden sorumlu yetkili'; prever 'tek': Oskanca preivatud, Latince prīvus. Ön İtalik *oi, *ou ve * au ilk hecelerde ō olur (yerel alfabede u diye yazılır): unu 'one': Eski Latince oinus; ute 'veya': Oskanca auti, Latince aut; tuta 'şehir': Oskanca touto.9
Artdamaksıllar, ön ünlülerden önce öndamaksallaşmış ve sızıcılaşmıştır, ön yarı ünlü /j/ muhtemelen ç, ś veya basitçe s diye yazılan öndamaklaşmış ıslıklıya dönüşmüştür (belki de artdişyuvasıl /ʃ/'ye). (Benzer bir değişiklik daha sonra çoğu Romen dilinde gerçekleşmiştir.) Örneğin: Umbriyaca śesna 'akşam yemeği', Oskanca kersnu, Latince cēna; Umbriyaca façiu 'yaparım', Latince faciō.10
Latince gibi ancak Oskancadan farklı olarak ünlülerarası -s-, -r-'ye dönüşmüştür. Dilin geç biçimlerinde son -s de -r olur (Latince'de görülmeyen bir değişiklik). Örneğin, -ā köklerinin çoğul tamlayan ekleri: Umbriyaca -arum, Latince -arum vs Oskanca -asúm (Sanskritçe - āsām ile karşılaştırın).11
Baştaki * d- korunurken (yerel alfabede t olarak yazılır) daha önceki ünlülerarası *-d- (bazen de *-l-) yerel alfabede genellikle ř olarak çevrilen bir karakter olarak görünür ama Latin alfabesi kullanan Umbriyaca metinlerinde rs dizesi olarak görünür. Tam telaffuz bilinmiyor: piře, pirse "ne" vs. Oskanca pídum, Latince quid. 12
Iguvine Tabletleri'nden alınmıştır, tablet Va, satır 6-10 (tablet yerel alfabeyle yazılmıştır): Latince: 13 Türkçe: 14
Iguvine Tabletleri'nden alınmıştır, tablet VIa, satır 25-31 (tablet Latin alfabesiyle yazılmıştır): Latince: Türkçe: 15
http://www.wordgumbo.com/ie/cmp/umbr.htm Umbriyaca detaylarıyla
[Kategori:MÖ
Orijinal kaynak: umbriyaca. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
The tradition born in the 17th century that the tablets were originally nine, and that two, sent to Venice, never came back, must be considered spurious. Paolucci (1966), p. 44 ↩
AA. VV. (2004), p. 243 ↩
Buck, C.D. A Grammar of Oscan and Umbrian pp. 82-83 ↩
Carl Darling Buck (1904), A grammar of Oscan and Umbrian : with a collection of inscriptions and a glossary, p. 101 ↩
Salmons, Joseph (1992), Accentual Change and Language Contact, Stanford University Press ↩
Buck, C. D. A Grammar of Oscan and Umbrian. p. 260 ↩
Buck, C. D. A Grammar of Oscan and Umbrian. p. 301 ↩
Fortson, Benjamin W. (2010). Indo-European Language and Culture: An Introduction (2nd ed.), Chichester: Wiley-Blackwell, p. 299. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page