plantasyon ne demek?

Plantasyon, ticari ve sanayi amaçla büyük ölçekle bitki üretimi için kullanılan tarımsal alan ve işletme.¹ Özellikle kahve, kauçuk, kakao,² şeker kamışı, pamuk, sisal gibi ürünler plantasyonlarda yetiştirilir.

Tarihi

Plantasyon terimi ilk olarak 16-18. yy arasında İrlanda'da kullanılmıştır. Büyük Britanya yönetiminin tarım arazilerine el koyup, kamulaştırdığı büyük tarım işletmelerini tanımlamıştır. Toprak sahibi senyörlerin malları alınıyor, Kraliyet yanlısı Protestan kişilere dağıtılıyordu³.

Gelişimi

Zamanımızdaki plantasyonlar daha çok coğrafi keşiflerden sonra oluşan işletmelerdir. Keşifler sonrası Hindistan, Tayland, Birmanya, Malezya, Papua Yeni Gine, Endonezya gibi Muson ülkeleri, tropikal kuşak ülkeleri, Güney Amerika ülkeleri sömürge yapılmıştır. Hollanda ve İngiltere tarafından Muson Asya'sında kauçuk ve çay plantasyonları kurulmuştur. Orta ve Güney Amerika ülkelerinde İspanyol ve Portekizliler tarafından çeşitli plantasyonlar kurulmuştur. Güney Amerika'da bu büyük çifliklere hasıyenda (ing. Hacienda) denilmektedir⁴.

Akdeniz iklimi bölgelerinde de plantasyonlara rastlanır. Florida, Kaliforniya, Yeni Zelanda, Queensland (Avustralya), Güney Afrika Cumhuriyeti, kuzey Akdeniz sahilleri plantasyonları gibi...

Ürünler

Plantasyonlarda genelde dış pazara yönelik üretim yapılır. Üretim monokültür tarzındadır. Pamuk, yer fıstığı, bazı yağlı tohumlar, tütün gibi tek yıllık bitkiler yetiştirilse de çoğunlukla çok yıllık bitkiler yetiştirilir. Kahve, kakao, hindistan cevizi, turunçgiller, manyok, muz, çay, bağlar ve lavanta bahçeleri fazlaca tarımı yapılan ürünlerdir⁵.

Yerleşme

Bir plantasyon aynı zamanda yerleşim birimi olarak da görülebilir. Geniş tarım alanının merkezinde, çiftlik sahibinin villa tipi evi ile çiftlik yardımcılarından kâhyanın evi bulunur. Ayrıca plantasyon ürünlerin konulacağı silolar, depolar, ürün paketleme veya kısmen işleme atölyeleri, bazen fabrikalar, işçilerin kulübeleri, kilise ve okul yer alır. Tüm bu mesken ve ekleri bir yerleşim çekirdeğini oluşturur⁶.