mihne ne demek?

Mihne (Arapça: محنة), Abbasi Halifesi Memun'un Mutezile'nin Kur'an mahluktur öğretisini zorla benimsetmek amacıyla 833'te başlattığı ve bazı âlimlerin sorguya çekilerek eziyet edilip hapsedilmelerine ilişkin olaylara verilen ad.¹

Memun, Kur'an'ın mahluk olduğu yönündeki Mutezile görüşünü 833 yılında resmen benimsedikten sonra, Bağdat valisine yazdığı mektubunda kadıları ve bazı hadis alimlerini sorgulamasını ve Kuran'ın mahluk olduğunu kabul etmeyenlerin resmi görevlere getirilmemesini, şahitliklerinin kabul edilmemesini istemiştir. Kadı ve bazı hadis alimleri sorgulama neticesinde halifenin görüşüne uygun görüş bildirdikleri için serbest bırakılmışlardır.

Memun ikinci bir mektup yazarak devrin meşhur alimlerinin de sorgulanmasını istemiştir. Sorgulanan alimlerin birçoğu Kuran'ın mahluk olduğu görüşünü kabul ederken Ahmed bin Hanbel, Muhammed bin Nuh, Seccade ve Kavârirî bu görüşe karşı çıkarak kabul etmemişlerdir. Bunun üzerine bu dört alim vali tarafından zincire vurularak yeniden sorgulanınca Ahmed bin Hanbel ve Muhammed bin Nuh görüşlerini değiştirmemiş diğer iki alim Kuran'ın mahluk olduğunu kabul etmişler. Muhammed bin Nuh yolda ölmüş, Ahmed bin Hanbel ise hapse atılmıştır. Memun'un ölümünden sonra Mutasım devrinde Ahmed bin Hanbel halktan gelen tepkiler üzerine hapisten çıkarılmıştır.

Mihne olayı sadece Bağdat'la sınırlı kalmamış Kufe, Mısır, Basra, Şam ve Medine gibi belli başlı şehirlerde de yaşanmıştır. Memun'un ölümünün ardından Halife Mutasım ve Vasık dönemlerinde de ilk dönemlerindeki sertlikte olmamakla birlikte devam etmiştir. Vasık'ın ölümünden sonra Kur'an'ın mahluk olup olmadığı tartışması 849 yılında yasaklanıncaya kadar gevşemekle birlikte devam etmiştir.²