mutezile ne demek?

Mutezile

Mutezile, İslam düşünce tarihinde 8. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve akılcılığı ön planda tutan bir İslam teoloji okuludur. "Ayrılanlar" veya "Uzaklaşanlar" anlamına gelen bu isim, Hasan-ı Basri'nin ders halkasından ayrılan Vasıl bin Ata ve Amr bin Ubeyd'e atfen kullanılmıştır. Mutezile, İslam inanç esaslarını akıl ve mantık ilkeleriyle temellendirmeye çalışmış, bu nedenle gelenekselci yaklaşımlardan ayrılmıştır.

Temel İlkeleri:

Mutezile'nin temel ilkeleri "el-Usûl el-Hamse" (Beş Temel İlke) olarak bilinir:

1. Tevhid: https://www.nedemek.page/kavramlar/Tevhid (Allah'ın birliği) ilkesini sıkı bir şekilde savunmuşlar, Allah'a herhangi bir şekilde cismaniyet atfetmeyi veya O'nun sıfatlarını zatından ayrı görmeyi reddetmişlerdir. Allah'ın sıfatlarının, zatının aynı olduğunu savunmuşlardır.
2. Adalet: https://www.nedemek.page/kavramlar/Adalet (Allah'ın adaleti) ilkesi, Mutezile'ye göre Allah'ın zulmetmesinin veya kullarına güçlerinin yetmeyeceği yükümlülükler vermesinin mümkün olmadığını ifade eder. İnsan fiillerinden insanın sorumlu olduğunu ve Allah'ın, kullarının fiillerini yaratmadığını savunmuşlardır.
3. Vaad ve Vaîd: https://www.nedemek.page/kavramlar/Vaad%20ve%20Vaîd (Ödül ve Ceza) ilkesi, Allah'ın iyi işler yapanları ödüllendireceğini ve kötü işler yapanları cezalandıracağını belirtir. Mutezile'ye göre Allah, vaadinden dönmez ve ahirette herkese hak ettiği karşılığı verecektir.
4. El-Menzile beyne'l-Menzileteyn: https://www.nedemek.page/kavramlar/El-Menzile%20beyne'l-Menzileteyn (İki Mevki Arasındaki Mevki) ilkesi, büyük günah işleyen bir Müslümanın ne mümin ne de kâfir sayılamayacağını, bu ikisi arasında bir konumda olduğunu ifade eder. Bu kişi, tövbe etmeden ölürse ebedi olarak cehennemde kalacaktır.
5. Emr-i bi'l-Ma'ruf ve Nehy-i ani'l-Münker: https://www.nedemek.page/kavramlar/Emr-i%20bi'l-Ma'ruf%20ve%20Nehy-i%20ani'l-Münker (İyiliği Emretmek ve Kötülükten Sakındırmak) ilkesi, Mutezile'ye göre her Müslümanın, gücü yettiğince iyiliği emretmesi ve kötülükten sakındırması gerektiğini belirtir.

Etkileri:

Mutezile düşüncesi, İslam dünyasında uzun süre etkili olmuş ve birçok farklı alanda tartışmalara yol açmıştır. Özellikle Abbasi halifesi Me'mun döneminde devletin resmi mezhebi haline gelmiş, ancak daha sonra Eş'ari'nin ortaya çıkışıyla birlikte etkisi azalmıştır. Mutezile'nin akılcı yaklaşımı, İslam felsefesi ve kelamının gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.