Litvanca (Litvanca: lietuvių), Litvanya'nın resmî dili.1 1918'de Litvanya'nın resmî dili olarak kabul edilen Litvanca, Hint-Avrupa dillerine özgü ortak biçimlerden hareketle direkt olarak açıklanabilecek tek yaşayan dildir.2 Günümüzde yaklaşık 4 milyon kişi Litvancayı anadili olarak konuşmaktadır.
Edebî Litvanca, 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bu dille yazılmış ilk metinler, 1525'ten kalma Rabbin Duası adlı amentü ile Ave Maria'nın Litvanca çevirileridir. Yalnızca dinsel metinlerde kullanılan Edebî Litvanca, pek çok özelliğiyle Litvancadan ayrılır. Örneğin sözcük sonlarına getirilen ekler modern edebî Litvancadakilerden daha uzundur. Sözcük dağarcığı diğer Slav dillerinden daha fazla etkilenmiştir. İki fazla duruma yer verir ve vurgulaması çağdaş dilden daha farklıdır. Tüm bu özelliklerin birçoğu 1650'li yıllara dek sürmüştür.
1800'lü yıllarda Litvancanın üç lehçesi kullanımdaydı. Baltık Denizi kıyısında Aşağı Litvanca lehçesi, şiir dilinde Yüksek Doğu Litvanca lehçesi, Doğu Prusya sınırındaki bölgede ise Yüksek Batı Litvanca lehçesini kullanılıyordu. 32 harflik bir Latin alfabesiyle yazılan çağdaş edebî dil, Jonas Jablonskis'in geliştirmiş olduğu Yüksek Batı Litvanca lehçesine dayanır.
Tüm Baltık dillerinde olduğu gibi Litvancada kaynağını aldığı ilk Hint-Avrupa dilindeki çoğu özelliği koruyup barındırmaya devam etmiştir. Bu özellikler arasında isim ve fiillerde ikil sayı belirten biçimler ve Eski Litvanca'da çoğul kalma hâlinde kullanılan -su eki sayılabilir.
Ayrıca bakınız Litvanca dil bilgisi
Litvanca, başta Litvanya olmak üzere Belarus, Letonya, Polonya ve Rusya'da yaşayan çok sayıda etnik grup tarafından da konuşulur. Ayrıca Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Estonya, İzlanda, İrlanda, İsveç, İngiltere, Norveç, Finlandiya, Uruguay ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan göçmen insanlar tarafından da anadil olarak konuşulur. 3 milyonu Litvanya'da olmak üzere toplam 4 milyon kişinin anadilidir.
Litvanca, Letonca ile birlikte yaşayan iki Baltık Dili'nden biridir. Eski Prusya dili 19. yüzyılda öldüğünde Letonca ile birlikte yaşayan tek Baltık dili olarak kaldı. Hint-Avrupa Dil Ailesi'nin Baltık Dil grubuna girer. Baltık dillerinin doğu ağzıdır.
Litvanca, Litvanya'nın resmî dilidir, aynı zamanda Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden biridir.
Litvancanın iki lehçesi (tarmės) vardır: Aukštaičių (Yukarı Litvanya'da konuşulur) ve Samogitçe (Žemaičių ya da Žemaitiu) (Aşağı Litvanya'da konuşulur). Standart Litvanca ile Žemaičių lehçesi arasında büyük farklılıklar mevcuttur. Litvancanın lehçeleri, Litvanya'nın etnografik bölgelerinin dağılımıyla derinden ilgilidir.
Her iki lehçenin de üç şivesi vardır. Žemaičių'nun şiveleri Batı, Kuzey ve Güney, Aukštaičių'nun şiveleri Batı (Suvalkiečiai), Güney (Dzūkai) ve Doğu şiveleridir.
Standart Litvanca, Batı Aukštaičių şivesi temeline dayanır.
A | Ą | B | C | Č | D | E | Ę | Ė | F | G | H | I | Į | Y | J | K | L | M | N | O | P | R | S | Š | T | U | Ų | Ū | V | Z | Ž |
a | ą | b | c | č | d | e | ę | ė | f | g | h | i | į | y | j | k | l | m | n | o | p | r | s | š | t | u | ų | ū | v | z | ž |
Litvancada 12 sesli harf vardır. Standart Latin harflerinin diyakritik işaretler almasıyla harf çeşidi genişletilmiştir.
<table> <thead> <tr class="header"> <th style="text-align: left;"><p>Büyük harf</p></th> <th><p>A</p></th> <th><p>Ą</p></th> <th><p>E</p></th> <th><p>Ę</p></th> <th><p>Ė</p></th> <th><p>I</p></th> <th><p>Į</p></th> <th><p>Y</p></th> <th><p>O</p></th> <th><p>U</p></th> <th><p>Ų</p></th> <th><p>Ū</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td style="text-align: left;"><p>Küçük harf</p></td> <td><p>a</p></td> <td><p>ą</p></td> <td><p>e</p></td> <td><p>ę</p></td> <td><p>ė</p></td> <td><p>i</p></td> <td><p>į</p></td> <td><p>y</p></td> <td><p>o</p></td> <td><p>u</p></td> <td><p>ų</p></td> <td><p>ū</p></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align: left;"><p><a href="International_Phonetic_Alphabet" title="wikilink">IPA</a></p></td> <td><p> </p></td> <td></td> <td><p> </p></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td><p> </p></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table>Litvancada 20 sessiz harf vardır.
<table> <thead> <tr class="header"> <th style="text-align: left;"><p>Büyük harf</p></th> <th><p>B</p></th> <th><p>C</p></th> <th><p>Č</p></th> <th><p>D</p></th> <th><p>F</p></th> <th><p>G</p></th> <th><p>H</p></th> <th><p>J</p></th> <th><p>K</p></th> <th><p>L</p></th> <th><p>M</p></th> <th><p>N</p></th> <th><p>P</p></th> <th><p>R</p></th> <th><p>S</p></th> <th><p>Š</p></th> <th><p>T</p></th> <th><p>V</p></th> <th><p>Z</p></th> <th><p>Ž</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td style="text-align: left;"><p>Küçük harf</p></td> <td><p>b</p></td> <td><p>c</p></td> <td><p>č</p></td> <td><p>d</p></td> <td><p>f</p></td> <td><p>g</p></td> <td><p>h</p></td> <td><p>j</p></td> <td><p>k</p></td> <td><p>l</p></td> <td><p>m</p></td> <td><p>n</p></td> <td><p>p</p></td> <td><p>r</p></td> <td><p>s</p></td> <td><p>š</p></td> <td><p>t</p></td> <td><p>v</p></td> <td><p>z</p></td> <td><p>ž</p></td> </tr> <tr class="even"> <td style="text-align: left;"><p><a href="International_Phonetic_Alphabet" title="wikilink">IPA</a></p></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table>Ana madde: Litvanca dil bilgisi.
Litvanca dil bilgisi, Litvancayı konuşabilmeyi sağlayan kurallar bütünüdür. Litvanca dil bilgisi aşırı derecede karmaşık ve eskidir. Sözcükler kullanımda çok fazla farklı biçimlere bürünürler ve çoğu zaman bu farklılık çok büyük olur.
Litvanca'da 11 çeşit sözcük vardır:
Litvanca grameri özel ve cins isimler arasında bazı değişiklikler yapmayı öngörür. Sadece özel isimler aktifleştirilmiştir. Bazı isimlerse, örneğin Güneş ve Ay hem özel hem de cins isim olabilirler.
Litvanca'da sözcükler eril ve dişil olarak iki cinsiyettedirler. Genel bir kural, eril sözcüklerin yalın durumda -s ile, dişil sözcüklerinse -(i)a veya -ė ile bitmesidir. Cinsiyet konusunda kesin kurallar yoktur. Örneğin upė (nehir) dişildir ama upelis (dere) erildir. Almancadaki gibi nötr cinsiyet de yoktur. Ama birkaç sözcük eşit olarak iki cinsiyetli olabilirler. Bunlar genellikle insanları tarif eden, yan anlamlı ve -a ile biten sözcüklerdir. Örneğin; vėpla - sahte (insan), elgeta - dilenen, naktibalda - uyumayan (insan), mėmė - aptalca bakan (insan).
Çoğu sözcük tekil veya çoğul türdedir. Aynı zamanda Litvancada çift sözcükler de vardır fakat bunlar sadece bazı Litvanca şivelerinde kullanılır.
Bazı sözcükler sadece tekil, (örneğin; pienas - süt, auksas - altın, gripas - grip, laimė - mutluluk.) bazıları ise sadece çoğuldur. (örneğin; lubos - tavan, miltai - un, kelnės - pantolon.) Böyle sözcüklerin çoğu soyut (dokunulamaz sözcükler, yani, şans, aşk gibi ya da ev, masa gibi bazı istisnai sözcükler), bir eşyayı tarif eden sözcükler ya da hastalıklardır. Buna rağmen, örneğin şiir dilinde, tekil sözcüklerin çoğul biçimlerde kullanıldığı da görülür.
Bitirmek : Baigti
Oy vermek : Balsuoti
Koşmak : Bėgti
İletişim kurmak, aramak : Bendrauti
Korkmak : Bijoti
Kötüleşmek : Blogėti
Öpmek : Bučiuoti
Olmak : Būti
Şüphe etmek : Abejoti
Üzgün olmak, üzülmek : Apgailestauti
Aldatmak, kandırmak : Apgauti
Yaklaşmak : Artėti
Hatırlamak : Atsiminti
Temsil etmek : Atstovauti
Yetiştirmek, eğitmek : Auklėti
Gitmek, ders görmek : Eiti
Endişeli, kızgın olmak : Jaudintis
Sürmek (araba), Binmek (at) : Joti
Gülmek : Juoktis
Şarkı söylemek : Dainuoti
Çalışmak : Darbuotis
Yapmak : Daryti
Boyamak : Dažyti
Tehdit etmek, korkutmak : Gąsdinti
İçmek : Gerti
Düşmek, çökmek : Griūti
İkna Etmek : Įtikinti
Aramak, bulmaya çalışmak : Ieškoti
Dinlenmek : Ilsėtis
(Hayvanlar için) Yemek : Ėsti
Katılmak : Dalyvauti
Emmek, çiğnemek : Čiulpti
Ötmek, cıvıldamak : Čiulbėti
Denemek : Pabandyti
Devam etmek : Tęsti
Yemek : Valgyti
İçmek : Gerti
Uyumak : Miegoti, Užmigti
İzlemek : Sekti, Stebėti, Žiūrėti, Budėti, Tykoti, Laukti
Yıkamak : Nusiprausti
Yürümek : Eiti pasivaikščioti (Yürüyüşe çıkmak)
Pişirmek : Virti, Kepti
Görmek : Matyti, Žiūrėti, Stebėti
Dinlemek : Klausyti
Sveikas! : Selam! (m)
Sveika! : Selam! (f)
Sveiki! : Selam (m, çoğul)
Sveikos! : Selam! (f, çoğul)
Labas! : Merhaba!
Labas rytas! Labą rytą! : Günaydın!
Labas vakaras! Labą vakarą! : İyi Akşamlar!
Laba diena! Labą dieną! : İyi Öğlenler!
Malonu jus matyti. : Seni görmek güzel.
Sveiki atvykę! : Hoş geldin(iz)!
Kaip kelionė? Kaip sekėsi kelionėje? : Yolculuğunuz/seyahatiniz nasıl geçti?
Kaip sekasi? : Nasıl gidiyor?
Kaip jaučiatės? : Nasılsın?
Ačiū, gerai. : Teşekkürler, iyiyim.
Prašau, Prašom, Nėra už ką. : Bir şey değil
O jums (kaip)? (answering to 'Kaip sekasi?') : Ya sen?
O jūs (kaip)? (answering to 'Kaip jaučiatės?') : Ya sen?
Puikiai. : Çok iyi.
Kaip gyvuojate? : How are you getting on?
Kaip gyvuoja/gyvena jūsų .. : ...'n(ız) nasıl?
... šeima? : ... ailen?
... žmona? : ... karın?
... vyras? : ... kocan?
Ačiū, jis/ji gerai gyvuoja/gyvena. : Teşekkürler, iyi.
Viso! Ate! Iki (pasimatymo)! : Sonra görüşürüz!
Viso gero! Viso labo! : Hoşça kal!
Iki malonaus susitikimo! : Görüşmek üzere!
Iki ryt(ojaus)! : Yarına dek!
Labos nakties! Labąnakt! : İyi geceler!
Perduokite saviškiams linkėjimų. : Ailene en iyi dileklerimi ilet.
Laimingo kelio! : İyi yolculuklar!
Laimingai! : Görüşürüz, Elveda
Atleisk, Atsiprašau, Dovanok : Özür Dilerim, Üzgünüm
Prašau, Prašom, Prašyčiau : Lütfen
Studentas | Öğrenci |
Žudikė | Avcı |
Sekretorė | Sekreter |
Padavėjas | Garson |
Inžinierius, Mechanikas, Mašinistas | Mühendis |
Aktorius | Aktör |
Artistė, Aktorė | Aktris |
Daktarė | Doktor |
Žurnalistė | Gazeteci |
Dainininkė | Şarkıcı |
Mokytojas | Öğretmen |
Dailininkė | Ressam |
Sportininkas | Sporcu |
Lakūnas | Pilot |
Auklė, Slaugytoja | Hemşire |
Advokatas, Teisininkas | Avukat |
Valdininkas, Klerkas | Memur |
Mokslininkas | Bilim insanı |
Policininkas | Erkek polis |
Policininkė | Bayan polis |
Namų šeimininkė, Neseseras | Ev hanımı |
Vaza | Vazo |
Kilimas | Halı, kilim |
Radijas | Radyo |
Televizorius | Televizyon |
Kompiuteris | Bilgisayar |
Žurnalas | Gazete |
Pagalvėlė | Yastık, minder |
Sofa | Kanepe |
Kedi : Katė
Ev : Namas
Fiyat : Kaina
Meşe Ağacı : Ąžuolas
Kaz : Žąsis
Adam : Vyras
Kadın : Moteris
Erkek Çocuğu : Berniukas
Kız Çocuğu : Mergaitė
Ama : Bet
Şeker : Cukrus
Burada : Čia
Gelenek : Tradicija
Kullanıcı : Naudotojas
Kapı : Durys
İki kapı : Dvejos Durys
Şimdi : Dabar
Çünkü : Nes
Buz : Ledas
Göl : Ežeras
Kayıp : Pasimetęs
Güneş : Saulę , Saulė
Oyuncak Bebek : Lėlė
Olgu : Faktas
Fotoğrafçılık : Nuotrauka
Uyku : Miegas
Bolluk, refah : Gerovė
Hobi : Pomėgis
Kader : Likimas
Örümcek : Voras
Peynir : Sūris
Bayrak : Vėliava
Yeşil : Žalias
Sıcak : Karštas
Soğuk : Šaltas
Bu : Šitas
Böcek : Vabzdys
Noel : Kalėdos (Genellikle "yılbaşı") , Noelas
Noel ağacı : Kalėdinė eglutė
Noel çorabı : Kalėdų savaitė
Noel hediyesi : Kalėdinės dovanos
0 : Nulis
1 : Vienas
2 : Du
3 : Trys
4 : Keturi
5 : Penki
6 : Šeši
7 : Septyni
8 : Aštuoni
9 : Devyni
10 : Dešimt
11 : Vienuolika
12 : Dvylika
13 : Trylika
14 : Keturiolika
15 : Penkiolika
16 : Šešiolika
17 : Septyniolika
18 : Aštuoniolika
19 : Devyniolika
20 : Dvidešimt
21 : Dvidešimt vienas (dvidešimt vieneri)
30 : Trisdešimt
40 : Keturiasdešimt
50 : Penkiasdešimt
60 : Šešiasdešimt
70 : Septyniasdešimt
80 : Aštuoniasdešimt
90 : Devyniasdešimt
100 : šimtas
200 : Du šimtai
1000 : Tūkstantis
2006 : Du Tūkstančiai Šeši.
10000 : Dešimt tūkstančių
100000 : Šimtas tūkstančių
1000000 : Milijonas
Pirmadienis | Pazartesi |
Antradienis | Salı |
Trečiadienis | Çarşamba |
Ketvirtadienis | Perşembe |
Penktadienis | Cuma |
Šeštadienis | Cumartesi |
Sekmadienis | Pazar |
Ben : Aš
Sen : Tu
O (Eril) : Jis
O (Dişil) : Ji
Biz : Mes
Siz : Jūs.
Onlar (Eril) : Jie
Onlar (Dişil) : Jos
Audra : rüzgâr
Dangus : Gökyüzü
Debesis : Bulut
Debesuota : Bulutlu
Drėgmė : Nem, rutubet
Drėgnas : Nemli
Dulksna : Çisenti
Griaustinis : Gök gürültüsü
Karštas : Sıcak
Karštis : Isı
Ledas : Buz
Lietus : Yağmur
Oras : Hava
Orų prognozė, orai : Hava tahmini
Perkūnija : Gök gürültülü sağanak
Rūkas : Sis
Saulė : Güneş
Sniegas : Kar
Šaltis : Kırağı
Šiluma : Warmth
Šlapdriba : Sleet
Temperatūra : Sıcaklık
Vėjas : Rüzgâr
Žaibas : Şimşek
Valanda : Bir saat
Minutė : Bir dakika
Sekundė : Bir saniye
Diena : Gün
Šiandien : Bugün
Vakar : Dün
Ryt(oj) : Yarın
Užvakar : Önceki gün (Dünden önceki gün)
Poryt : Öbür gün (Yarından sonraki gün)
Šį vakarą : Bu gece
Savaitė : Hafta
Šią savaitę : Bu hafta
Mėnuo : Ay (30 günlük süre)
Ocak : Sausis
Şubat : Vasaris
Mart : Kovas
Nisan :Balandis
Mayıs : Gegužė
Haziran : Birželis
Temmuz : Liepa
Ağustos : Rugpjūtis
Eylül : Rugsėjis
Ekim : Spalis
Kasım : Lapkritis
Aralık : Gruodis
Mevsim: Metų laikas
İlkbahar :Pavasaris
Yaz : Vasara
Sonbahar : Ruduo
Kış : Žiema
İlköğretim okulu : Pradinė mokykla
Lise : Vidurinė mokykla
Yüksek okul : Aukštoji mokykla
Okul çocuğu (erkek) : Mokinys
Okul çocuğu (kız) : Mokinė
Kara tahta : Klasės lenta
Sınıf : Klasė
Ders : Pamoka
Matematik : Matematika
Uygulamalı matematik : Taikomoji matematika
Fizik : Fizika
Kimya : Chemija
Biyoloji : Biologija
Edebiyat : Literatūra
Sanat : Dailė, Menas
Bilgi teknolojisi : Pranešimas technologija, Informacija technologija
Müzik : Muzika
Tarih : Istorija
Coğrafya : Geografija
Geometri : Geometrija
Drama : Drama
Beden eğitimi : Fiziškas švietimas
Tebeşir : Kreida
Lietuva | Litvanya |
Vokietija | Almanya |
Anglija | İngiltere |
Turkija | Türkiye |
Ispanija | İspanya |
Italija | İtalya |
Latvija | Letonya |
Portugalija | Portekiz |
Saudo Arabija | Suudi Arabistan |
Kinija | Çin |
Japonija | Japonya |
Prancūzija | Fransa |
Islandija | İzlanda |
Graikija | Yunanistan |
Bulgarija | Bulgaristan |
Indija | Hindistan |
Rusija | Rusya |
Švedija | İsveç |
Lietuvių kalba | Litvanca |
Vokiečių kalba | Almanca |
Anglų kalba | İngilizce |
Turkų kalba | Türkçe |
Ispanų kalba | İspanyolca |
Italų kalba | İtalyanca |
Latvių kalba | Letonca |
Portugalų kalba | Portekizce |
Arabų kalba | Arapça |
Kinų kalba | Çince |
Japonų kalba | Japonca |
Prancūzų kalba | Fransızca |
Islandų kalba | İzlandaca |
Graikų kalba | Yunanca |
Bulgarų kalba | Bulgarca |
Hindi | Hintçe |
Rusų kalba | Rusça |
Švedų kalba | İsveççe |
Orijinal kaynak: litvanca. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page