kubrat ne demek?

Kubrat ya da Kurt (Bulgarca: Кубрат) (d. 584 - ö. 638), 632-638 yılları arasında hüküm süren Büyük Bulgarya Hanı. Aynı zamanda Organa'nın yeğenidir.¹

Onogur boyunun Tuğluk ailesinden olan Kubrat Ogur boylarını birleştirip Büyük Bulgarya Hanlığı'nı kurmayı başarmıştır. Sınırları doğuda Kuban, batıda Dinyeper, kuzeyde Donetsk nehirleri ve güneyde Karadeniz ile Azak Denizi olan Büyük Bulgarya, Bizans'la dostane ilişkiler kurmuş ve hükümdarı Kubrat'a Bizans imparatoru Herakleios tarafından "Patrikios" unvanı verilmiştir.² Kubrat'ın ölümü üzerine Büyük Bulgarya, Hazar Kağanlığı'nın baskısı neticesinde dağılmış ve Kubrat'ın oğulları arasında paylaşılmıştır. Kubrat'ın büyük oğlu Batbayan, Hazarların hâkimiyetini kabul ederek Büyük Bulgarya topraklarında kalmıştır. Diğer oğlu Kotrak, bir grup Bulgar ile birlikte Don Nehri civarına gelmiş, Alzek adındaki bir başka oğlu da Panunya'ya yerleşerek Avar hâkimiyetini kabul etmiştir. Kubrat'ın üçüncü oğlu Asparuh liderliğindeki Bulgarlar ise Dinyeper ve Dinyester nehirlerini geçerek bugünkü güney Besarabya'ya, Bizans İmparatorluğu'na komşu olacak şekilde yerleşmiştir.³ Onların yerleştiği bölge Bizans kaynaklarında "Onglos" ya da "Onklos" olarak geçmektedir.⁴

Sözcük kökeni

Türkçede eskiden beri emir hâlindeki yalın fiiller insan ismi olarak kullanılmıştır. (Sev-al, Gün-gör vb.) Kubrat kelimesi de eski Türkçedeki emir kipindeki yalın fiil köklerinden olan ve topla, bir araya getir anlamına gelen ḳubrat, ḳuwrattır.

Yaşamı

Kubrat, yaşamının ilk yıllarını İstanbul'daki Bizans İmparatorluğu sarayında geçirmiştir. 7. yüzyılda yaşayan Bizanslı tarihçi Ioánnis Nikíou, Kubrat hakkında şunları söylemektedir:

Onun İstanbul'daki çocukluk ve gençlik dönemi hakkındaki bilgiler net değildir. İstanbul'da bulunduğu zaman dilimi bilinmemekle birlikte, Herakleios'un hükümdarlık yaptığı 610–641 yılları arasında İstanbul'da bulunduğu düşünülmektedir. Onun ve Organa'nın Hristiyanlığı kabulü MS 619 civarlarında meydana gelen bir hadisedir. Kubrat'ın Bizans sarayına verilmesi, Organa ve Herakleios tarafından Avar ve Sasanilere karşı kurulacak bir ittifak için yetiştirilmesi amacıyla atılan bir adım olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca Herakleios'un diğer bozkırlardan gelen halklarla yaptığı ittifaklar dikkate alındığında, bu durum, İstanbul'un güvenliğinin sağlanmasına yönelik bir adım olarak da gözükmektedir.

Patrik I. Nikeforos'a göre, Kubrat 635'te, Onogur Bulgarlarının ilteberi olarak Herakleios ile yaptığı anlaşma çerçevesinde Avarlara karşı büyük bir ayaklanma başlatmıştır. Böylece Büyük Bulgar Hanlığı (Büyük Bulgarya) kurulmuştur. Kubrat, İmparator Konstantinos'un hükümdarlığı esnasınada (641–668) ölmüştür.

I. Nikeforos'a göre, Kubrat'ın beş oğlu vardır. Bunlar Batbayan Kotrak, İşbara ve adı bu eserde anılmayan ancak Kubrat'ın oğlu olduğu düşünülen Kuber ve Alzek'tir. Kubart'ın oğullarına yaptığı: "Asla birbirinizden ve bu topraklardan ayrılmayın, ancak bu şekilde uyumlu kalabilirseniz, gücünüze sahip çıkabilir ve egemenliğinizi güçlendirebilirsiniz." vasiyetine rağmen; doğudan gelen Hazar Kağanlığı'nın ve iç baskıların neticesinde, Kubrat'ın ailesi o öldükten sonra tamamen dağılmıştır.

Ölümü

1912'de Ukraynalı çiftçiler tarafından Poltava'ya yakın bir köy olan Pereşçipina'da keşefedilen Pereşçipina Hazineleri konu hakkında birçok ipucu barındırmaktadır. Bu hazine, Kavimler Göçü'nden kalan toplamda 50 kg'nin üzerinde altın ve gümüş materyal barındırmaktadır. Kubrat'ın mezarının belirlenebilmesi için ipuçları sakladığına inanılan bir yüzük de buna dâhildir. Yüzüğün üzerinde eski Yunanca "Chouvr(á)tou patr(i)k(íou)" yazmaktadır. Bu Bizans tarafından kendisine verilen patrici onurunu göstermektedir. Bu hazine Bizans ve Ön Bulgarlar arasındaki ilişkilerin gelişmiş olduğunu göstermektedir. Gömüdeki bileziklerin tarzına bakıldığında bu bileziklerin ya Bizanslı kuyumcular tarafından yapıldığı ya da Bizanslı kuyumculuk sanatlarından etkilenildiği anlaşılmaktadır.⁵ Yapılan araştırmalarda hazinedeki en eski sikkelerin Herakleios tarafından MS 629'dan sonra basıldığı anlaşılmıştır. Hazinedeki en yeni sikkeler ise MS'de, İmparator Konstantinos tarafından basılan paralardır. Bu durumun yaklaşmakta olan Hazar istilasıyla ilişkili olabileceği düşünülmektedir.

Bulgar Hanlarının Esamesi adlı eserdeki bilgilere göre, Kubrat 12 hayvanlı takvime göre öküz yılında doğmuştur ve 60 yıl kadar yaşamıştır. Bu da onun MS 653 veya MS 665'te öldüğünü göstermektedir. Nitekim, Kubrat'ın ölüm tarihi arkeolojik ve tarihi araştırmalarda MS 650-MS 665 arasına tarihlendirilmektedir.