tahvil ne demek?

Tahvil, veya anonim şirketlerin kaynak bulmak amacıyla, ticaret ya da sermaye piyasası kanunlarına göre, itibarî kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları, vadesi bir yıldan uzun borç senedidir.¹

Üzerinde bulunan kupon ve/veya anapara vadesi geldiğinde, borçlu olan şirketin borçlarını ödemesi esasına dayanan bu menkul değerler, şirketlere ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlama amacını taşımaktadır. Devlet tahvillerinde bulunan vade ve faiz riskinin yanı sıra, özel şirketlerin çıkardıkları menkul kıymetler, devlet tahvillerinde sembolik olan müşteri riskini, daha geniş olarak bünyesinde bulundurmaktadır. Bu nedenle tahvili alınacak şirketin, sağlam bir malî analiz sürecinden geçirilmesi şarttır.²³

Genel bakış

Her şirket, tahvil ihracı ihraç eden firma ile, yatırımcı arasında yapılan bir anlaşmayı içerir. Tahvillerin ihraç koşulları, genel olarak ihraç edildiği ülke ve pazarların özel koşullarına ve düzenlemelerine tabidir. Tahvillerin türleri, nasıl ihraç edileceği, halka arz edilen tahvillerdeki arz koşulları ile borsalara kotasyon koşul ve yöntemleri, teminatlarının neler olacağı, geri çağrılma koşulları, faiz ve diğer menfaatlerin sağlanma biçim ve şekilleri, tahvil sahiplerinin hakları ve ihraç eden şirketin yükümlülükleri başta ticaret hukuku ve sermaye piyasası hukuku düzenlemeleri olmak üzere, ayrıntılı bir biçimde düzenlenmektedir.⁴

Tahviller ıskonto esasına dayalı olarak satılmaktadır. Bir sanayi kuruluşu veya mali bir kurum, tahvil ihraç edip bunu alıcıya ıskonto ederek sattığında, alıcı ıskonto oranında satıcıya eksik ödeme yapmaktadır; ancak vade sonunda tahvil nominal değerini tahsil etmektedir.

Osmanlı Devleti'nde tahvil, sefere iştirak etmeme ya da ölüm gibi sebeplerle malul kalan tımar ve zeametlerin başka birine tevcihi anlamında kullanılan bir tabirdir.⁵

Ülkemizde

Tahviller, ülkemizde Türk Ticaret Kanunu kapsamında anonim şirketler tarafından ihraç edilebildikleri gibi devlet tarafından da ihraç edilebilirler. Devlet tahvili olarak adlandırılan bu tür tahviller, devletin 1 yıldan uzun vadeli borçlanma ihtiyaçlarını karşılamak için Hazine Müsteşarlığı aracılığı ile ihraç ettiği borçlanma senetleridir. Devlet iç borçlanma senedi (DİBS) niteliğindeki bu finansal aracın anapara geri ödemesi ve faiz getirisi devletin garantisi altındadır. Tahviller, ihraç eden kurum açısından, bir borçlanma kâğıdı niteliğinde olmakla birlikte, borç veren karşı kişi ve/veya kurum açısından bir yatırım aracı niteliği taşırlar. Dolayısıyla tahvile yatırım yapan bir yatırımcının beklentisi, tahvil ihraç eden kuruma ödünç verdiği anaparanın getirisi olarak, faiz geliri elde etmek ve ödünç verdiği para ile birlikte bunu tahsil edebilmektir. Tahvil ihraç eden kurumun tahvilin vadesi boyunca elde edeceği faaliyet sonuçlarına göre oluşacak kâr/zarar durumu yatırımcının anaparasının ve faiz getirisinin ödenmesi ile ilişkilendirilmez.⁶

Arka plan

Faiz ve anapara geri ödemeleri, her durumda, tahvil ihraç eden kurum için bir mükellefiyettir (obligasyon). Bu nedenledir ki tahvil ihraç uygulamaları ve alım-satım işlemleri Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde ve yatırımcıların korunması amacıyla ancak, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Hazine Müsteşarlığı gibi sektör ve piyasa düzenleyici kamusal kurumların oluşturduğu düzenlemeler kapsamında yapılabilir ve müteakiben denetlenir. Bono ise tahvil ile aynı nitelikte olmakla birlikte kısa vadeli bir borçlanma aracıdır ve ıskonto edilerek ihraç edilir.⁷

İşletme tarafından üretim kapasitesini doğrudan artırmaya yönelik olmayan, sadece kıymetli bir evrakı satınalmak amacıyla yapılan harcamalar ise mali yatırımlar olarak adlandırılır (Balçık, 2003, 4). Tanımda geçen kıymetli evrak uygulamada karşımıza tahvil ve hisse senedi olarak çıkmaktadır. Gerçekten de her iki finansal enstrüman ticaret hukuku açısından kıymetli evrak niteliğindedir. Buna ilaveten taşınabilir ve alım-satıma konu edilebilme özellikleri tahvil ve hisse senedine menkul kıymet niteliği kazandırmaktadır. Bu durumda tahvil ve hisse senetlerine yapılan yatırımları menkul kıymet yatırımları olarak adlandırmak mümkündür.⁸