Sabirler, Sabarlar ya da Suvarlar, 5-7. yüzyıl civarında Kafkasya'nın kuzeyinde, Karadeniz'in doğu kıyılarında, Kuban bölgesinde yaşayan1 ve muhtemelen Batı Sibirya'dan gelen göçebe insanlardı.234 Savaşta yetenekliydiler, kuşatma makineleri kullandılar5, büyük bir orduları vardı (kadınlar dahil) ve tekne yapımcılarıydılar. Sabirler, 400'lerin sonlarında / 500'lerin başında Transkafkasya'ya akınlara öncülük etti, Bizans-Sasani Savaşları sırasında her iki tarafta da asker ve paralı asker olarak hizmet ettiler. Bizanslılarla olan ittifakları, daha sonraki Hazar-Bizans ittifakının temelini attı
Sabirler, Hun sonrası dönemde Kafkaslara gelmiş, daha çok Güney Kafkaslara sarkarak kendilerinden söz ettirmişlerdir. Bu topluluğun geliş yeri Batı Sibirya'dır. Göç etmeyen kısım yerinde kalmış ve sonradan Sibirya bölgesi adını Sabirlerden almıştır. Sonraki dönemin delillerinin Türk olduğunu gösterdiği bu kavmin, Macarların atası olduğuna dair de bulgulara rastlanmıştır.6
Németh sap- "sapmak" kökünden geldiğini ve "sapar" anlamını savunur. Fakat bu, Kaşgarlı'da صُڤَر "Suwar", Arapça Suwâr/Sawâr, Latince Saviri, Ermenice Sawir diye geçen dudaksıllaşmanın nedenini açıklamaz.7 (*p>w sık görülen bir durum değildir.) Talât Tekin *sab- "dövmek" kökünden geldiğini, Moğolca sab- "vurmak, dövmek" fiili ile kökteş ve Türkçe savaşmak (<*saba-ş-) ile ilişkili olduğunu savunmuştur.8
Hunlara bağlı topluluklardan biri olan Sabirlerin ana yurtları Tanrı Dağları'nın batısı ile İli nehri arasındaki bölgeydi. Sabir; "sapan, yol değiştiren, serbest, başıboş dolaşan" anlamlarına gelir. Sabirler 461-465 yılları arasında Batı Sibirya kavimleri arasında görülen göçe dahil olmuşlardır. Bu yıllarda doğudan gelen Avarların baskısı sonucu Sabirler yurtlarını terk ederek batıya yöneldiler. Altaylar ile Ural Dağları arasında yaşayan Ogur Türklerini göçe zorlayan Sabirler Tobol ve İşim dolaylarına yerleştirler.
Doğu Avrupa'da görülen Sabirler, 515 yılında Kafkasya ve Karadeniz’in kuzeyine yerleştiler. Hükümdarları Balak idaresinde önemli zaferler kazandılar. Bizans'a karşı Sasaniler ile anlaştılar. 516 yılında Kafkasları aşarak Anadoluya geldiler. Kayseri, Ankara ve Konya dolaylarına kadar ilerlediler. Sabirlerin sahip olduğu askeri güç ve savaş taktikleri Bizans kayıtlarına geçmiştir. Bizanslı Prokopios bu konuda şu notları düşmüş:
“Sabirler, insan hafızasının hatırlayabildiği zamandan beri ne İranlılardan ne Romalılardan hiç kimsenin düşünemediği makinelere sahiptirler. Öyle ki her iki devlette mühendis eksik olmamış ve her devirde surları dövmek için makineler yapılmıştır ama şimdiye kadar böyle bir buluş ne ortaya konmuş ne de onlar gibi kullanılabilmiştir. Bu, şüphesiz insan dehasının bir eseridir.”9
Balak Handan sonra yerine eşi Boğarık Hatun geçti. Savaşçılığı ve idareciliği ile Bizans kayıtlarına girmiş Boğarık Hatun, 100 bin kişilik Sibir ordusuna komuta ediyordu. Sibirler bazen Bizans, bazen de Sasanilerin tarafını tutarak girdikleri savaşlar sebebiyle giderek eski gücünü kaybettiler.
Sabirler, 557 yılında Avarların baskısı sonucunda kuzeye çekildiler. Bu sırada Göktürk hakimiyetini kabul ederek, Göktürklerin batı kanadını oluşturdular. 576 yılında Güney Kafkasyadaki hakimiyeti Bizanslılara kaptırdılar.
Sabirlerin içinde, Tobolsk civarına yerleşen Tobol Türkleri, bazı hastalıkların tedavisinde radikülitin kepçeyle yedi evin kapısına vurma yöntemini uygular, sıtmayı korkutarak tedavi ederlerdi.
Vefat aşı verirken ölenin ruhu için yufka pişirilir.10
Orijinal kaynak: sabirler. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page