proterozoyik ne demek?

Proterozoyik, Kambriyen öncesinde oluşan kayaç katmanlarının daha üstte yer alan bölümüdür. Kambriyen öncesinin son alt bölümüdür. Bundan 2.5 milyar yıl önce başlayıp 541.0 ± 1.0 milyon yıl önce bittiği kabul edilir. Arkeen'in sona ermesi ile başlar.

Kıtaların güney yarım kürede bir araya gelmesiyle, dev kıta Rodinia oluşmuştur. Arkeen devri boyunca okyanuslara salınan oksijen, artık serbest halde okyanuslarda ve atmosferde etkin bir büyüklüğe ulaşmıştır. Bu Arkeyan okyanuslarının çekirdeksiz -prokaryotik- canlıları için bir felaket oldu. Bildiğimiz bu ilk, belki de tüm zamanların en büyük çevresel felaketi Arkeen canlılarının büyük bir kısmını yok etti. Arkealar azalıp, oksijensiz ortamlara çekilmek zorunda kalırken, bakteriler üstünlüğü ele geçirdi. Oksijenin artması ve canlılarca kullanılmaya başlamasıyla, ilk çekirdekli -ökaryotik- canlılar ortaya çıktı. Proterozoyik'in sonlarına doğru ilk çok hücreli canlılar -ağırlıklı olarak algler- ortaya çıktı.

Proterozoyik boyunca birkaç kez yeryüzünün gördüğü en büyük buzul çağları yaşandı. "Kartopu dünya" olarak adlandırılan bu buzul çağıda, yeryüzünün tamamı birkaç kilometre kalınlığında bir buz tabakasıyla kaplandı. Sonuncu buz çağının son bulmasının ardından ilk yumuşak dokulu çok hücreli canlılar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bunlar, bugünkü denizanaları ve süngerleri andıran canlılardı. "Ediyakaran faunası” olarak bilinen bu ilk hayvansal yapıların yer aldığı fosil yatakları oldukça geniş bir alana yayılmışlardı.

Yaşam, hâlen denizlerde yayılmaktadır, karalara çıkış için daha uzun bir dönemin geçmesi gerekecektir.