kritisizm ne demek?

Kritisizm (Eleştirel Felsefe)

Kritisizm, özellikle Immanuel Kant'ın felsefesiyle özdeşleşen, bilgi, akıl ve deneyimin sınırlarını ve geçerliliğini sorgulayan bir felsefi yaklaşımdır. Kritisizm, dogmatik düşünceye ve metafizik spekülasyonlara karşı çıkarak, bilginin kaynaklarını, imkanlarını ve sınırlarını incelemeyi amaçlar.

Temel İlkeleri:

• Bilginin Sınırları: Kritisizm, insan aklının her şeyi bilemeyeceğini, bilginin belirli sınırlar içinde mümkün olduğunu savunur. Bu sınırlar, deneyim ve aklın kategorileri tarafından belirlenir. https://www.nedemek.page/kavramlar/bilginin%20sınırları
• Transendental Felsefe: Kant'ın kritisizmi, "transendental" bir felsefedir. Bu, bilginin nesnelerle nasıl mümkün olduğunu, yani deneyimin ve aklın bilgiye nasıl katkıda bulunduğunu araştırır. https://www.nedemek.page/kavramlar/transendental%20felsefe
• Deneyimin ve Aklın Rolü: Kritisizm, bilginin hem deneyimden (duyular) hem de akıldan (kategoriler, kavramlar) kaynaklandığını savunur. Deneyim olmadan akıl boştur, akıl olmadan deneyim ise kördür. https://www.nedemek.page/kavramlar/deneyim ve https://www.nedemek.page/kavramlar/akıl
• A priori ve A posteriori Bilgi: Kritisizm, bilgiyi a priori (deneyime dayanmayan, önsel) ve a posteriori (deneyime dayanan, sonsal) olarak sınıflandırır. Kant, sentetik a priori yargıların (hem yeni bilgi veren hem de deneyimden bağımsız olan) mümkün olduğunu savunur. https://www.nedemek.page/kavramlar/a%20priori ve https://www.nedemek.page/kavramlar/a%20posteriori
• Numen ve Fenomen: Kritisizm, "numen" (kendinde şey, bilinemeyen gerçeklik) ve "fenomen" (görünüş, deneyimlenebilir dünya) arasında bir ayrım yapar. İnsan aklı, sadece fenomenleri bilebilir, numen hakkında kesin bir bilgiye sahip olamaz. https://www.nedemek.page/kavramlar/numen ve https://www.nedemek.page/kavramlar/fenomen
• Etik ve Ahlak: Kant'ın kritisizmi, etik alanda da önemli etkiler yaratmıştır. Kant, ahlaki eylemlerin "koşulsuz buyruk" (kategorik imperatif) ilkesine uygun olması gerektiğini savunur. https://www.nedemek.page/kavramlar/ahlak ve https://www.nedemek.page/kavramlar/etik
• Eleştirel Duruş: Kritisizm, her türlü iddiayı ve bilgiyi eleştirel bir süzgeçten geçirmeyi, dogmatik kabullerden kaçınmayı ve akla dayalı bir sorgulama yapmayı teşvik eder. https://www.nedemek.page/kavramlar/eleştirel%20duruş