Jules Gabriel Verne (; 8 Şubat 1828 - 24 Mart 1905), Fransız yazar ve gezgin.
Verne, Hugo Gernsback ve H. G. Wells ile genellikle bilim kurgunun öncüleri olarak adlandırılır. Eserlerinde ayrıntılarıyla tarif ettiği buluşlar ve makinelerin o sıralarda gelişmekte olan Avrupa sanayisi ve teknolojisine ilham kaynağı olduğu düşünülür. Özellikle uzay, hava taşıtları ve denizaltılar hakkında yazmıştır.
Daha çok Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870), Dünyanın Merkezine Yolculuk (1864) ve Seksen Günde Devr-i Âlem (1873) romanlarıyla tanınır. UNESCO’nun çeviri kitap veritabanına (Index Translationum) göre eserleri en çok çevrilen ikinci yazardır.1
Eserleri 148 farklı dile çevrildi. Birçok icadı önceden tahmin ettiği için Bilim falcısı olarak anıldı.
8 Şubat 1828’de Fransa'nın Nantes şehrinde doğdu. Varlıklı bir avukat olan Pierre Verne ile eşi Sophie Henriette Allotte de la Fuye’nin beş çocuğundan en büyüğüdür. Kış aylarında yoğun trafikli bir liman şehri olan Nantes’da, yaz aylarında ise Loire Nehri kıyısında yelkenlileri ve gemileri izleyerek geçirdiği çocukluğu, seyahat ve macera üstüne hayallerini ateşledi.2 12 yaşındayken tayfalık yapmak üzere bir gemiye binip evden kaçmaya yeltenen Jules Verne’in, babası tarafından yakalanıp gemiden indirildiğinde "bundan sonra yalnız hayal dünyasında seyahat edeceğine" dair ailesine söz verdiği rivayet edilir.3 Bu hikayenin gerçekliği hakkında şüpheler vardır.4 Jules Verne'nin deniz ve macera tutkusunu kardeşi Paul de paylaşıyordu ve Paul sonunda bir deniz mühendisi oldu.5 Jules Verne ise kısa hikayeler ve şiirler yazmaya başladığı yatılı okul döneminin ardından 1846'da babasının işini devam ettirebilmek için hukuk öğrenimi görmek üzere Paris’e gitti.
Jules Verne, Paris'e gittikten sonra kısa sürede hukuk diplomasını aldı ancak bu süre içinde edebiyat hevesinin hukuka ilgisinden daha büyük olduğunu fark etti. Amcası aracılığıyla Paris edebiyat çevresi ile tanıştı.6 Şahsen tanıdığı Victor Hugo, Alexandre Dumas gibi yazarların etkisinde tiyatro oyunları kaleme aldı ve bohem bir hayat sürdürdü. Baba mesleğini devam ettirmek yerine tiyatro ve edebiyata yönelmesine kızan babası maddi desteğini kesince geçimini yazarak karşılamak zorunda kaldı.
Yazarlığa, arkadaşı müzisyen Jean Louis Aristide Hignard ile birlikte tiyatro oyunları yazarak başladı. İlk tiyatro eseri 12 Haziran 1850'de sahnelendi. 1852-1855’te bir Paris tiyatrosunda sekreterlik yaptı. Bu dönemde komediler, operetler yazdı, kısa hikâyeler kaleme alıp dergilerde yayınlatmaya başladı. Bunların çoğu Paris’te çıkan Musée des familles adlı dergide yayınlandı.7 Amerikalı yazar Edgar Allan Poe'nın eserlerini okuduktan sonra onun büyük bir hayranı olan Verne, Poe etkisinde yazılar üretmeye başladı.8
Bir gemi ile dünyayı dolaşmış olan Fransız seyyah Jacques Arago ile dost oldu. Bu dostluk ona, Paris’ten daha geniş ve ilginç dünyalar hakkında yazılar yazması için ilham verdi. Fransa dışına hiç çıkmamış olsa da hayal gücünü kullanarak başka dünyaları anlattı.
1857’de iki kız çocuğu sahibi bir dul olan Honorine de Viane More ile evlendi. Eşinin borsacı erkek kardeşinin etkisi ile Paris Menkul Kıymetler Borsası’nda simsarlık yapmaya başladı ama edebi çalışmalarına ara vermedi.
1859’da arkadaşı Aristide Hignard ile birlikte ilk defa Fransa’nın dışına çıkarak, Britanya Adaları’nı gezdi. Bu seyahatin notlarını İskoçya Seyahati adıyla romanlaştırdı. 1861 yazında aynı arkadaşı ile çıktığı İskandinavya seyahati, eşinin doğum yaptığı haberinin gelmesi üzerine yarıda kaldı. Jules Verne’in, 5 Ağustos’ta dünyaya gelen oğullarına Michel adı verildi.
Verne, borsadaki işine devam ederken yirmiden fazla günlük gazeteyi, her türlü bilimsel yayını okuyordu. Astronomi, meteoroloji, fizyoloji alanlarındaki deney ve keşifleri yakından takip edip aynı zamanda coğrafya ile ilgileniyordu.9 Okuduklarına dayanarak o günlerde Avrupalılar için gizemli bir kıta olan Afrika’da balonla yapılan bir seyahat hakkında kitap yazmayı düşündü. O yıl Fransız fotoğrafçı Nadar, adını "Dev" koyduğu bir sıcak hava balonu yapmaya çalışıyordu ve bu konu kamuoyunun çok ilgisini çekiyordu. Jules Verne, kitabı üzerinde çalışırken Nadar ile tanıştı. Bu ilişki sayesinde romanı için gerekli teknik bilgileri edindi. Yazdığı roman, coğrafi gerçekler, bilimsel buluşlar ve hayal ürünü bir hikâyeyi bir araya getiren yeni bir tür roman idi. Balonla Beş Hafta adlı bu eseri, daha sonraki çalışmalarında izlediği biçimin temelini oluşturdu.10
Yayınlatmaya çalıştığı kitabı çeşitli yayıncılar tarafından reddedilen Jules Verne’in edebi kariyeri yayıncı Pierre Jules Hetzel ile tanıştıktan sonra başladı. Balonla Beş Hafta, 1863 yılında Hetzel tarafından yayımlandı ve bir anda büyük başarı kazandı.
Kitabın başarısından sonra borsacılığı bırakıp kendisini tamamen edebi çalışmalara veren Jules Verne, Hetzel ile bir sözleşme yaptı ve yirmi yıl boyunca her yıl iki cilt fenni roman veya daha kısa sürede 40 adet fenni roman yazmayı taahhüt etti.11 İlk olarak Dünyanın Merkezine Yolculuk (1864), Aya Seyahat (1865), Ayın Etrafında (1870) adlı kitaplarını yayımladı. Kitapçı Hetzel, yazarla yaptığı ilk sözleşmeyi içine daha parlak şartlar koyarak beş defa tekrarladı.
Jules Verne, ömrü boyunca ardı ardına eser vermeyi sürdürdü. Yapıtları arasında Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870), Bir Gazetecinin Yolculuk Notları (1872), Seksen Günde Devr-i Âlem (1873), Esrarlı Ada (1875), Chancellor Kazazedeleri (1875), Michael Strogoff (1876), 15 Yaşında Bir Kaptan (1878) vardır.
Jules Verne 1859 ve 1861’de arkadaşı Aristide Hignard ile yaptığı ilk yurtdışı seyahatlerinden sonra Nisan 1867’de kardeşi Paul ile birlikte Amerika kıtasına seyahat etti. Verne’nin bu seyahatinin 26 günü gemide geçmişti ve sadece sekiz günde New York'u ve Niagara Şelalesi’ni görebildi. Ancak bu gezisi, Yüzen Şehir adlı kitabına Denizler Altında Yirmi Bin Fersah adlı romanındaki birçok fikre ilham sağladı.12
Yazar, 1872’de eşinin doğduğu şehir olan Amiens’e yerleşti. Kitaplarından elde ettiği kazançla St. Michel adını verdikleri bir yat satın aldı ve kendi hayatında da kitaplarındaki gibi maceralar yaşamak üzere yatı ile seyahatlere çıktı. Seyahatleri yeni kitaplarına ilham verdi.
1872’de Londra ve Woolwich, 1871-1873 arasında yayıncısı Hertzel’in davetiyle Manş Adaları’na geziler yaptı, 1876’da İngiltere kıyılarını dolaştı.
1878’de yatı ile uzun bir geziye çıkarak Lizbon, Tanca ve Cebelitarık’ı dolaştı. 1881’de Hollanda, Danimarka, Almanya’yı ziyaret etti.
1884’te yeniden yatıyla Akdeniz gezisine çıkarak Cezayir, Malta ve İtalya’yı dolaştı.
1883’te yayımladığı ve mekân olarak Osmanlı topraklarını seçtiği İnatçı Keraban adlı kitabındaki detaylı İstanbul tasvirlerinden ötürü yazarın Türkiye’ye de seyahat etmiş olduğu düşünülür,13 ancak Verne’nin gerçekte hiç Türkiye’de bulunmadığı, bunun da onun hakkındaki efsane ve söylentilerden birisi olduğu söylenir.14
1886’da evine döndükten sonra akıl hastası olan yeğeni tarafından vuruldu ve bu nedenle hayatının geri kalanında baston kullanmak zorunda kaldı. Tedavi için sürekli uğraştı. 1887’de yayıncısı Hetzel’in ve ardından annesinin ölümü üzerine karamsar bir dönemine girdi.
1888’de siyasete atılan Jules Verne, Amiens belediye meclisinde görev aldı. Tiyatrolar, okullar ve şehircilik gibi kültürel sorunlarla ilgilendi. 1889’da belediye sirkini kurdu. 1892, 1896 ve 1900 dönemlerinde de Meclis üyeliğine yeniden seçildi.15
İlerleyen şeker hastalığı sonucu 1902’de kısmen görme yeteneğini kaybeden yazar,16 24 Mart 1905’te Amiens’teki evinde hayatını kaybetti. Amiens’te La Madeleine Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Ölümünden iki yıl sonra mezarının başına bir heykeli dikildi. Heykelde Verne, mezarında doğrulmuş, bir elini yıldızlara uzatır biçimde betimlenir.17
Jules Verne eserlerinin Türkçeye çevrilip yayınlanmasının geçmişi 1875 yılını bulur. Ahmet İhsan Tokgöz Osmanlı son döneminde "Jules Verne tercümeni" namıyla bilinir olmuştu. Harf Devrimi’nden sonra eserleri yeni harflerle tekrar yayımlandı. En önemli Jules Verne çevirmeni, Ferid Namık Hansoy’dur. 1940’larda Jules Verne’in eserlerini çevirmeye başlayan Hansoy, yazarın elli eserini Türkçeye kazandırdı. Bertan Onaran da Jules Verne tercümeleri yapmıştır.
Yirminci Yüzyıl'da Paris romanı, kaleme alındıktan 130 yıl sonra yayımlanabilmiş bir eseridir. Verne, bu kitabı 1863 yılında kaleme almış ama yayıncısı Hetzel, fazla karamsar olduğu gerekçesiyle yayımlamayı reddetmişti. Eserin kaybolduğu sanılan yazması, 1990’da ailesi tarafından eski bir sandıkta bulundu. Eser, 1994 yılında Fransa’da yayımladı ve büyük ilgi gördü18.
Jules Verne ismi, kaynakların çoğunda Hugo Gernsback ve H. G. Wells ile birlikte bilimkurgunun babası olarak anılıyor olsa da öykülerindeki ayrıntıları bilimsel gerçeklere dayanarak kaleme alındığı için Jule Verne’nin bilimkurgu yazarı değil, bilim yazarı19 veya teknoloji yazarı20 olarak anılması gerektiği iddia edilir.
Verne'nin romanları, pek çok filme esin kaynağı olmuştur. Bunların başlıcaları şunlardır :
Olağanüstü Yolculuklar Serisi, Jules Verne'in romanlarından ve kısa öykülerinden oluşan bir derlemedir.
| Fransızca Başlığı | En Yaygın Türkçe Başlığı |
|---|---|
| Cinq Semaines en ballon | Balonla Beş Hafta |
| Voyages et aventures du capitaine Hatteras | Kaptan Hatteras'ın Maceraları |
| Voyage au centre de la Terre | Dünyanın Merkezine Seyahat |
| De la Terre à la Lune | Ay'a Seyahat |
| Les Enfants du capitaine Grant | Kaptan Grant'ın Çocukları |
| Vingt Mille Lieues sous les mers | Denizler Altında Yirmi Bin Fersah |
| Autour de la lune | Ayın Çevresinde |
| Une Ville flottante | Yüzen Şehir |
| Aventures de trois Russes et de trois Anglais | Üç Rus ve İngiliz'in Güney Afrika Serüvenleri |
| Le Pays des fourrures | Kürkler Ülkesi |
| Le Tour du monde en quatre-vingts jours | Seksen Günde Devr-i Âlem |
| L'Île mystérieuse | Esrarlı Ada |
| Le Chancellor | Chancellor |
| Michel Strogoff | Mişel Strogoff |
| Hector Servadac | Güneş Sisteminde Seyahat |
| Les Indes noires | Madenin Esarı,Karanlık Ülke |
| Un Capitaine de quinze ans | On Beş Yaşında Bir Kaptan |
| Les Cinq Cents Millions de la Bégum | Begüm'ün Beşyüz Milyonu,Mihracenin Mirası |
| Les Tribulations d'un Chinois en Chine | Bir Çinlinin Çin'de Dolaşması,Buda'nın İntikamı,Çin Diyarında,Yaşama Tutkusu |
| La Maison à vapeur | Buharlı Ev, Hindistan'da Yolculuk |
| La Jangada | Jangada:Amazon Üzerinde 400 Fersah |
| L'École des Robinsons | Robensonlar Okulu |
| Le Rayon vert | Yeşil Işık |
| Kéraban-le-têtu | İnatçı Keraban,İnatçı Kahraman Ağa,İnatçı. |
| L'Étoile du sud | Güney Yıldızı,Cenup Yıldızı,Elmas Avcıları |
| L'Archipel en feu | |
| Mathias Sandorf | Mathias Sandorf |
| Un Billet de loterie | Bir Piyango Bileti,9672 Nolu Piyango Bileti |
| Robur-le-Conquérant | Fatih Robur,Havada Seyahat |
| Nord contre Sud | Güneye Karşı Kuzey |
| Le Chemin de France | Fransa Yolu |
| Deux Ans de vacances | İki Yıl Okul Tatili |
| Famille-sans-nom | İsimsiz Aile |
| Sans dessus dessous | Ne Altı Var Ne Üstü,Dünyanın Ekseni. |
| César Cascabel | Cesar Cascabel,Kuzey Yolcuları,Gezici Cambazlar,Araba ile Devrialem |
| Mistress Branican | Bayan Branican |
| Le Château des Carpathes | Karpatlar Şatosu |
| Claudius Bombarnac | Bir Gazetecinin Yolculuk Notları |
| P'tit-Bonhomme | Küçük Oğlan Çocuğu |
| Mirifiques Aventures de Maître Antifer | Define Peşinde |
| L'Île à hélice | Uskurlu Ada |
| Face au drapeau | Bayrağa Karşı |
| Clovis Dardentor | Clovis Dardentor |
| Le Sphinx des glaces | Buzlar Sfenksi |
| Le Superbe Orénoque | Muhteşem Orinoco,Dönüşü Olmayan Nehir,Serüvenler Nehri |
| Le Testament d'un excentrique | |
| Seconde Patrie | |
| Le Village aérien | Afrika Ormanlarında,Havadaki Köy,Orman Köyü,Maymun İnsanlar |
| Les Histoires de Jean-Marie Cabidoulin | Jean Marie Cabidoulin'in Hikâyeleri,Deniz Yılanı |
| Les Frères Kip | Kip Kardeşler |
| Bourses de voyage | Antiller'e Seyahat, Halifax Korsanları |
| Un Drame en Livonie | Livonya'da Bir Dram |
| Maître du monde | Dünyanın Hakimi,Cihan Hakimi |
| L'Invasion de la mer | Denizin Hücumu |
| Fransızca Başlığı | En Yaygın Türkçe Başlığı |
|---|---|
| Le Phare du bout du monde | Dünyanın Ucundaki Fener,Kahraman Fenerciler |
| Le Volcan d’or | Altın Volkanı,Altın Kavgası |
| L’Agence Thompson and Co | |
| La Chasse au météore | Meteor Avı |
| Le Pilote du Danube | Tuna Kılavuzu,Güzel Sarı Tuna |
| Les Naufragés du "Jonathan" | Jonathan'ın Kazazedeleri,Macellanya |
| Le Secret de Wilhelm Storitz | Wilhelm Storitz'in Sırrı |
| L’Étonnante Aventure de la mission Barsac | Barsac Keşif Heyeti'nin Olağanüstü Macerası |
Jules Verne Mart 1905'te öldüğünde , el yazmalarının birçoğu yayınlanmayı bekliyordu ve bazıları zaten yayıncıya verilmişti. Bu romanların ve kısa öykülerin çoğu, yayımlanmadan önce yazarın oğlu Michel Verne tarafından düzenlendi. Orijinal versiyonlar onlarca yıl sonrasına kadar piyasaya sürülmedi.
Orijinal kaynak: jules verne. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page