jineoloji ne demek?

Jineoloji (Kürtçe: jineolojî‎), kadın bilimi olarak da anılan, PKK lideri Abdullah Öcalan'ın teorize ettiği feminizm ve cinsiyet eşitliğini içeren doktrin. Kürtçe kadın anlamına gelen "jin" kelimesinden türetilen jineoloji 'kadın bilimi' olarak tarif edilir. Çeşitli kaynaklarda "Kürt feminizmi" olarak anılır.¹ Öcalan, bölgesel toplumlarda yaşayan kadınları baskı altına alan namus temelli din ve kabile kuralları temelinde “kadınların özgür olmadığı sürece bir ülkenin özgür olamayacağını” ve "kadın özgürlüğünün toplumdaki özgürlük düzeyini belirlediğini" ifade eder.²³⁴

Etimoloji ve tanım

Kürtçe'de jin "kadın" anlamına gelir. Bununla birlikte aynı kökten gelmesi bakımından "hayat" anlamına da tekabül eder.⁵

2013 yılında yayınlanan Liberating Life: Woman’s Revolution (Türkçe: Özgür Yaşam: Kadın Devrimi) adlı eserinde Öcalan şu ifadeleri kullanmıştır;⁶

"Toplumun iyice dönüşebileceği alan kadınların edindiği dönüşümün kapsamı tarafından belirlenir. Benzer şekilde kadının özgürlüğü ve eşitliği düzeyi de toplumun tüm kesimlerinin özgürlüğü ve eşitliğidir. Demokratik bir ulus için özgürlüğün toplumu özgürleşmiş toplumu oluşturması sebebiyle kadının özgürlüğü büyük öneme sahiptir. Kurtulmuş toplum demokratik bir ulustur. Dahası insan rolünü tersine çevirme ihtiyacı devrimci öneme sahiptir."

PKK'nın "Kadın Özgürlüğü İdeolojisi" jineolojiyi "mevcut sosyal bilimlerin yapamayacağı boşlukları doldurmak için temel bir bilimsel terim" olarak tanımlamaktadır. Bu tanımlamaya göre jineoloji toplum içinde kadınların özgürlüğü olmadan ve kadınları çevreleyen gerçek bir bilinç olmadan hiçbir toplumun kendisini özgür olarak adlandıramayacağı prensibi üzerine kurulmuştur.⁷

Öcalan, “kadın özgür olmadıkça bir ülke özgür olamaz” ifadesiyle, kadının özgürlük seviyesinin toplumdaki özgürlük düzeyini büyük ölçüde belirlediğini savunur.⁸ Jineoloji fikrinin doğduğu noktada gerek geleneksel Kürt kültüründe gerekse genel olarak kadına yönelik şiddetin ve baskının yaygınlığı önem taşır. Irak ve Şam İslam Devleti, bölgedeki kadınların namus temelli baskı altına alınmasının en aşırı örneklerinden birisidir.

Daha geniş bir ölçekte, jineolojinin savunucuları kapitalizmi kadın karşıtı olarak tanımlamakta, dolayısıyla jineolojiyi de doğal olarak kapitalizm karşıtı olarak görmektedirler.

Pratikte jineoloji

Jineoloji KCK yapılanmasının temel bir ilkesi olarak benimsenmiştir ve Suriye Kürdistanı gibi Kürtlerin fiilen yönetimde olduğu Suriye Kürdistanı bölgesinde Demokratik Birlik Partisi tarafından uygulanmaktadır.⁹ Zira Rojava Savaşı'nda Kürt kadın milislerinin oranı %40 civarındadır.¹⁰¹¹¹²¹³ Kadınlar Halk Savunma Birlikleri'nde (YPG) Kadın Koruma Birlikleri (YPJ) olarak kendi birimlerini oluşturarak erkeklerle birlikte savaşmaktadır.¹⁴¹⁵ YPJ içerisindeki kadınlar için jineoloji bir temeldir ve Öcalan'ın politik teorileri ile eğitim almaktadır.¹⁶¹⁷ Dolayısıyla Suriye'de yönetimde bulunduğu alanlarda politik cinsiyet eşitliği savunulmaktadır, zira kurulan yerel meclisler en az %40 kadınlardan oluşur.¹⁸ Bununla birlikte üniversiteler, siyasi ofisler, polis birimleri ve ordu eşbaşkanlık olarak bir erkek ve bir kadın tarafından yönetilmektedir.¹⁹

Benzer olarak Türkiye faaliyet yürüten Halkların Demokratik Partisi ve Demokratik Bölgeler Partisi de aynı sistemi vurgulamakta ve eşbaşkanlık sistemiyle siyasi cinsiyet eşitliğini uygulamaktadır.²⁰

"Kadınları sınırlayan namus temelli dini ve kabile kurallarını yıkmaya çalışmak" jineolojinin temelli gündemlerinden biridir.²¹ Bununla birlikte bu fikir altyapısı tartışmaya açıktır ve Suriye'nin kuzeyindeki muhafazakâr toplumun çeşitli kesimlerinde tartışmalara neden olmaktadır. Jineoloji Suriye'de faaliyet yürüten Kongreya Star Kadın Akademisi'nde sunulan bir dizi kurstan biridir.²²

Jineoloji, kadınların özgürleşmesi ve töre ve namus cinayetleri, tecavüz, aile içi şiddet gibi konularda öz savunma yapması gerektiğini savunur.²³ Türkiye özelindeki Kürt siyasi hareketi içerisinde kadınların aile içinde şiddete uğrayan kadınlara toplum merkezlerinde eğitim verilmektedir. Zira tarihsel yapıdaki geleneksel Kürt toplumunda bir kadının rolü erkeklere bağlıydı.²⁴

Kürt Jineoloji Komitesi, PKK tarafından kurulan ve demokrasi, sosyalizm, ekoloji ve feminizmin yaygınlaştırılmasını amaçlayan bir kadın komitesidir.²⁵