hasekiler ne demek?

Hasekiler, Osmanlı İmparatorluğu'nda padişahların hizmetindeki kişilere verilen isim. Haseki olarak adlandırılan bu kesim, İslam devletleri arasında sadece Osmanlılar ile Memlûklulerde mevcuttu. Padişahın gittiği her yerde bulunan hasekilerin sayısı ilk zamanlar 20'yi aşmazken daha sonraları 1000'i geçmiştir. Hasekiler düzenli maaşlarının yanı sıra sultandan hediye alırlardı. Saraydaki diğer hizmetlilerden farklı olarak sırmalı elbise giyerler ve taç takıp kılıç taşırlardı.

Osmanlı devlet teşkilatında hasekiler üç gruba ayrılmaktaydı. Bunlar; haremde bulunan cariye kadınlardan, bostancı ocağından ve yeniçeri ortalarından oluşmaktaydı.¹

Kadın hasekiler

Haremde padişahın yakın hizmetindeki cariye kadınlara "hünkâr hasekisi" denmekteydi. Padişahtan erkek çocuk (şehzade) dünyaya getiren hünkar hasekilerine ise haseki sultan denirdi. En seçkin hasekiye kadınefendi denmekteydi.² Haremde hiçbir kadınefendi Valide sultan'ın yerine geçemez ve onun emrine karşı çıkamazdı. Padişahın boşaması durumunda ise kadınefendi unvanlarını da kaybederlerdi.

Bostancı hasekileri

18. yüzyılda sayıları 300 kadar olan küçük bostancı zabiti rütbesinde ve haseki isminde bir sınıf vardı. Bu sınıftakiler kırmızı renkte çuhadan bir elbise giyerlerdi. Gümüşten yapılan "gaddare" isminde bir bıçak taşıyan bu kişiler yaka ve kemerleri ile diğer bostancılardan ayırt edilebilmekteydi.³ Bostancılardan haseki olanlar için merasim yapılır ve asası verilirdi. Haseki olan bostancı ise kendi eliyle kurban keserdi. 60 kadar bostancı hasekisi padişahın yanında görevliydi. Bunlar Paşakapısı'ndaki telhisleri saraya götürüp, kapı ağasına teslim ederdi. Kapı ağası ise bu telhisi padişaha takdim ederdi. Bunun yanında İstanbul'dan taşraya giden gizli haberleri de bostancı hasekileri götürürdü.

Sadrazamın yanında devamlı olarak bostancı hasekisi bulunmaktaydı. Padişahın kayık gezintilerinde de kayığın baş kısmında devamlı haseki ağa otururdu. Bostancı hasekilerinin on iki tanesi "tedbil hasekisi" olarak, padişahın tedbil-i kıyafet saray dışına çıktığı zamanlarda onun beraberinde bulunurlardı. 1829 yılında bostancı hasekileri kaldırıldı. Bu sınıfta yer alan yaşlılar emekli edilirken, gençler ise sarayın korunmasında görevlendirilmek üzere, Nizamiye Taburu'na alındılar.⁴

Yeniçeri hasekileri

Yeniçeri ocağının 14, 49, 66 ve 67. ortalarına mensup olan yeniçerilere verilen isimdir. Yeniçeri hasekiliği II. Mehmed (1451-1481) devrinde kuruldu. Ayrıca bu ortalara haseki ortaları da denmekteydi. Bu orta mensupları, yeniçeriler arasında ağa unvanına sahip olan saygın askerlerdi.⁵ Yeniçeri hasekileri, padişahla birlikte ava çıkarlardı ve av köpeği beslerlerdi. Padişahın saray dışına çıktığı zamanlarda, padişah atının sağ ve solunda ikişer haseki kumandanı bulunurdu. Haseki bölükleri atlı ve yaya olarak iki sınıfa ayrılmaktaydı. Baş haseki, haseki ortalarının en kıdemli kumandanı sayılırdı ve terfi ettiğinde turnacıbaşı unvanına sahip olurdu.⁶