dramaturji ne demek?

Dramaturji, dramatik kompozisyon ve dramanın temel elementlerinin sahnede sunumudur. Bazı oyun yazarları (dramatistler) bir drama yaratırlarken yazı ile dramaturjiyi birleştirirler. Diğerleri ise bir eseri sahneye uyarlamak için dramaturg denen uzmanlarla çalışırlar.

Dramaturji ayrıca daha geniş olarak bir hikâye veya bunun gibi elementleri oynanabilecek bir forma şekillendirme olarak tanımlanabilir. Dramaturji esere veya performansa bir yapı verir. Gerçek yazıdan daha çok, bir dramaturgun işi çoğunlukla tasarlama olarak tanımlanabilir.

Dramaturjinin tarihi

“Western Canon”da yeni ufuklar açan eser Aristoteles tarafından yazılan “Vezin Tekniğidir (Poetica)” (milattan önce 350 civarında yazılmıştır). Bu eserinde Aristoteles trajedi ve komediyi incelemektedir. Kendi döneminin Yunan yazarlarını gözlemleyerek sonuçlara ulaşır. Trajedi, ilgilendiği temel noktadır ve *“Oedipus Rex”*i tam ve mükemmel bir dramatik eser olarak görür.

Aristoteles dramaya şiirin bir alt bölümü olarak bakar fakat aynı zamanda karakterlerle aksiyonun, konuşmanın, konunun ve hikâyenin arasındaki ilişkinin analizini yapar. İyi konuların örneklerini verir ve oyunların seyirci üzerinde uyandırdığı etkileri inceler. Kurallarının birçoğu "aristotelesçi drama" ile ilgilidir ki burada deus ex machina bir zayıflıktır ve aksiyon yapısal olarak biçimlendirir. Dramanın birçok anahtar konsepti, anagnorisis ve katharsis gibi, Poetica da tartışılmaktadır. Son zamanlarda Aristotelesçi yaklaşım birçok TV ve film yazımında uygulanmıştır ve “temel dramaturji” dersleri genellikle ağırlıklı şekilde Aristoteles’in düşüncelerine dayanmaktadır.

Modern zamanlarda, sonraki drama, özellikle absürdizm ve birçok öncü hareketler Aristotelesçi perspektiften kurtulmayı denemişlerdir. Aristoteles’in öğretileri sıklıkla fazla basitleştirilmiştir fakat Poetica’nın drama teorisi üzerine yazılmış ilk Batı eseri olduğunu söylemek adil olur. Eser aynı zamanda hâlâ birçok sanatçı tarafından kullanışlı bulunan birkaç akademik eserden biridir. Birçok yönetmen ve yazar kendi dramaturjik düşüncelerini yazmışlardır; Bertold Brecht, Grotowski ve David Mamet bunların arasındadır fakat Aristoteles dramayı tamamıyla bir bilim adamının bakış açısından gözlemlemiştir.

Telif hakkı

Dramaturji genel bir yoldan tanımlandığından ve bir dramaturgun işlevi prodüksiyondan (yapım) prodüksiyona değiştiğinden, Amerika’da telif hakkı konuları oldukça belirsiz sınırlara sahiptir.

2006’da, Larsen ve Thompson durumundaki gibi dramaturgun prodüksiyondaki sahipliğinin kapsamına dayalı bir tartışma vardır. Thompson, Jonathan Larson'ın “Rent müzikali”ndeki dramaturgu, eserin ortak yazarı olduğunu iddia etmişti ve ne haklarını ve lisansını tahsis etti ne de onları transfer etti. Mahkemeden “Rent”in iki yazarından biri olarak deklare edilmesini ve yazarlık haklarından doğan %16’lık telif hakkını talep etmiştir. İddiasını, oyun büyük sükse yaptıktan sonra yapsa da, davanın başka bir örneği yoktu, Angels in America'nın telif haklarının %15’i yazarın dramaturguna gitti.