alikan ne demek?

Alikan veya Aliki Aşireti, Kürtçenin Kurmanci lehçesini konuşan Aşiretin, büyük çoğunluğu Sunni Müslümandır. Başta Batman ve Beşiri olmak üzere Siirt, Muş, Malatya, Adıyaman, Diyarbakır, Nusaybin, Tatvan, Hizan, Kurtalan, Van, Erciş Dargeçit İdil Cizre gibi birçok çevre ilde Alikan Aşiretine mensup kişiler bulunmaktadır.

Aşiretin bu kadar dağınık yerleşim yerlerinde olmasının temel sebebi, geçmiş dönemlerde hayvancılık ve Göçebelikle uğraşmış olmalarıdır. Yaklaşık 150 yıl gibi bir süredir göçebe yaşamı bırakan Alikiler Batman'ın Beşiri ilçesinde 50 ye yakın köy ve mezraya sahip olmuş ve bölgenin en büyük aşireti olmuştur.

Alikanlılar 8 Koldan oluşmaktadır. Bölgede cesurlukları ve misafirlikleriyle tanınırlar. Alikan Aşiretinin oluşturan Kolların isimleri şunlardır.

Cındiki
Mala Dibo
Mala Sino
Mala Remo
Axıke
Katıxoka
Çengoha
Hasikan(malatya Battalgazi)

Ünlü Sosyolog İsmail Beşikçi bu aşiretin üzerine, Doğuda değişim ve yapısal sorunlar, adlı bir tez hazırlamış ve alikan aşireti hakkında pek çok bilgi paylaşmıştır.¹

Yine ünlü Antrapolog, Martin van Bruinessen Alikan aşireti hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bruinessen'in aktardıklarına göre; Alikan aşireti, Botan Emirliğinin, cezire Bölgesinin Askeri bel kemiğini oluşturmaktaydı.²

Botan Emirliğinde, Mirin ölmesiyle oluşan kargaşa ve iktidar boşluğu, emirliğin 3 oğul arasında bölünmesine sebep olmuştu. Bruinessen emirliğin Gürkel, Finik ve Cizire olarak üçe ayrıldığını, söylemektedir.³

Cizire Bölgesinin Askeri gücünü oluşturan, Şıllet ve Çox sor adlı iki konfederasyon bulunmaktaydı.

Alikan, Miran, Duderan, Soran ve Garisan aşiretleri, Çox sor Konfederasyonunu oluştururken, Kiççan, teyyan, Herikanve Mûsreşan aşiretleri Şıllet konfederasyonunu oluşturmaktaydı.

Yine Bruiessen'in aktardıklarına göre,Yezidiler Dönemin değerli kumaşlarından olan kırmızı kumaşa(çox sor) sahipken,Mir bu duruma sinirlenerek kendini aşşağılanmış hissetmiş ve kırmızı kumaştan sadece Mir ve beylerin yararlanabileceğini söyleyerek kumaşları yezidilerden istemiştir,Yezidiler bu teklifi red edince Mir Şıllet konfedarsyonunu oluşturan aşiretlerden bir ordu toplamış ve sefere göndermiştir. Ancak bu aşiretler savaş meydanında yenik düşmüş, Botan Miri bu duruma çok sinirlenerek, Bu aşiretlere Şıllet adını vermişti, Mir daha sonrasında Çox sor Konfederasyonunu oluşturan aşiretlerden yeni bir ordu kurarak Yezidilere sefere göndermiş ve zaferle dönen bu aşiretlere Çox sor adını vermişti.⁴

İsmail beşikçi'nin kitabında bu aşiretler arasındaki çekişme ve rekabetlerden sıkça bahsedilmiştir. İsmail Beşikçi'nin aktardıklarına göre Alikan aşireti arasında kullanılan şöyle bir söz mevcuttur;⁵

Mira, mire. (Mir büyüktür) Alıkan Vezire (Alikan vezirdir) Duderan seyepire.