Rize, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan ve Karadeniz'e sahili olan bir ildir. Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Rize'nin, batısında Trabzon, doğusunda Artvin, güneybatısında Bayburt, güneyinde Erzurum illeri bulunur. Türkiye'nin en çok yağış alan ilidir1. En önemli ürünü çaydır. Rize'de yaz mevsimi ılık geçer. Sonbahar ve kış mevsimleri ise yağışlı geçer. Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Rize, bölgenin en baskın karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu'nun diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik yamaçlı vadileri, dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, kemer köprüleri, kaleleri ve coşkun akan dereleri ile bir turizm beldesidir.
Rize'nin tarihi öncesi hakkında bilgilerimiz sınırlıdır. Yöreye hakim olan orman dokusu nedeniyle, Rize'nin tarih çağları ile ilgili bilgilere ışık tutacak arkeolojik bulgular da bu güne kadar ortaya çıkarılamamıştır. Rize'nin tarihi ancak komşu illerin ve bölgelerin tarihleri ile bağlantılı olarak ele alınabilmiştir. Rize ilinin adı ile ilgili olarak değişik görüşler ileri sürülmüştür; Yunanca pirinç anlamına gelen Rhisos, Rumcada "Rıza" olarak dağ eteği anlamında kullanılmıştır. Osmanlıca'da ise "Rize" ufak kırıntı, döküntü anlamındadır. Ayrıca Erzincan'ın Sakalar dönemindeki "Eriza" olan adının başındaki "e" sesinin düşmesi ile adaş olarak Rize için de kullanıldığı ifade edilmektedir.
Osmanlı döneminde liman, nahiye ve kaza merkezi olarak önemini korumuştur. 1640 yılında buraya gelen Evliya Çelebi, Rize’den şöyle söz etmiştir: “Trabzon’a bağlı deniz kıyısında bahçeli güzel bir yerdir”. Osmanlı döneminde Batum Kalesi muhafızı Tuzcuoğlu Memiş Ağa (1814-1817) ve Trabzon ağalarının isyanı (1835) gibi isyanlar olmuş ve bastırılmıştır. Rize 19. yüzyılda önemli bir kaza merkezidir. Berlin Antlaşması ile (1878) Lazistan sancağının merkezi olan Batum Rusya’ya bırakılınca Rize Trabzon Vilayetine bağlı sancağın merkezi olmuştur.
Doğu Karadeniz kıyı sıradağları yayının kuzey yamacında yer alan Rize toprakları genel ifade ile dağlık ve engebelidir.
Doğudan Batıya:
Doğu Karadeniz dağlık sistemine dahil olan Rize arazisi esas itibarıyla Paleozoik zaman (I. zaman) bir temel üzerinde ve Kretase'de (III. zaman ara devresi) başlayan büyük orojenezle (dağ oluşumu) yüzeye çıkmış Granodiorit ve kertase flişlerinden ibaret olmakla birlikte yer yer Neojen depolarına da rastlanır. Bütün kıyı kesimi yüzeyde üst Kretase serisi volkanik örtü ve tüflerin fazlalığı ile dikkati çeker. Kıyıya yakın yamaçlarda ise Kretase sedimanları yaygın olmakla beraber, bu sedimanların üzeri yer yer Eosen fliş serileri tarafından örtülmüştür. Yüksek dağlık sahada ise daha çok magmatik elemanlar hakim durumdadır. Granit, andezit ve bazalt kütleleri yüksekliği 3000 m’yi aşan hemen her yerde hakim durumdadır. Yörede alüvyonlara, büyük akarsu vadilerinin denizden itibaren en çok 10 km’ye kadar olan kesimlerinde rastlanır.
Rize’de yazları serin ve ılıman, kışları soğuk ve her mevsimi yağışlı bir iklim görülür. Elli yıl boyunca yapılan rasat sonuçlarına göre Rize’nin yıllık sıcaklık ortalaması 14 °C'den biraz fazla olarak tespit edilmiştir. Bu süre içinde kaydedilen en düşük sıcaklık -7 °C derece olup, en yüksek sıcaklık ise 38 C° derecedir. En soğuk ay olan Ocak ayının sıcaklık ortalaması 6,7 C° derece, en sıcak ay olan Temmuz ayının sıcaklık ortalaması ise 22,2 C° derecedir. Ocak en az -5,6 C° derece, Temmuz en fazla 32,5 °C derece olduğu Rize’de yıllık sıcaklık salınımı 25,8 °C derecedir. Bu haliyle Rize, denizsel iklimlerin karakteristik özelliğini taşır.
Rize’de aylık ortalama sıcaklık eğrisi bütün yıl 5 °C derecenin üzerinde seyretmekte olup, sadece 4 ayın sıcaklık ortalaması 10 °C derecenin altındadır ve Rize çok nemli bir şehirdir.
Rize'nin iç kesimlerinde, zengin orman dokusu civarında yer alan yaylalarda mevcut altyapıyı kullanarak yapılabilecek fazla yatırım gerektirmeyen bir turizm çeşididir. Bu aktivite için gerekli potansiyel tüm yaylalarda mevcut olup, Ayder, Anzer, Çat, Elevit, Handüzü gibi yaylalarda yapılmaktadır.
Rize’nin güneyindeki Kaçkar Dağları ile yüksek dağların eteklerinde birbiriyle bağlantılı birçok yayla vardır. Bütün bu yaylalar yaz mevsiminde turistler tarafından ziyaret edilir. Bu yaylaların hemen hemen hepsinde de ot biçme şenlikleri yapılmaktadır. Bu şenliklere katılmak mümkün olduğu gibi, yayla eteklerindeki yamaçlarda rehberlerle birlikte doğa yürüyüşü yapma imkânı da bulunmaktadır.
Rize mutfak kültürü son dönemlerde, halk kültürünün genelinde olduğu gibi dönüşümler geçirse de, özellikle köylerde geleneksel yapısını korumayı sürdürür. Bölgedeki tarım alanlarının darlığı ve iklim koşulları nedeniyle sınırlı sayıda sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Tarım alanları daha çok “çay” ve 1990’larla birlikte kısmen “kivi” yetiştiriciliğine ayrılmış durumdadır. Arıcılık ve bal üretimi (Anzer balı, Deli bal) hala yaygınlığını sürdürürken, pekmez üreticiliği de (üzüm pekmezi, armut pekmezi/balı) devam etmektedir. Rize kavurması, Rize Fırın Sütlacı, Çayeli kuru fasulyesi bölgede meşhur olan tatlardır. Muhlama, turşu tavalı, Laz böreği, mısır ekmeği, karalahana çorbası/yemeği ya da haşlaması, vurma veya ezme lahana, karalahana sarması, pepeçura, pekmezli kabak, hamsili pilav, hamsi kuşu, hamsikoli, enişte lokumu, kabak sütlacı en çok tüketilen yemeklerdir. Yöre mutfağının başlıca ham maddeleri mısır (mısır unu), kara lahana, fasulye, kabak gibi sebzelerin yanı sıra, Karadeniz denince akla ilk gelenlerden olan hamsidir. Bununla birlikte hayvansal gıdalar da (et ve süt ürünleri) Rize mutfağını zenginleştiren ve tamamlayan unsurlardandır. Yılın büyük bölümünde kapalı ve yağışlı bir havaya sahip olan Rize’de yiyeceklerin güneşte kurutularak saklanması pek mümkün olmadığından turşu ve salamura yapımı da ön plana çıkar.2
2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 18 belediye, bu belediyelerde 208 mahalle ve ayrıca 347 köy vardır.3)
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.45
Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Rize Valisi, 1972-Artova doğumlu Kemal ÇEBER’dir. 7 Kasım 2018 tarihinde Emniyet Genel Müdür Yardımcısı iken atanmıştır.6
Rize Belediye Başkanı, 1969-Rize doğumlu Rahmi Metin (AK Parti), 31 Mart 2019 seçimlerinde %72,99 oy oranıyla seçilmiştir.7
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Rize İl Genel Meclisi üye sayısı, 25 AK Parti, 2 MHP, 2 CHP ve 1 İYİ Parti olmak üzere 30’dur.8Rize Belediye Meclisi ise 28 AK Parti, 1 CHP ve 2 MHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.9
2018 Genel seçimleri sonucu, Rize'yi temsilen TBMM'e AK Parti'den 3 milletvekili (Hayati Yazıcı, Osman Aşkın Bak, Muhammed Avcı) seçilmiştir.10
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2022 verileri)11
Rize ili nüfusu: 345.662'dir. Bu nüfusun % 712,66'sı şehirlerde yaşamaktadır (2021 sonu). İlin yüzölçümü 3.835 km<sup>2</sup>'dir. İlde km<sup>2</sup>'ye 90 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 595’dir.) İlde yıllık nüfus artışı % 0,38 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Güneysu (% 5,98)- Derepazarı (-% 3,05)
4 Şubat 2022 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 18 belediye, bu belediyelerde 208 mahalle ve ayrıca 347 köy vardır.
| 2021 yılı sonunda Rize ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri km<sup>2</sup> |
| İlçe |
| Ardeşen |
| Çamlıhemşin |
| Çayeli |
| Derepazarı |
| Fındıklı |
| Güneysu |
| Hemşin |
| İkizdere |
| İyidere |
| Kalkandere |
| Merkez |
| Pazar |
| Rize |
Türkiye'nin her yerinden Rize’ye kara yolu bağlantısı vardır. Doğu Karadeniz sahil şeridi üzerinde yer alan Rize’de ulaşım kara yolu ile sağlanmaktadır. Liman bağlantısı tamamen endüstriyel amaçlar için kullanılır. Turistik amaçlı geziler dışında denizyolu ile sivil taşıma yapılmamaktadır. Demiryolu ağı ve hava limanı şehirde mevcut değildir. Hava yolu ile ulaşım, Pazar-Çayeli arasındaki Rize-Artvin Havalimanı'ndan sağlanmaktadır.12 Sivil havayolu sektöründe yaşanan gelişmeler neticesinde kentin göç vermiş olduğu büyük şehirlerle olan ulaşım bağlantısı kara yolu ulaşımından çok havayolu ulaşımına kaymıştır.
Batıda 76 km ile Trabzon'a, güneyde 251 km ile Erzurum'a, doğuda ise 159 km ile Artvin'e ve 109 km ile de Sarp Sınır Kapısı’na kara yolu ile bağlantılıdır. Doğu Karadeniz limanları içerisinde gelişmeye en müsait topoğrafik konumda olan liman, Rize Limanı'dır. Liman, konumu itibarı ile kara yolu hatlarına bağlı olup; Trabzon, Hopa, Rusya limanları ve İkizdere-Erzurum üzerinden İran bağlantısı ile Karadeniz Bölgesinin en kestirme transit yol merkezidir.
| Konum Bilgileri |
| İlçe |
| Rize Merkez |
| Ardeşen |
| Çamlıhemşin |
| Çayeli |
| Derepazarı |
| Fındıklı |
| Güneysu |
| Hemşin |
| İkizdere |
| İyidere |
| Kalkandere |
| Pazar |
| RİZE |
2018-2019 Sezonu sonunda, futbol takımı Çaykur Rizespor, Süper Lig'i 11.sırada tamamladı. 3. Ligdeki Pazarspor’un yanı sıra Bölgesel Amatör Lig'de 2, kadın futbol liginde 1 takımı ligde kalmıştır. Erkekler voleybol 1. Liginde Fındıklıspor grup 8. si olmuştur. Voleybol kadınlar 2. Liginde, Pazar Kaçkar Sağlık Koleji küme düşerken, Çaykur Rizespor ve Fındıklı Tenis Doğa ve Su Sporlar takımları ligde kalmıştır. Hentbol süper ligindeki Ardeşen GSK, kadın takımı ligi 3.sırada tamamlamıştır. Süper ligin diğer takımı Pazarspor'un hakları dondurulmuştur. Güneysuspor erkek takımı süper lige yükselmiştir. Erkekler hentbol 2. Liginde Rize GSK da yer almaktadır.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Pazarspor 4.turda, Çaykur Rizespor 5.turda elenmişlerdir.
Hentbol Kadınlar Türkiye Kupası'nda Ardeşen GSK, yarı finalde Kastamonu Bld.spor'a yenilerek Kupa 3.sü olmuştur.
Önemli spor tesisleri: Çaykur Didi Stadyumu (15.332), Yenişehir Spor Salonu (3.000) ve Rize Olimpik yüzme Havuzu (1.000)'dur.
Rafting gibi Akarsu Sporları, Dağcılık, Trekking gibi Yürüyüş Sporları, Heliski ve Jeep Safari gibi Doğa Sporları bölgede özellikle turizm açısından yaygındır.13
Ağaran Şelalesi.JPG| Rize'de gün batımı.JPG| Ayder yaylası-2.jpg| Çayeli-Sırt köyü.JPG| Rain forest.jpg| Ayder-2.jpg| Anzer yaylası.JPG|Anzer Yaylası Rizenin güzellikleri.jpg|Rize'de gün batımı
Orijinal kaynak: rize (il). Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page