kebap ne demek?

Kebap, mangalda meşe kömüründe veya odun fırınında, ayrıca günümüzde fırınlarda da pişirilerek yenen et yemeklerine verilen isimdir. Doğrudan doğruya ateşin üzerinde tutularak ya da bir kap içinde susuz olarak pişirilir.

Bu yemeklerin çoğu ızgarada pişirilmiş olsa da, tas kebabı gibi sulu yemeklere de kebap denir. Böyle yemekleri yapan lokantalara kebapçı denir. Et olarak çoğunlukla koyun veya dana eti kullanılır.

Tarihi

Orta Doğu'da Homininilerin ateşle et pişirmelerinin tarihi 790.000 yıl öncesine¹, tarihöncesi ocakların, toprak fırınların ve yanmış hayvan kemiklerinin Orta Doğu ve Avrupa'daki geçmişi ise 250.000 yıl öncesine dayanmaktadır.² Girit uygarlığının Akrotiri şehrinde bulunan demir altlıklar (fırın için) ise en az MÖ 17. yüzyıla tarihlenmektedir.³ Homeros, İlyada adlı eserinde şişe (ὀβελός) geçirilmiş kavrulmuş et parçalarından bahsetmektedir.⁴⁵⁶ Antik Hindistan'da yazılmış Mahabharatada ise şişe geçirilmiş kavrulmuş büyük et parçalarından bahsedilmektedir.⁷⁸

10. yüzyılda İbn Sayyar al-Warraq tarafından yazılmış, Mezopotamya, Fars ve Arap mutfağındaki çoğu yemekten kısaca bahseden Kitab al-Tabikh adlı yemek kitabında tavada kızartılmış veya ateşin üstünde ızgara yapılmış kebap tarifleri yer almaktadır.⁹ Ayrıca şişe geçirilmiş küçük et parçalarının Orta Doğu'da köklü bir tarihi vardır. Avrupa'da ise daha fazla ormanlık alan olmasından dolayı ete ulaşım daha kolaydı ve etler daha büyük parçalar halinde kesiliyordu. Bu bölgelere ek olarak Güney Amerika'da da Asya ve Avrupa etkileşimi olmadan uzun zaman önce bile şişe geçirilmiş et yemekleri yenmekteydi. Anticucho bu yemeklerden biridir.

Kebab kelimesi İngilizcede şiş üzerinde pişirilen her türlü küçük et parçasını tanımlamak için kullanılsa da, kebep kelimesi günümüzde en çok İran ve Türkiye'nin bulunduğu bölgelerde Orta Çağ'da ortaya çıkan çeşitli et yemekleri ile ilişkilendirilir. Kebabın Orta Doğu gibi yerlerde çok eski bir tarihi olsa bile, Türkler tarafından yaygın hale getirilmiştir. Türk usulü kebap şiş üzerinde yapılabildiği gibi, güveç, köfte ve diğer formlarda da olabilir.¹⁰¹¹ Kebap mutfağı dünyaya Müslümanlık etkisiyle paralel olarak yayılmıştır.¹² Faslı gezgin İbn Battuta'ya göre, Delhi Sultanlığı'nın (1206-1526) kraliyet evlerinde kebap tüketilmekteydi. Hatta ülke halkı kebabı kahvaltıda naan ekmeği ile beraber tüketmekteydi.¹³ Günümüzde Güney Asya'da yapılan kebaplar bölgenin yöresel mutfağıyla harmanlamıştır.

Etimoloji

Dilci Sevan Nişanyan'a göre Türkçeye kebap Arapça "pişmiş, kızarmış et" anlamına gelen kabāb sözcüğünden gelmiştir. Türkçede bilinen ilk yazılı kullanımı 14. yüzyılda,Kyssa-i Yusuf (Yusuf'un hikâyesi) eserinde Arapça haliyle görülmüştür. Nişanyan'a göre kelime "kızartmak/yakmak" anlamına gelen eski Akadca "kabābu" ve Aramice "kbabā/כבבא" kelimelerinden gelmiştir.¹⁴ Buna karşılık yemek tarihçisi Gil Marks'ın iddiası ise Arapça ve Türkçeye Farsça kabab kelimesinden, oraya da Aramiceden geldiği yolundadır.¹⁵

Tevrat'ta mabet sunumlarının kabbaba edilmemesi (yakılmamaları) buyurulmaktadır. Bu da kelimenin daha da eski semitik, hatta Sümerce veya Çad dilleri gibi tarih öncesi Proto-Afroasyatik bir dilden gelmiş olabildiğine işaret eder: *kab-, yakmak veya kızartmak.¹⁶

Osmanlı Mutfağındaki Kebap Çeşitleri

Osmanlı Mutfağında orman kebabı, çoban kebabı, çömlek kebabı, çevirme kebap, Hacı Osman kebabı, süt kebabı, şiş kebabı, tas kebabı, kuşbaşı kebap, kuyu kebabı, kırma kebap, külbastı kebap, muhzır kebabı gibi kebaplar kebap sınıfından sayılmıştır. Bu kebapların tariflerine, basılı ilk yemek kitabı olan Melceü’t-Tabbâhîn (Aşçıların sığınağı) adlı yemek kitabında da rastlanır.¹⁷

Geleneksel Türk Mutfağındaki Kebap Çeşitleri

Kaynakça

Orijinal kaynak: kebap. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

↩
↩
(picture 2 of 7) ↩
Homer, "Iliad" 1.465 , on Perseus Digital Library ↩
Ancient Wine, Patrick E. McGovern ↩
Wright, Clifford A. (1999). A Mediterranean Feast. New York: William Morrow. pp. 333. ↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩