vietnam ne demek?

Vietnam (Vietnamca: Việt Nam ()), resmî adı ile Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti, Güneydoğu Asya'da, Çinhindi Yarımadası'nın doğusunda yer alan bir ülkedir. Uzun, dar bir kara parçası üzerinde yer alan Vietnam'ın kuzeyinde Çin, batısında Kamboçya ile Laos, güneyinde ve doğusunda Güney Çin Denizi yer alır. 1955'te Kuzey Vietnam ve Güney Vietnam olarak iki ayrı cumhuriyete bölünmüş olan ülke, 1976'da Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti olarak tekrar birleşmiştir. Vietnam dağlık bir ülkedir. Song-Koi ve Mekong deltaları önemli alçak düzlükleridir. Kıyı ovaları doğuda yer alır. Geri kalan toprakların büyük bir bölümünü ormanlık, dağlık bölge kaplar. Başlıca ürünleri; pirinç, manyok, kocadarı, mısır, kahve, çay, kauçuk, el işleridir. Önemli kentleri; Ho Chi Minh(Saygon), Hanoyi ve Hayfong'dur.

Tarih

Vietnam'ın arkeolojik tarihi, 2500 yıl öncesine dayanmaktadır. Vietnam MÖ 1. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar Çin Uygarlığı'nın egemenliği altında kaldı. 939 yılında bölge, Çin'e karşı bağımsızlığını kazandı. 968 yılında ise Vietnam resmî olarak kendi benliğini ilan etti.

Vietnam Savaşı

Vietnam 19. yüzyılda Çinhindi olarak (Kamboçya-Laos-Vietnam) Fransa tarafından sömürgeleştirildi. Yoğunlukla köylü olan halk topraklarından olduğu için Fransız hükûmetine karşı tepkiliydi. Arada milliyetçi ayaklanmalar olduysa da bir başarı elde edilemedi. Japonya'nın Vietnam'ı işgaliyle zayıflayan otoriteye karşı bağımsızlık hareketi ligi Vietminh, 2 Eylül 1945'te cumhuriyeti ilan etti. Bu Fransa ile Vietnamlı komünist lider Ho Chi Minh'i karşı karşıya getirdi. Moskova'da bağlantıları olan, Çin'den silah desteği alan ve Mao Zedong'un Kuomintang'a karşı başarıyla yürüttüğü gerilla hareketi taktiklerini bilinen Ho Chi Minh karşısında duramayan Fransa, 1954'ün mayıs ayında teslim oldu. 1956'da seçim yapılarak tekrar birleştirilmek üzere Vietnam ikiye bölündü. Kuzeyde Ho Chi Minh'in komünist hükûmeti ve güneyde Fransa'nın desteklediği Ngo Dinh Diem hükûmeti kuruldu, fakat söz konusu seçim gerçekleşmedi. Saygon'daki hükûmet, ABD destekli otoriter bir politika izlemekteydi. Bu güneyde tepkilerin artmasına neden oldu ve kuzeyden silah desteği alan Vietkong cephesi kurularak ABD'nin de dahil olduğu iç savaş başladı. Amerikalı askerler teknik açıdan üstün olsalar da coğrafyasını bilmedikleri bir yerde, alışkın olmadıkları gerilla taktikleri karşısında çok şansları olmuyordu. 1968'de Vietkong "Tet" saldırısını başlattı, 1973'te ateşkes ilan edilse de kısa süre sonra savaş yeniden başladı. Sonunda 30 Nisan 1975'te Vietkong'un Saygon'u ele geçirmesiyle son buldu.

Yönetim

Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti'nde tek yasal parti iktidardaki Vietnam Komünist Partisidir. 1975'teki anayasanın değiştirilmesiyle 1992'nin Nisan ayında yeni anayasa kabul edildi. Komünist partinin idari anlayışı yönetimin, politikanın bütün birimlerinde tekrar uygulandı. Seçimlere muhalefet etme yetkisi sadece Komünist Parti ve onun organizasyonlarına verildi.

Bunlar Vietnam Anayurt Cephesi çalışanlarını ve esnaf ticaret birliklerini kapsar. Her ne kadar eyalet kamusal yönetimi sosyalist olsa bile, onun uygulanması, 1990'lardan beri azalarak devam eden ideolojik etkisi altındadır. Vietnam Cumhurbaşkanı görünürde eyalet başkanı olsa bile normalde Vietnam ordusunun başkomutanıdır. Ayrıca Ulusal Savunma ve Güvenlik makamındadır. Vietnam Başbakanı Nguyan Tan Dung, hükûmetin başıdır. Ayrıca 3 yardımcı bakandan oluşan Bakanlar Kurulu'nun ve 26 bakanın başkanıdır.

Yerel İdare Birimleri

Vietnam 58 ile veya şehre (Vietnamca tỉnh olarak bilinir) bölünmüştür. Ayrıca yerel idare olarak illerle aynı seviyede olduğu kabul edilen (şehir statüsünde bulunan) 5 "merkezi yönetim birimi" (thành phố trực thuộc trung ương) vardır.

<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Kırmızı_Irmak_Deltası" title="wikilink">Kırmızı Irmak Deltası</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="Bac_Ninh_ili" title="wikilink">Bắc Ninh</a> <a href="Ha_Nam_ili" title="wikilink">Ha Nam</a> <a href="Hai_Duong_ili" title="wikilink">Hai Duong</a> <a href="Hung_Yen_ili" title="wikilink">Hung Yen</a> <a href="Nam_Dinh_ili" title="wikilink">Nam Dinh</a> <a href="Ninh_Binh_ili" title="wikilink">Ninh Binh</a> <a href="Thai_Binh_ili" title="wikilink">Thai Binh</a> <a href="Vĩnh_Phúc_ili" title="wikilink">Vĩnh Phúc</a> <a href="Hanoi" title="wikilink">Hanoi</a> (merkezî yönetim birimi) <a href="Hai_Phong" title="wikilink">Hai Phong</a> (merkezî yönetim birimi)</p></td> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Dong_Bac" title="wikilink">Kuzeydoğu</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="Bac_Giang_ili" title="wikilink">Bắc Giang</a> <a href="Bac_Kan_ili" title="wikilink">Bắc Kạn</a> <a href="Cao_Bang_ili" title="wikilink">Cao Bang</a> <a href="Ha_Giang_ili" title="wikilink">Ha Giang</a> <a href="Lang_Son_ili" title="wikilink">Lang Son</a> <a href="Lao_Cai_ili" title="wikilink">Lao Cai</a> <a href="Phu_Tho_ili" title="wikilink">Phu Tho</a> <a href="Quang_Ninh_ili" title="wikilink">Quang Ninh</a> <a href="Thái_Nguyên_ili" title="wikilink">Thái Nguyên</a> <a href="Tuyen_Quang_ili" title="wikilink">Tuyen Quang</a> <a href="Yen_Bai_ili" title="wikilink">Yen Bai</a></p></td> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Tay_Bac" title="wikilink">Kuzeybatı</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="Dien_Bien_ili" title="wikilink">Dien Bien</a> <a href="Hoa_Binh_ili" title="wikilink">Hoa Binh</a> <a href="Lai_Chau_ili" title="wikilink">Lai Chau</a> <a href="Son_La_ili" title="wikilink">Son La</a></p></td> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Bắc_Trung_Bộ" title="wikilink">Kuzey Merkezî Sahili</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="Ha_Tinh_ili" title="wikilink">Ha Tinh</a> <a href="Nghe_An_ili" title="wikilink">Nghe An</a> <a href="Quang_Binh_ili" title="wikilink">Quang Binh</a> <a href="Quảng_Trị_ili" title="wikilink">Quảng Trị</a> <a href="Thanh_Hóa_ili" title="wikilink">Thanh Hóa</a> <a href="Thừa_Thiên-Huế_ili" title="wikilink">Thừa Thiên-Huế</a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Tay_Nguyen" title="wikilink">Merkezî Yaylalar</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="Dak_Lak_ili" title="wikilink">Dak Lak</a> <a href="Dak_Nong_ili" title="wikilink">Dak Nong</a> <a href="Gia_Lai_ili" title="wikilink">Gia Lai</a> <a href="Kon_Tum_ili" title="wikilink">Kon Tum</a> <a href="Lam_Dong_ili" title="wikilink">Lam Dong</a></p></td> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Nam_Trung_Bo" title="wikilink">Doğu Merkezî Sahili</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="Binh_Dinh_ili" title="wikilink">Binh Dinh</a> <a href="Binh_Thuan_ili" title="wikilink">Binh Thuan</a> <a href="Khanh_Hoa_ili" title="wikilink">Khanh Hoa</a> <a href="Ninh_Thuan_ili" title="wikilink">Ninh Thuan</a> <a href="Phu_Yen_ili" title="wikilink">Phu Yen</a> <a href="Quang_Nam_ili" title="wikilink">Quang Nam</a> <a href="Quang_Ngai_ili" title="wikilink">Quang Ngai</a> <a href="Da_Nang" title="wikilink">Da Nang</a> (Merkezi yönetim birimi)</p></td> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Dong_Nam_Bo" title="wikilink">Güneydoğu</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="Ba_Ria-Vung_Tau_ili" title="wikilink">Ba Ria-Vung Tau</a> <a href="Binh_Duong_ili" title="wikilink">Binh Duong</a> <a href="Binh_Phuoc_ili" title="wikilink">Binh Phuoc</a> <a href="Dong_Nai_ili" title="wikilink">Dong Nai</a> <a href="Tay_Ninh_ili" title="wikilink">Tay Ninh</a> <a href="Ho_Chi_Minh_City" title="wikilink">Ho Chi Minh</a> (municipality)</p></td> <td><div class="center"> <p><strong><a href="Mekong_Delta" title="wikilink">Mekong Nehri Deltası</a></strong></p> </div> <hr /> <p><a href="An_Giang_ili" title="wikilink">An Giang</a> <a href="Bạc_Liêu_ili" title="wikilink">Bạc Liêu</a> <a href="Bến_Tre_ili" title="wikilink">Bến Tre</a> <a href="Ca_Mau_ili" title="wikilink">Ca Mau</a> <a href="Dong_Thap_ili" title="wikilink">Dong Thap</a> <a href="Hau_Giang_ili" title="wikilink">Hau Giang</a> <a href="Kien_Giang_ili" title="wikilink">Kien Giang</a> <a href="Long_An_ili" title="wikilink">Long An</a> <a href="Soc_Trang_ili" title="wikilink">Soc Trang</a> <a href="Tien_Giang_ili" title="wikilink">Tien Giang</a> <a href="Tra_Vinh_ili" title="wikilink">Tra Vinh</a> <a href="Vĩnh_Long_ili" title="wikilink">Vĩnh Long</a> <a href="Cần_Thơ" title="wikilink">Cần Thơ</a> (merkezî yönetim birimi)</p></td> </tr> </tbody> </table>

Bu iller; ilçe (thành phố trực thuộc tỉnh), kasaba (thị xã) ve köy (huyện) gibi alt bölümlere ayrılmıştır. Merkezi yönetim birimleri ise, sehir bölgesi (quận) ve köy/semt alt bölümlerine ayrılıp köy/semtler de daha küçük altbirimlere (phường) bölünür.

Ekonomi

Küresel GSYİH payı (Satın alma gücü paritesi: PPP)
Yıl
1980
1990
2000
2010
2018

Vietnam'ın tarihi boyunca ekonomisi büyük ölçüde tarım-öncelikle ıslak pirinç ekimi üzerine kurulmuştur. Alüminyum üretiminde önemli bir malzeme olan Boksit, orta Vietnam'da çıkarılır. Yeniden birleşmeden bu yana, ülke ekonomisi, Merkez Komitesi ve ulusal kongrelerin genel kurul oturumlarında kararlaştırılan Beş Yıllık Planlar aracılığıyla öncelikle CPV tarafından şekillendiriliyor. Çiftliklerin, fabrikaların ve sermaye mallarının kolektifleştirilmesi, merkezi planlamanın kurulmasının bir parçası olarak, milyonlarca insanın devlet teşebbüsleri için çalışmasıyla gerçekleştirildi. Sıkı devlet kontrolü altında, Vietnam ekonomisi verimsizlik, devlete ait işletmelerde yolsuzluk, düşük kalite ve yetersiz üretimle boğuşmaya devam etti. 1980'lerin sonlarında Doğu Bloku'nun aşınmasının ve ardından Sovyetler Birliği'nin çöküşü ardından ana ticaret ortağı olan Sovyetler Birliği'nden gelen ekonomik yardımın azalmasıyla. ABD tarafından dayatılan savaş sonrası ticaret ambargosunun olumsuz etkilerinin yanı sıra, Vietnam, ihracatı artırmak için döviz kurunu devalüasyon yaparak ticaretini liberalleştirmeye başladı ve bir ekonomik kalkınma politikasına girişti.

1986'da, CPV'nin Altıncı Ulusal Kongresi, [[Đổi]Mới]] reform programı 'nın bir parçası olarak sosyalist yönelimli piyasa ekonomik reformları tanıttı. Özel mülkiyet sanayide, ticarette ve tarımda teşvik edilmeye başlandı ve piyasa kısıtlamaları altında devlet teşebbüsleri yeniden yapılandı. Bu, beş yıllık ekonomik planların yerini sosyalist odaklı piyasa mekanizmasının almasına yol açtı. Bu reformların bir sonucu olarak, Vietnam 1990 ve 1997 yılları arasında yıllık yaklaşık %8 gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) büyümesi elde etti. ABD, Vietnam'a uyguladığı ekonomik ambargoyu 1994'ün başlarında sona erdirdi.

Vietnam'ı etkileyen 1997 Asya mali krizi yılda %4-5'lik bir ekonomik yavaşlamaya neden olarak, ekonomisi 1999'da büyümeye başladı ve 2000'den 2005'e kadar yıllık yaklaşık %7'lik bir oranla dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri oldu.¹

Vietnam Genel İstatistik Ofisi'ne (GSO) göre, Vietnam'ın yıllık enflasyon oranı Aralık 2010'da %11.8'e çıkmasına rağmen 2000'lerin sonundaki küresel durgunluk karşısında bile 2010'da %6,8'de tutarak büyüme güçlü kaldı ve Aralık 2010'da ülkenin para biriminin Vietnam đồng üç kez devalüe edilmesine rağmen büyüme oranı %11,8'e ulaştı.

Nüfusun günde 1 dolardan az gelirle yaşayan yüzdesi olarak tanımlanan derin yoksulluk, Vietnam'da önemli ölçüde azaldı ve göreli yoksulluk oranı şu anda Çin, Hindistan ve Filipinler'dekinden daha düşüktür. Bu düşüş, yaşam standartlarını iyileştirmeyi ve eşitsizlik'in yükselmesini önlemeyi amaçlayan adil ekonomi politikaları ile ilişkilendirilebilir. Bu politikalar, Đổi Mới programının ilk aşamalarında eşitlikçi arazi dağıtımını, daha yoksul uzak bölgelere yatırımı ve eğitim ve sağlık hizmetlerinin sübvansiyonunu içeriyordu. 2000'li yılların başından beri Vietnam, ekonominin bazı sektörlerini uluslararası pazarlara açan iki yönlü bir yaklaşım olan sıralı ticaret serbestleştirmesini uygulamıştır. İmalat, bilgi teknolojisi ve yüksek teknoloji endüstrileri artık ulusal ekonominin büyük ve hızlı büyüyen bir bölümünü oluşturuyor. Vietnam petrol endüstrisi için nispeten yeni olmasına rağmen, şu anda toplam 2011 üretimi ile Güneydoğu Asya'daki üçüncü en büyük petrol üreticisidir. 2010 yılında Vietnam, Asya ve Pasifik bölgesindeki sekizinci en büyük ham petrol [petrol] üreticisi olarak sıralandı. Amerika Birleşik Devletleri, Vietnam'ın en yüksek ihracat miktarını satın alırken, Çin'den mal en popüler Vietnam ithalatı oldu.

Goldman Sachs tarafından Aralık 2005'te yapılan bir tahmine göre, Vietnam ekonomisi 2025 itibarıyla dünyanın en büyük 21. ekonomisi, tahmini nominal GSYİH'sı 436$ milyar ve kişi başına nominal GSYİH'si 4,357$'dır. Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından 2012 yılında elde edilen bulgulara göre, Vietnam'daki işsizlik oranı %4,46 olarak gerçekleşti. Aynı yıl, Vietnam'ın nominal GSYİH değeri, kişi başına düşen GSYİH 1,527$ ile 138 milyar ABD$'na ulaştı. HSBC ayrıca Vietnam'ın toplam GSYİH'sinin 2050 yılına kadar Norveç, Singapur ve Portekiz'i geçeceğini öngördü. PricewaterhouseCoopers tarafından 2008'de yapılan bir başka tahmin, Vietnam'ın 2025 yılına kadar dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri arasında, reel dolar bazında yılda yaklaşık %10'luk bir potansiyel büyüme oranıyla olabileceğini belirtti. Birincil sektör ekonomisi dışında, turizm, 2015 yılında kaydedilen 7.94 milyon yabancı ziyaretçiyle Vietnam'ın ekonomik büyümesine önemli ölçüde katkıda bulundu.

Turistik bölgeleri

Yakın zamana kadar sadece savaşla anılan Vietnam, son dönemlerde dünyanın ileri gelen tatil merkezleri arasında sayılmaktadır. Öte yandan, Asya'da suç oranı en az ve en güvenli yerler arasındadır.

Ha Long Koyu (Ha long: Yere inen ejderha)
Cat Ba Adası
Cuc Phuong Milli Parkı
Ho Chi Minh Mozolesi²

Vietnam Halk Ordusu

Vietnam Halk Ordusu (Vietnamca: Quân Đội Nhân Dân Việt Nam), Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti'nin silahlı kuvvetleridir. 412,000'i aktif, 5,040,000'i aktif yedek olmak üzere toplam 5,452,000 personelden oluşmaktadır. Birinci Çinhindi Savaşı, Vietnam Savaşı ve Üçüncü Çinhindi Savaşı'ndaki tecrübeler sayesinde, gerilla savaşı konusunda uzmandır. 22 Aralık 1944'te Kuzey Vietnam'da kurulmuş, 1976 yılında Güney Vietnam ile olan birleşme sonucu yeni kurulan Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti'nin silahlı kuvvetleri olmuştur. Çoğunluğu Vietnam Savaşı'ndan kalmak üzere şu ekipmanlara sahiptir:

1,470 Tank
3,150 Zırhı Savaş Aracı
2,200 Savaş Topu
140 Helikopter + 25 saldırı helikopteri
1,100 Çok namlulu roket atar sistemi(ÇNRAS)
Dış borç:$68,380,000,000
Savunma bütçesi:$3,365,000,000
Karayolları uzunluğu:180.549
Demiryolları uzunluğu:2.632
Servisteki havaalanı sayısı:45
Denizaltı sayısı:3
Eğitim uçağı:26

Ordu 6 ana kuvvetten oluşmaktadır:

Vietnam Kara Ordusu (Lục quân)
Vietnam Özel Kuvvetler (Lực lượng Biên phòng)
Vietnam Halk Donanması(Hải quân Nhân dân Việt Nam)
Vietnam Denizci Askerler(Hải quân Nhân dân Việt Nam)
Vietnam Deniz Polisi (Lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam)
Vietnam Hava ve Hava Koruma Kuvvetleri (Phòng không-Không quân nhân dân Việt Nam).

Resim:VietnamSentry.jpg|Vietnam 9. Ordu Karargahı Resim:Quân đội duyệt binh ở Trường Sa.JPG|Vietnam askerleri Resim:Soldiers of Vietnam People's Army.jpg|Vietnam askerleri Resim:Cohen in Vietnam.jpg|Vietnam askerleri selamlanırken