utiliteryanizm ne demek?

Utiliteriyanizm (Faydacılık)

Utiliteriyanizm, ahlaki eylemin veya politikanın doğruluğunun, en çok sayıda insan için en büyük mutluluğu veya refahı sağlamasıyla belirlendiğini savunan bir etik teoridir. Başka bir deyişle, bir eylemin ahlaki değeri, sonuçlarının iyiliği veya kötülüğü ile ölçülür.

Temel İlkeleri:

• Sonuç Odaklılık (Consequentialism): Eylemin ahlaki değeri, eylemin kendisinden ziyade sonuçlarına bağlıdır.

• Mutluluk İlkesi (The Greatest Happiness Principle): Bir eylemin amacı, mümkün olan en fazla sayıda insan için en büyük mutluluğu sağlamaktır. Bu mutluluk, zevk ve acıdan kaçınma olarak tanımlanır. Detaylı bilgi için: Mutluluk%20İlkesi

• Tarafsızlık: Herkesin mutluluğu eşit derecede önemlidir. Hiç kimsenin mutluluğu, diğerlerinden daha değerli değildir.

Çeşitleri:

• Eylem Utiliteriyanizmi (Act Utilitarianism): Her bir eylemin sonuçlarını ayrı ayrı değerlendirerek, en fazla mutluluğu sağlayan eylemi seçmeyi savunur.

• Kural Utiliteriyanizmi (Rule Utilitarianism): Genel olarak mutluluğu artırdığı kanıtlanmış kurallara uymayı savunur. Belirli bir durumda en iyi sonucu vermese bile, uzun vadede daha fazla mutluluk getireceği düşünülür.

Önemli Temsilcileri:

• Jeremy Bentham: Utiliteriyanizmin kurucularından olarak kabul edilir. Mutluluğu, niceliksel olarak ölçülebilir bir kavram olarak görmüştür.

• John Stuart Mill: Bentham'ın görüşlerini geliştirmiş ve mutluluğun niteliksel yönüne de dikkat çekmiştir. Ona göre, bazı zevkler diğerlerinden daha değerlidir (örneğin, entelektüel zevkler fiziksel zevklerden üstündür).

Eleştiriler:

• Ölçme Zorluğu: Mutluluğu ve acıyı ölçmek ve karşılaştırmak zordur.

• Adaletsizlik Riski: En çok sayıda insan için mutluluğu sağlarken, azınlıkların haklarının göz ardı edilmesine yol açabilir.

• Öngörülemezlik: Eylemlerin tüm sonuçlarını önceden tahmin etmek mümkün değildir.

• Aşırı Talepkarlık: Bireylerden sürekli olarak başkalarının iyiliği için fedakarlık yapmalarını bekleyebilir.

Kullanım Alanları:

Utiliteriyanizm, ahlak felsefesinin yanı sıra siyaset, ekonomi ve hukuk gibi çeşitli alanlarda da etkili olmuştur. Özellikle, kamu politikalarının belirlenmesinde ve kaynakların dağıtılmasında önemli bir rol oynamıştır.