Tosca Giacomo Puccini tarafından bestelenmiş üç perdelik bir operadır. Opera'nın liberetosu Luigi Illica ve Giuseppe Giacosa tarafından hazırlanmış ve Victorien Sardou'nun "La Tosca" oyunundan uyarlanmıştır. Operanın prömiyeri 4 Ocak,1900'da Roma'da Teatro Costanzi'de yapılmıştır.
Tosca opera sanatında en önemli bir dramatik trajedi eseri olarak yer almış ve dünya opera evleri repertuvarlarında bir standart olarak yerini tutmuştur. Kuzey Amerika'da en çok defa sahnelenen 20 opera eseri listesi içinde 8. sırayı almıştır.1
Tosca operası Türkiye'ye opera kültürünün girip gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. 1935/36 ders yılında Ankara'da Musiki Muallim Mektebi bünyesinde bir konservatuvar kurulmuş ve Türkiye'ye gelmiş olan Alman Karl Ebert idaresi altında, sonradan Ankara Devlet Konservatuvarı opera stüdyosu olarak anılan kurumda, bir grup opera sanatı öğrencisi yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu kurumun 2 ikinci defa olarak Türkçe libretto çevirisi kullanarak ve kurumun öğrencilerinin rol aldığı opera eseri Mayis 1941'da Ankara'da sahnelenen Tosca'nın II. Perdesi olmuştur.3
Bu eser Victorien Sardou tarafından yazılan ve 1887'de Paris'te sahnelenen oyundan alınmıştır. Verdi bu oyunu ünlü aktris Sarah Bernhardt'in baş rolü oynadığı Milano yapımında seyretmiştir ve opera yapımına karar vermiştir. Eserin telif hakları ancak 1893'te operaya telif için alındı ama opera bestesi bir diğer besteciye verildi. Librettist İllica libertto'yu hazırlamaya başladı. 1896'da diğer besteci eseri bitirmeyeceğini bildirince Puccini operanın hazırlaması Puccini'ye verildi. Libretto yazmaya İllica yanında Giusespe Giacosa'da görevlendirildi. Oyun yazarı, liberetocu ve besteci arasında büyük küçük çatışmalardan sonra Ekim 1899'da opera hazır oldu. Konu Roma'da geçtiği için prömiyer temsil Roma'da Teatro Costanzi'de verildi. Prömiyere İtalyan Devleti mensupları ve birçok İtalyan besteci davet edilmişti. Eserin ilk sahnelenmesi büyük bir başarı oldu.
| Rol | Ses tipi | Prömiyer oyuncuları, 14 Ocak 1900 (Orkestra Şefi: Leopoldo Mugnone) |
|---|---|---|
| Floria Tosca, tanınmış bir şarkıcı | soprano | Hariclea Darclée |
| Mario Cavaradossi, bir ressam | tenor | Emilio de Marchi |
| Baron Scarpia, polis başkomiseri | bariton | Eugenio Giraldoni |
| Cesare Angelotti, isyankar Roma Cumhuriyeti devlet reisi | bas | Ruggero Galli |
| Bir zangoç | bas | Ettore Borelli |
| Spoletta, polis ajanı | tenor | Enrico Giordano |
| Sciarrone, jandarma | bas | Giuseppe Gironi |
| Gardiyan | bas | Aristide Parassani |
| Çoban çocuk | alto | Angelo Righi |
| Askerler, polis ajanları, çocuk koro üyeleri, soylular ve karıları, şehir halkı, sanatkar esnaf |
Mekân: Roma
Zaman: Haziran 1800.
Sant'Andrea della Valle Kilisesi
Siyasi suçlardan aranmakta olan Angelotti, içinde ailesine ait şapel bulunan, Sant'Andrea della Valle kilisesine sığınmıştır. Kızkardeşi Markiz Attavanti onun serbest bırakılması için dua ederken, kilisede Meryem Magdalen portresini yapmakta olan ressam Mario Cavaradossi tarafından, kendisinin haberi olmadan, model olarak kullanılır. Kilisesinin zangocu ve arkasından hemen Cavaradossi kiliseye girmeden önce siyasi suçlu aile şapeline girerek orada saklanır. Zangoç ressamın fırçalarını yıkayarak ona yardım eder. Ressam işine bir ara verdiğinde cebinden bir madalyon üzerinde bulunan minyatür resmi çıkarır ve ona sevdalı olarak bakar. Bu sevgilisi Tosca'nın resmidir. ressam Tosca ile kullandığı model arasındaki benzerliklere işaret eder (Cavaradossi: Recondita armonia – "Saklı armoni")
Zangoç bir karşılık olarak (adı atasözü gibi çok meşhur olmuş) bir şarkı söyler (Zangoç: Scherza con i fanti e lascia stare i santi - "Aptallara şaka yap fakat azizleri gökyüzündeki cennette bırak"). Orada Cavaradossi'yi resmini yapmaya devam etmesi için yalnız bırakarak ayrılır. Zangoç ayrılınca Angelotti saklandığı yerden çıkar. Cavaradossi arkadaşıdır ve aynı siyasi fikirleri beslemektedir. Angelotti Papalık Devletinin Roma'da hapisanesi olarak kullanılan Castel Sant'Angelo'dan nasıl kaçtığını anlatır. Bu sırada Tosca gelir ve konuşmaları yarıda kalır (Tosca: Mario! Mario! Mario!). Cavadarossi Angelotti'ye yiyecek bir şeyler verir ve onun saklanmakta olduğu şapele geri girmesine yardım eder.
Florio Tosca şarkıcıdır ve o günkü temsilden sonra Cavaradossi'yle buluşmak için onu çağırmaya kiliseye gelmiştir. Fakat Tosca çok kıskanç bir kadındır. Kiliseye girerken Cavaradossi'nin kilisede bir kişiyle konuştuğunu duymuştur ve şüpheleri canlanmıştır. Onun bir kadınla gizlice görüştüğünü zannetmeye başlamıştır ve yaptığı Meryem Magdelana portresinde bulunan model de onun bu şüphelerini teyit eder gibidir. Tosca yapılan portrede gösterilen mavi gözlü kadını tanıyor gibi olduğunu açıklar. Sonunda Tosca Mario'nun Markiz Attavanti'yi model olarak kullandığını anlar ve Mario'nun kendine yaptığı iltifatlardan dolayı da şüpheleri azalır. Portredeki model kadın mavi gözlüdür; halbuki Tosca ela gözlü olup Mario kimsenin onun gözleri kadar güzel olmayacağını söyler. (Cavaradossi: Qual occhio al mondo - "Dünyada hangi gözler seninkilerle kıyas edilebilir"). Kıskançlığı azalan Tosca kiliseden ayrılır ama ayrılmadan sevgilisine biraz nazla Magdalen'in gözlerini de kendilerinkinin ki gibi köyü renkli yapmasını tembih eder.
Angelotti tekrar gelir ve kaçması için plan hazırlanır. Kızkardeşinin kilisenin mihrabında saklayacağı kadın elbiselerini giyerek Cavaradossi'nin kır evine kaçacak ve orası aranırsa evin kuyusu içinde gizlenecektir. Cavaradossi, kendi hayatı pahasına da olsa bile, Angelotti'yi siyasal güçlerin elinden kurtarmaya ant içmiştir. (Cavaradossi: La vita mi costasse, vi salverò - "Eğer benim hayatıma mal olsa bile seni kurtaracağım."). Castel Sant'Angelo'dan atılan bir top siyasi hükümlünün hapishaneden kaçtığının öğrenildiğini ilan etmektedir ve kiliseden sığınma yerinden kaçmasının artık elzem olduğu anlaşılmıştır. Cavaradossi'de onunla birlikte kiliseden ayrılır.
Zangoç birbiriyle alay edip gülüşen çocuk korosu üyelerinden oluşan bir kalabalıkla kiliseye girer. (Zangoç ve koro: Tutta qui la cantoria! -"Herkes burada! Hadi yukarı kattaki koro mahalline!") Yanlış olarak öğrendiklerine göre Napolyon mağlubiyete uğratılmıştır ve burada bunu kutlamak için özel bir Te Deum şükür ayini yapmak istemektedirler. Aynı zamanda polis komutanı, Scarpia, ve yardımcısı Spoletta birçok polis ile kaçak mahpusu aramak üzere kiliseye gelirler. Attavanti'lere ait olan şapelde Markiz'in yelpazesini ve içinde hiç yiyecek ve içecek olmayan Cavaradossi'ye ait olan yemek sepetini bulurlar. Scarpia tehdit edici bir tavırla zangoça bunlar hakkında soru sorar; zangoç da Cavadarossi'nin şapelin anahtarını hiç almadığını ve hiç yemekle alakası olduğunu da söylemediğini belirtir. Scarpia zekice Çavdarossi'nin Angelotti'nin hapisten kaçışı ile bir bağlantısı olduğunu düşünmeye başlar.
Tosca kilisede kantatın söylenişine katkıda bulunması gerektiğini Cavaradossi'ye açıklamak istediği için kiliseye döner. Fakat onu orada bulamaz ama kıskançlık hisleri ile Cavaradossi'nin kendini aldattığına dair inancı depreşir. Bu sırada kilise Te Deum ayinine iştirak edecek inançlılarla dolmaya başlar. Bir Kardinal bu ayinin başında bulunacaktır. Scarpia gelip Attavanti'nin yelpazesini Tosca'ya gösterdiğinde Tosca'nın kıskançlığı artmış ve sınırlı olarak oradan ayrılmıştır. Scarpıa bir sivil polise onu takip etmesi emrini verir. (Scarpia: Tre sbirri, una carrozza - "Üç polis memuru ve bir atlı araba"). Scarpia koyu bir inaçlı gibi dizlerine çöküp dualara ve ayine katılır. (Scarpia: Va' Tosca, nel tuo cuor s'annida Scarpia - "Git, Tosca. Senin kalbinde yuva yapan Scarpia'dır") (Koro: Adıutorium nostrum – "Benim desteğim Tanrının adınadır.")(Scarpia: A doppia mira tendo il voler - "Arzularımın iki hedefi vardır").
Palazzo Farnese'de bulunan Scarpia'nın odası
Scarpia akşam yemeğini yalnız yemektedir. Dışarıda ahalinin eğlenme sesleri duyulur. Bir hizmetkarına bir not verip onu Tosca'ya götürüp resitalini bitirdiği zaman onu kendiyle buluşmaya gelmeye davet eder. Onun kendi gücüne boyun eğince kendinin ne kadar mutlu olacağına dair şarkı söylemeye başlar. (Ella verrà per amor del süo Mario - "Mario'suna olan aşkı nedeniyle bana gelecek.") ve (Ha più forte şapore la conquista viölenta - "Zorbalıkla kadın kandırma aşka çok daha güzel bir çeşni verir.")
Spoletta tutukladığı Cavaradossi ile birlikte girer ama Angelotti kaçıp saklanmayı başarmıştır ve onu bulamamıştır. Scarpia ressamı sıkıştırıp sorguya çeker; ama Cavaradossi hiçbir şey ifşa etmez. Scarpia Cavaradossi'yi işkence edilmek üzere dışarı yollar. Scarpia bu sefer dikkatini Tosca'ya çeker. (Scarpia: Ed or fra noi parliam da buoni amici - "Şimdi iki iyi arkadaş gibi konuşalım." ) Scarpia ayrıntılarla Tosca'ya işkence edilen sevgilisinin çektiği azapları bir bir anlatır. Tosca sevgilisinin bağırmalarını duymaktadır ama elinde bir şey yapabilecek hiç gücü yoktur. Bundan bütün morali çökmüştür ve sonunda Angelotti'nin nerede saklandığını ifşa etmek zorunda kalır. Çavradossi tekrar yanlarına getirilir ve Scarpia ona Angelotti'nin saklanma yerini öğrendiğini söyler. İşkencenin açısından ve yineden sırrı saklayamadan utandığı için Cavaradossi gizliliğe ihanet ettiği için Tosca onu kınayıp lafla ona hücum eder.
Sciareone girer ve daha önce gelen Napolyon'un mağlubiyeti hakkında haberinin yanlış olduğunu ve gerçekte Bonapart'ın kraliyet ordularını Marengo Muharebesi'nde galip geldiğini ilan eder. Buna (Cavaradossi:Vittoria! - Zafer!) diye alkışlayan Cavaradossi tutuklanıp götürülür. Tosca onu takip etmeğe çalışır ama Scarpia tarafından durdurulur. Mario'nun serbest bırakılmasının fiyatının ne olacağını Scarpia'dan sorar. (Scarpia: Mı dicon venal "Benim rüşvet yiyici olduğumu söylüyorlar.") Scarpia Tosca'ya âşık olduğunu söyler ve şehvetli bir tonla Tosca kendi bedenini, namusunu ve kendisini vermeye razı olursa bunu Mario'nın serbest bırakılma fiyatı olacağını söyler. Tosca kaçmak ister ama Scarpia onu durdurur ve orada ona tecavüz etmeye teşebbüs eder. Tam bu sırada davul sesleri duyulur. Scarpia bunların Cavaradossi'nin idam yerine götürülmesi sırasında çalındığını açıklar. Tosca yorululur ve bayılır ama bu sırada Tanrı'dan kendisine yapılan eziyetlerinin nedeni sorar. (Tosca: Vissi d'arte, vissi d'amore - "Ben sanatım için yaşarım; ben aşk için yaşarım"). (Scarpia:'Sei troppo bella, Tosca, e troppo amante'' - "Sen çok güzelsin, Tosca. Sen çok sevgi taşıyorsun."). Spoletta girer ve Scarpia'nın polisleri tam onu Cavadarossi villasının kuyusunda bulmuş ve çıkartıp tutuklamakta iken Angelotti'nin intihar edip kendini öldürdigü haberini verir.
Hiç başka bir alternatifinin kalmadığını düşünen Tosca kendini vermeye hazırdır. Scarpia Spoletta'ya bir idam töreni hazırlamasını, fakat Tosca'yla kaçmasını sağlamak için bunun yapmacık olarak idam olmasını emreder. Tosca, Cavaradossi ile ülkeden kaçmaları için "güvenlikle-gitsinler" şeklinde bir belge hazırlamasını ister. Scarpia'nın bu belgeyi yazıp hazırlanmasını beklerken, Tosca'nın gözü masa üzerinde bulunan bir sivri bıçağa ilişir. Birden kendi bedenini ona vereceğine Scarpia'yı bıçakla öldürmesinin daha uygun olacağı fikirine aklı yatar. Scarpia Tosca'yı kucaklamak için ilerler ve tam kucaklamış iken Tosca elindeki bıçağı onun kalbine saplar ve onu öldürür. (Tosca:Questo è il bacio di Tosca - "İşte bu Tosca'nın öpücüğü". Scarpia'nın naaşını düzgün bir şeklide yatırdıktan sonra Tosca kiliseden ayrılır. (E avanti a lui tremava tutta Roma - "Ve önünde bütün Roma titremişti."). Tam bu sırada uzaktan davul sesleri duyulmaya başlar.
Cavaradossi'nin idam edilme yeri olan Castel Sant' Angelo'nun en üst katı.
Kilise çanları yeni günün başlamış olduğunu belirtmektedirler ve bir Çoban çocuk Romalı aksanı ile bir halk havası olan stornello söylemektedir. Hapishanede Cavaradossi idamını beklemektedir. Elinde kalan en son değerli şey olan yüzüğünü Gardiyan'a vererek onu Tosca'ya bir not götürmeye ikna eder. Hemen bu veda mektubunu yazmaya koyulur. ( E lucevan le stelle - "Ve yıldızlar parlamaktaydılar"). Bu notun sonunda olan (E non ho amato mai tanto la vita - "Hayatımda hiçbir hayatı şimdiki kadar sevmedim.") satırını bitirdiği zaman ağlamaya başlar.
Tosca Spoletta ve bir çavuş ile birlikte gelir ve Scarpia'nın vermiş olduğu "güvenlikle gitsinler" belgesini getirmiştir. Tosca ona her ikisini de kurtarmak için Scarpia'yı öldürdüğünü söyler. (Tosca: İl tuo sangue o il mio amor volea - "O ya senin kanını ya da benim aşkımı istedi.") Cavaradossi onun ellerinde tutarak şu aryayı söyler. (Cavaradossi: O dolci mani - "O tatlı ellerin"). Tosca sonra yapmacıktan bir idam taklidi yapılacağını anlatır. Aşkla galip gelmeleri duyguları ile birlikte bir mesut gelecek hakkında düşlerini birbirine anlatmaya başlarlar (İkili: Şenti, l'ora è vicina - "Dinle, saat yaklaştı.")(Cavaradossi: Amaro sol per te m'era il morire - "Yalnız seni kaybetme yüzünden ölümün çok acı olacaktı.")(Tosca: Amor che seppe a te vita serbare – "Aşkım senin hayatını kurtarabilmeyi başardı."). Son final ikili: Trionfal... dı nova speme - "Yeni umutlarla. Zafer.")
Askerler ateş açarlar. Mario yere yığılır. Tosca alaylı olarak Mario'yu iyi rol yaptığı için tebrik eder. (Ecco un artışta - "İşte bir artist"). Askeri birlik ayrıldıktan sonra Tosca yerde yatan Mario'nun yanına koşar ve onun artık ayağa kalmasını söyler. (Su, Şu, Mario! Su presto andiam!). Fakat Mario hiçbir hayat eseri göstermez. Tosca olanı anlamıştır; Scarpia Cavadrodossi'nin hayatını bağışlamamıştır ve Spoletta'ya onun kurşuna dizilip idam edilmesi emrini vermiştir. Cavaradossi ölü olarak yerde yatmaktadır. Tosca bu gerçeği anladığı sırada, öldürülmüş Scarpia'yı yeni bulmuş olan Spoletta askerlerle birlikte gelir ve Tosca'yı Scarpia'nın katili olmakla suçlar. Tosca'yı tutuklamak için yanına gelmeye başlar. Fakat Tosca onu geri iter ve kalenin mazgalına çıkıp oradan kalenin duvarından aşağı kendini atıp kendini öldürür. ("O Scarpia, avanti a Dio!" - "O Scarpia, Tanrı önünde tekrar buluşacağız!"). Tosca ölümüne düşmekte iken orkestra Cavaradossi'nin daha önceki (E lucevan le stelle) aryasının temasını daha güçlü ama açıklayıcı klarnet sesi ile birlikte çalar.
| Yıl | Roller (Tosca, Cavaradossi, Scarpia) | Orkestra şefi, Opera evi ve Orkestra | Marka |
|---|---|---|---|
| 1938 | Maria Caniglia, Beniamino Gigli, Armando Borgioli | Oliviero De Fabritiis, Teatro dell'Opera di Roma Orkestra ve Korosu | Audio CD: Naxos Records Kat: 8.110096-97 Audio CD: Opera D'oro Cat: 723723887825 |
| 1946 | Grace Moore, Jan Peerce, Lawrence Tibbett | Cesare Sodero, Metropolitan Opera Orkestra ve Korosu | Audio CD: Myto Records İtalya Kat: MCD 942 98 |
| 1953 | Maria Callas, Giuseppe di Stefano, Tito Gobbi | Victor de Sabata, La Scala Orkestra ve Korosu | Audio CD: EMI Classics Kat: 7243 5 62890 2 4 |
| Dorothy Kirsten, Daniele Barioni , Frank Guarrera | Dimitri Mitropoulos Metropolitan Opera | LP: Metropolitan Opera Plak Kulübü Kat: M0724 | |
| 1957 | Zinka Milanov, Jussi Björling, Leonard Warren | Erich Leinsdorf, Teatro dell'Opera di Roma Orkestra ve Korosu | Audio CD: BMG Classics Kat: 09026-63305-2 |
| 1962 | Leontyne Price, Giuseppe di Stefano, Giuseppe Taddei | Herbert von Karajan, Viyana Filarmonik Orkestrası Vienna Devlet Opera Korosu | Audio CD: Decca kat: 028946638422 |
| 1965 | Maria Callas, Carlo Bergonzi, Tito Gobbi | Georges Pretre, Orchestre De La Société Des Concerts Du Conservatoire Choeurs de l'Opera National de Paris | Audio CD: EMI Classics kat: 0724356644427 |
| 1976 | Montserrat Caballé, José Carreras, Ingvar Wixell | Colin Davis, Royal Opera House Orkestra ve Korosu | Audio CD: Philips Kat: 028943835923 |
| Mirella Freni, Plácido Domingo, Samuel Ramey | Giuseppe Sinopoli, Philharmonia Orkestrası Royal Opera House Covent Garden Korosu and Çocuklar Korosu | Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: 028943177528 | |
| Raina Kabaivanska, Plácido Domingo, Sherrill Milnes | Bruno Bartoletti, New Philharmonia Orkestrası Ambrosian Singers (Film - direktör Gianfranco De Bosio) | DVD: Deutsche Grammophon Kat: 00440 073 4038 | |
| 1980 | Renata Scotto, Plácido Domingo, Renato Bruson | James Levine, Philharmonia Orkestrası Ambrosian Singers | Audio CD: EMI Klasikleri Kat: 66504 |
| 1985 | Hildegard Behrens, Plácido Domingo, Cornell MacNeil | Giuseppe Sinopoli, Metropolitan Opera Orkestra ve Korosu | DVD: Deutsche Grammophon Kat: 00440 073 4100 |
| 1992 | Catherine Malfitano, Plácido Domingo, Ruggero Raimondi | Zubin Mehta, RAI Orchestra Sinfonica ve Coro di Roma (Film rejisörü: Brian Large/Giuseppe Patroni Griffi) | VHS: Teldec Video Kat: 6302779715 |
| 1998 | Catherine Malfitano, Richard Margison, Bryn Terfel | Riccardo Chailly, De Nederlandse Opera Royal Concertgebouw Orkestrası De Nederlandse Opera Korosu (Film rejisörü: Misjel Vermeiren) | DVD: Decca Kat: 074 3201 |
| 2001 | Angela Gheorghiu, Roberto Alagna, Ruggero Raimondi | Antonio Pappano, Royal Opera House Orkestra ve Korosu (Film rejisörü: Benoît Jacquot) | DVD: EMI Klasikleri Kat: 7243 5 57173 2 0 |
| 2004 | Daniela Dessi, Fabio Armiliato, Ruggero Raimondi | Maurizio Benini, Teatro Real Orkestra ve Korosu (Film rejisörü: Nuria Espert) | DVD: Opus Arte Kat: 901 |
'''Kat": Ses kayıt şirketinin koyduğu katalog numarası.
Enrico Caruso tarafından Recondita armonia" aryası (1907):
Scarpia olarak "Pasquale Amato" ve Metropolitan Opera korosu I.Perde'nin finalinde ("Tre sbirri, una carrozza"). Ses kaydı: Victor Talking Machine Company (1914):
"Emmy Destinn"'in söylediği "Vissi d'arte" aryası (1914):
"Leo Slezak" tarafından "E lucevan le stelle" aryası. Ses kaydı: Edison Records (1903):
Orijinal kaynak: tosca. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Opera AMERICA dergisi tarafından derlenen Kuzey Amerika'da sahnelenen "Top 20" listesi (Görülme tarihi: 26.5.2008). ↩
1940da Madam Butterfly II. Perdesi sahnelemesinden sonra ↩
İstanbul Devlet Opera ve Balesi internet sitesinde bulunan "Opera" maddesi ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page