tarikatlar ne demek?
Tarikatlar, İslam dünyasında, özellikle de Sünni İslam'da yaygın olan, belirli bir şeyhe veya liderliğe bağlı, genellikle Sufi mistisizmine dayanan dini topluluklardır. Ortak bir inanç sistemi, ibadet şekli ve yaşam tarzı etrafında birleşirler. Ancak, tarikatlar arasında önemli farklılıklar da bulunmaktadır. Genel özellikleri şunlardır:
Ortak Özellikler:
- Şeyh/Liderlik: Tarikatların merkezinde, üyelerin manevi rehberliği sağlayan bir şeyh veya lider bulunur. Şeyhin otoritesi ve kılavuzluğu, tarikat üyeleri için büyük önem taşır.
- Manevi Yol (Tarık): Her tarikat, üyelerinin Allah'a ulaşmak için izlediği belirli bir manevi yol (tarık) sunar. Bu yol, zikir (Allah'ı anma), tevhid (Allah'ın birliğini kabul etme), namaz, oruç gibi ibadetleri ve çeşitli manevi uygulamaları içerir.
- Ritüeller ve Uygulamalar: Tarikatlar, kendilerine özgü zikir yöntemleri, semazenlik (dönen dervişlik), mevlit okumaları, ve diğer ritüel ve uygulamaları kullanırlar. Bu uygulamalar, manevi gelişimi hızlandırmak ve Allah'a daha yakın olmak amacıyla yapılır.
- Topluluk Yaşamı: Birçok tarikat üyesi, birbirleriyle yakın ilişkiler kurar ve bir topluluk duygusu içinde yaşarlar. Bu topluluk, manevi destek ve rehberlik sağlar.
- Sülüs (Silsile): Tarikatların çoğu, kurucularından günümüze kadar uzanan bir silsile (manevi miras zinciri) iddia eder. Bu silsile, şeyhlerin ve halifelerin manevi yetkilerini doğrular.
Farklılıklar:
Tarikatlar arasında önemli farklılıklar mevcuttur. Bu farklılıklar, şunlarda görülebilir:
- Manevi Uygulamalar: Zikir yöntemleri, semazenlik gibi uygulamalar tarikatlar arasında farklılık gösterir. Örneğin, Mevlevilik semazenliği ile tanınırken, Kadirilik daha çok zikre odaklanır.
- İnanç Sistemleri: Tüm tarikatlar İslam'ın temel inançlarını paylaşmasına rağmen, bazı ince farklılıklar olabilir. Özellikle tasavvuf anlayışlarında farklılıklar görülür.
- Organizasyon Yapısı: Bazı tarikatlar daha merkezi ve hiyerarşik bir yapıya sahipken, diğerleri daha gevşek ve yerel odaklı olabilir.
- Coğrafi Yayılım: Her tarikatın farklı coğrafi bölgelerde daha güçlü olduğu görülür. Örneğin, Mevlevilik daha çok Anadolu'da yaygınken, Kadirilik daha geniş bir coğrafi alana yayılmıştır.
Önemli Tarikat Örnekleri:
- Nakşibendilik: Zikir ve huşu üzerine kurulu, içsel bir tasavvuf yoludur.
- Kadirilik: Zikir ve Allah'ın adını anma üzerinde yoğunlaşır.
- Mevlevilik: Semazenlik (dönen dervişlik) ile tanınır.
- Bektaşilik: Alevi-Bektaşi geleneğiyle ilişkilendirilen, özgün bir tasavvuf yorumuna sahiptir.
- Sufi Tarikatları: Bu genel terim, birçok farklı Sufi tarikatını kapsar.
Sonuç:
Tarikatlar, İslam dininin zengin ve çeşitli bir yönünü temsil eder. Ancak, tarikatlar hakkında bilgi edinirken tarafsız ve çeşitli kaynaklara başvurmak önemlidir. Herhangi bir tarikat hakkında bilgi edinmeden önce, farklı görüşleri dikkate alarak araştırma yapmak gerekir. Ayrıca, bazı tarikatların geçmişte siyasi veya sosyal olaylarla ilişkilendirildiğini de hatırlamakta fayda var. Bu nedenle, eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşmak önemlidir.