sterilizasyon ne demek?

Sterilizasyon, bir nesneden, yüzeyden veya ortamdan tüm canlı mikroorganizmaları (bakteriler, virüsler, mantarlar, sporlar dahil) tamamen ortadan kaldırma işlemidir. Bu işlem, enfeksiyon riskini azaltmak veya ortadan kaldırmak için tıbbi cihazlar, ilaçlar, besinler ve diğer malzemelerin işlenmesinde hayati önem taşır. Sterilizasyon, dezenfeksiyon (mikroorganizma sayısını azaltma) ile karıştırılmamalıdır.

Sterilizasyon yöntemleri çeşitlidir ve kullanılan yöntem, steril edilecek malzemenin türüne ve kullanım amacına bağlıdır:

Fiziksel Yöntemler:

• Isı: En yaygın ve etkili yöntemlerden biridir.

  • Islak Isı (Otoclave): Yüksek basınçlı buhar kullanılarak, 121°C'de 15-20 dakika boyunca uygulanır. Sporları da öldürür. Tekstil ürünleri, cam malzemeler, metal aletler ve sıvılar için uygundur.
  • Kuru Isı: Yüksek sıcaklıkta (160-180°C) uzun süreli (en az 2 saat) ısıtma ile uygulanır. Nem olmadığı için bazı malzemeler için daha uygundur (örneğin, tozlar, yağlar). Ancak ıslak ısı kadar etkili değildir.
  • Incinerasyon (Yakma): Çok yüksek sıcaklıklarda yakma işlemi. Atıkların sterilizasyonu ve bazı aletlerin sterilizasyonu için kullanılır.

• Radyasyon:

  • İyonlaştırıcı Radyasyon (Gamma ışınları, X-ışınları): Güçlü bir sterilizasyon yöntemidir. Paketlenmiş tıbbi cihazlar, ilaçlar ve gıdalar için kullanılır. Ancak pahalı ve özel ekipman gerektirir.
  • Ultraviyole (UV) Radyasyon: Daha az etkilidir ve yüzey sterilizasyonu için kullanılır. Sporları öldürmez ve penetrasyon gücü sınırlıdır.

• Filtrasyon: Sıvıları veya gazları steril etmek için kullanılır. Belirli bir gözenek boyutuna sahip filtrelerden geçirilerek mikroorganizmalar ayrıştırılır. Isıya duyarlı malzemeler için kullanılır.

Kimyasal Yöntemler:

• Gaz Sterilizasyonu (Etilen Oksit): Isıya duyarlı ve nemli ortama duyarlı malzemeler için kullanılır (örneğin, plastikler, elektronik cihazlar). Ancak kanserojen özelliği nedeniyle kullanımı azalmaktadır.
• Plazma Sterilizasyonu: Düşük sıcaklıkta plazma (iyonize gaz) kullanılarak sterilizasyon sağlanır. Isıya duyarlı cihazlar için etkilidir.
• Kimyasal Sterilantlar (Glutaraldehit, Formaldehit): Büyük ölçüde kullanımı azalmaktadır çünkü toksik ve çevreye zararlıdırlar. Önceden temizlenmiş cihazların sterilizasyonu için kullanılır.

Sterilizasyonun Doğrulanması:

Sterilizasyon işleminin etkili olduğunu doğrulamak için çeşitli yöntemler kullanılır. Bunlar arasında biyolojik göstergeler (spor içeren testler), kimyasal göstergeler (renk değişimi ile sterilizasyonun göstergesi) ve fiziksel göstergeler (sıcaklık, basınç ölçümleri) bulunur.

Sterilizasyon işlemi, her zaman doğru şekilde ve uygun yöntem kullanılarak uygulanmalıdır. Yanlış uygulama, enfeksiyon riskini artırabilir. Sterilizasyonun yapıldığı ortamların ve kullanılan ekipmanların düzenli olarak kontrolü ve bakımı çok önemlidir.