sarkoidoz ne demek?

Sarkoidoz (Sarcoidosis ya da Besnier-Boeck hastalığı), bağışıklık sisteminin anormal çalışmasından dolayı ortaya çıkan, akciğerlerin yanı sıra çok sayıda organı da etkileyen sistemik bir hastalıktır.¹²³⁴⁵ Hastalık çoğunlukla 20 ile 40 yaş arasında ortaya çıkmaktadır, Afrika kökenlilerde daha sıktır. Kesin nedeni henüz bulunamamıştır.⁶⁷

Nedenler

Aile içinde daha sıklıkla ortaya çıkma ihtimali fazla olduğu için, kalıtsal olduğundan kuşkulanılmaktadır. Granülomatöz lezyon oluşturması nedeni ile tüberküloza benzer ancak granülomları içinde kazeifikasyon nekrozu bulunmaz. Sarkoidozda akciğerde CD4⁺ lenfosit sayısı artar.⁸⁹¹⁰¹¹

Fizyopatoloji

Çeşitli organ ve lenf nodlarında non-kazeifiye granülomatöz reaksiyonla giden ve etyolojisi bilinmeyen multi sistem bir hastalıktır. Bilinmeyen bir antijenik uyarıya karşı T-Lenfositlerin fonksiyon bozukluğu etyolojide en çok suçlanmaktadır. Tutulan dokularda T-helper (CD4⁺) birikmesi saptanırken diğer dokularda ve kanda T-helper düzeyi normal veya azalmıştır. Sık kullanılan deri testi antijenlerine karşı anerji vardır.¹²¹³

Granülomatoz lezyonlar bağışıklık hücrelerinin "kendilerince" yabancı antijen olarak algıladıkları bir odakta toplanmalarını ifade eder. Bu da tıpta bir otoimmun saldırı anlamına gelir. T lenfositler, teorik olarak timusta olgunlaştırılır ve lenf nodlarında antijenle tanışarak eğitilirler. Burada "bir yanlışlık sonucu" belli birtakım antijen grubuna "aşırı bir cevap vermek üzere" eğitilirlerse, bu belli takım antijene aşırı cevap oluştururken diğer yabancı antijenlere ilgileri azalır ve immün cevap oluşmaz. Yani birtakım antijene karşı aşırı duyarlı olan CD4⁺ T-helper lenfositler; genel yabancı antijenlere karşı anerji geliştirmiş olur.¹⁴¹⁵¹⁶ Tamamen T lenfositlerin immünolojik yetiştirilme süreçlerindeki antijen sunumu-cevap ilişkilerine immün cevap noksanlığından gelir.¹⁷

CD4⁺ lenfositlerin defekti sonucu aşırı cevap geliştirdiği antijenler: tüberküloz, mantar gibi enfeksiyon ajanlarının spesifik antijenleri veya organik inorganik tozlar (sanayi atıklarının şehir içi tozları, polen tozu gibi) çeşitli maddenin dışında vücudun kendine ait özgül proteinleri de olabilir. Örn: Heat shock proteinlerine immün aşırı duyarlılık sonucu otoimmunite.¹⁸¹⁹

Klinik

Hastalar uzun süre tamamen asemptomatik kalabilir. Sarkoidoz hastalığında hasta dokularda mikroskopik hücre kümleleri oluşmaktadır. Lenf bezleri (%90) ve akciğer (%90) tutulumu ön plandadır; karaciğer (%60-90), gözler (%25), kalp (%5), iskelet (%25-50), deri (%25) ve kemik iliği (%15-40) etkilenebilir.²⁰²¹

Bulgular tutulan organlara göre değişiklik göstermektedir. Akciğer tutulumunda halsizlik ve efor dispnesi sık; göğüs ağrısı ve hemoptizi daha az görülür.^2223242526

Başlıca klinik bulgular:^27282930

• Deride eritema nodosum ve lupus pernio
• Poliklonal hipergammaglobulinemi
• Yüz bölgesini etkileyen periferik nöropati
• Serum ACE (angiotensin converting enzyme) yüksek
• Kan kalsiyum düzeylerinde yükselme (hiperkalsemi)
• Sicca sendromu (Mikulicz sendromu)
• Hepatosplenomegali
• Karaciğer fonksiyonlarında bozulma
• Kveim testi (+)

Akciğer tutulumu bulguları ön plandadır. Solunum fonksiyon testleri (STF) normal olabilir fakat genellikle restriktif tipte bozukluk görülür. Akciğerler grafisinde mediastinal ve hiler lenfadenopati ile birlikte pulmoner infiltrasyon izlenir. Akciğer grafisindeki görünüme göre derecelendirilir.³¹³²

Sarkoidoz evrelendirilmesi

Tip 0: Normal akciğer grafisi, diğer organlarda granülom

Tip 1: Bilateral hilar ve/veya paratrakeal LAP

Tip 2: Bilateral hilar ve /veya paratrakeal LAP ile birlikte pulmoner parankim infiltrasyonu

Tip 3: LAP olmadan diffüz pulmoner parankim tutulumu

Tip 4: Büllöz değişikliklerle giden son -dönem pulmoner fibrozis

Patoloji

Granülomatöz lezyon oluşturması nedeni ile tüberküloza benzer ancak granülomları içinde kazeifikasyon nekrozu bulunmaz.³³³⁴

Akciğer dokusunda çok sayıda granülomatöz odaklar (sarkoid granülom) ortaya çıkar. Sarkoid granülomlar, epiteloid hücrelerden (histiositler) oluşan yuvarlakça-oval kümelerdir. Bu granülomların ortasında nekroz yoktur. Langhans dev hücreleri ile dev hücrelerinde asteroid cisimler ve Schaumann inklüzyon cisimcikleri görülür. Granülomların çevreleri çok sayıda CD4⁺ lenfositleriyle kuşatılır. Lenfosit kuşatmasının dış yüzündeki güçlü bağ dokusu artışı (fibrozis) vardır.  Fibrozis etkisindeki akciğerde bir süre sonra interstisiyel alveolit ve restriktif akciğer hastalığı gelişir; ileri aşamada tabloya pulmoner hipertansiyon eklenir.³⁵³⁶

Tedavisi

Hastalık genelde tedaviye ihtiyaç duyulmadan kendiliğinden kaybolmaktadır. Genelde hasta doktor tarafından 12 ay süre ile izlemeye alınır ve bu süre içinde hastalıkta herhangi bir ilerleme olmaz ise tedaviye gerek yoktur.³⁷³⁸³⁹

İlaç tedavileri bağışıklık sisteminin cevabını baskı altında tutmak için kullanılır; böylece hastalık semptomları azaltılır. Kortikosteroid ve immunsupresif ajanlar immun sistemi baskılar ve daha az antikor üretilir. Prednisone (Deltasone^®, Orasone^®) hastaların tedavisinde başarılı sonuç alınan bir steroiddir. Ancak uzun süreli steroid kullanımının yan etkileri bilinmektedir. Bunlar; osteoporoz, katarakt, diyabet gelişimi, hipertansiyon, obesite, myopati (kas güçsüzlüğü) içerir. Diğer immunsupresif ajanların kullanımı, prednisone ihtiyacını azaltır.⁴⁰⁴¹⁴²

Komplikasyonlar

• Bal peteği akciğer (pulmoner hipertansiyon ve cor pulmonale)
• Göz bulguları (glokom ve görme sorunları)
• Sicca sendromunda ağız kuruluğu
• Yüz felci
• İşitme kusurları
• Kan kalsiyum düzeylerinde yükselme (metastatik kalsifikasyon)

Son araştırmalar

İsveç'te yapılan son çalışmalara göre (2002) 30 sarkoidoz hastasından alınan doku örneklerinin neredeyse tamamında Rickettsia helvetica adlı mikroorganizmanın varlığı tespit edilmiştir⁴³. Bu çalışmanın devamı niteliğinde bir başka çalışmada ise; 20 İsveçli sarkoidoz hastasının hiçbirinde, bu mikroorganizmaya karşı vücudun ürettiği bir koruyucu maddeye rastlanmamıştır⁴⁴. Bu mikroorganizmanın sarkoidoz hastalığındaki rolü ile ilgili birbiri ile çelişen verilerin tartişıldığı oldukça detaylı bir çalışma yayınlanmıştır.⁴⁵.

Dış bağlantılar

• WASOG World Association for Sarcoidosis and Other Granulomatous Disorders

• WASOG World Association for Sarcoidosis and Other Granulomatous Disorders

• Cleveland Clinic Disease Management Project: Sarcoidosis

• MetroHealth Pulmonary and Critical Care: Sarcoidosis

Kaynakça

Orijinal kaynak: sarkoidoz. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015 ↩

2. Mitchell D, Wells A, Spiro S, Moller D (editors). Sarcoidosis. CRC Press, Boca Raton, 2012 ↩

3. Baughman RP, Valeyre D. Sarcoidosis: A Clinician’s Guides. Elsevier, St.Louis, 2019 ↩

4. Costabel U, Du Bois RM, Egan JJ (editors).Diffuse parenchymal lung disease*.* Karger, Basel-New York-Sydney-Tokyo, 2007 ↩

5. Mason R, Broaddus VC, Martin T, et al. Murray and Nadel's Textbook of Respiratory Medicine, 5th Edition, Saunders, Philadelphia, 2010 ↩

6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩
26. ↩
27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩
31. ↩
32. ↩
33. ↩
34. ↩
35. ↩
36. ↩
37. ↩
38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩
42. ↩

43. Nilsson K, Pahlson C, Lukinius A, Eriksson L, Nilsson L, Lindquist O. Presence of Rickettsia helvetica in granulomatous tissue from patients with sarcoidosis. J Infect Dis 2002; 185(8):1128-38. ↩

44. Planck A, Eklund A, Grunewald J, Vene S. No serological evidence of Rickettsia helvetica infection in Scandinavian sarcoidosis patients Eur Respir J 2004; 24:811-813 ↩

45. Du Bois RM, Goh N, McGrath D, Cullinan P. Is there a role for microorganisms in the pathogenesis of sarcoidosis? Journal of Internal Medicine, 253(1): 4, January 2003 online ↩

Kategoriler