parlamenter sistem ne demek?

Parlamenter Sistem

Parlamenter sistem, yasama ve yürütme güçlerinin kesin olarak ayrılmadığı, yürütmenin yasama organından çıktığı ve ona karşı sorumlu olduğu bir hükümet sistemi'dir. Bu sistemde, devlet başkanı (genellikle bir cumhurbaşkanı veya kral) sembolik bir role sahipken, hükümetin başı olan başbakan, yasama organı içinden seçilir ve bu organa karşı sorumludur.

Temel Özellikleri:

• Yürütmenin Yasamadan Doğması: Hükümet (bakanlar kurulu), parlamento üyeleri arasından seçilir ve parlamentoya karşı sorumludur.
• Güvenoyu: Hükümetin göreve başlayabilmesi ve görevde kalabilmesi için parlamentonun güvenoyu alması gerekir.
• Gensoru: Parlamento, hükümetin politikalarını beğenmediği takdirde gensoru önergesi vererek hükümeti düşürebilir.
• Fesih Yetkisi: Devlet başkanı (bazı sistemlerde) veya hükümet (bazı sistemlerde), belirli koşullar altında parlamentoyu feshetme yetkisine sahip olabilir. Bu durum, yeni seçimlerin yapılmasını gerektirir.
• Çift Başlılık: Devlet başkanı (cumhurbaşkanı/kral) ve başbakan olmak üzere iki ayrı yürütme organı bulunur. Devlet başkanı genellikle sembolik yetkilere sahipken, başbakan hükümetin başı olarak asıl yürütme yetkisini kullanır.

Parlamenter Sistem Çeşitleri:

• Salt (Saf) Parlamenter Sistem: Devlet başkanının yetkileri tamamen semboliktir ve hükümetin parlamento üzerindeki etkisi sınırlıdır.
• Yarı Başkanlık Sistemi: Devlet başkanı, halk tarafından seçilir ve önemli yetkilere sahiptir. Başbakan ise parlamentoya karşı sorumludur. Bu sistem, parlamenter sistem ile başkanlık sistemi arasında bir geçiş formu olarak kabul edilir.

Avantajları:

• Daha Esnek ve Uzlaşmacı: Güvenoyu ve gensoru mekanizmaları sayesinde, hükümetin politikaları parlamentonun desteğini almak zorundadır. Bu durum, uzlaşmayı ve farklı görüşlerin dikkate alınmasını teşvik eder.
• Siyasi İstikrar (Bazı Durumlarda): Güçlü koalisyon hükümetleri sayesinde uzun süreli siyasi istikrar sağlanabilir.
• Hesap Verebilirlik: Hükümet, parlamento aracılığıyla halka karşı daha hesap verebilirdir.

Dezavantajları:

• Hükümet İstikrarsızlığı: Koalisyon hükümetleri, farklı siyasi partilerin çıkarları nedeniyle sık sık düşebilir ve bu durum siyasi istikrarsızlığa yol açabilir.
• Karar Alma Sürecinin Yavaşlaması: Uzlaşma gerekliliği, karar alma sürecini yavaşlatabilir ve etkisizleştirebilir.
• Seçmen İradesinin Tam Yansıması Zorluğu: Koalisyon hükümetlerinde, seçmenlerin doğrudan seçtiği partilerin politikaları yerine, koalisyon ortaklarının uzlaştığı politikalar uygulanabilir.