organeller ne demek?

Organeller, ökaryotik hücrelerin içinde bulunan, belirli görevleri yerine getiren zarla çevrili veya zarla çevrilmemiş yapılardır. Hücrenin organları gibi düşünülerek, hücrenin genel işleyişinde hayati roller oynarlar. İşte bazı önemli organeller ve işlevleri:

Zar ile çevrili organeller:

• Çekirdek (Nükleus): Hücrenin kontrol merkezi. Genetik materyali (DNA) içerir ve DNA replikasyonunu, RNA transkripsiyonunu ve RNA işlenmesini düzenler. Çekirdek zarı (nükleer zar) tarafından sitoplazmadan ayrılır. Çekirdekçik adı verilen ve ribozom alt ünitelerinin oluşturulduğu bir bölge içerir.

• Mitokondri: Hücrenin "enerji santrali". Hücresel solunum yoluyla ATP (adenozin trifosfat) üretir, hücrenin enerji ihtiyacını karşılar. Kendi DNA'sına ve ribozomlarına sahiptir. İki zarla (dış ve iç zar) çevrilidir.

• Endoplazmik Retikulum (ER): Protein sentezi ve lipid metabolizmasında rol oynar. İki türü vardır:

  • Pürüzsüz ER: Lipid sentezi, detoksifikasyon ve kalsiyum depolamada görev alır.
  • Pürüzlü ER: Ribozomlarla kaplıdır ve protein sentezi ve modifikasyonunda yer alır.

• Golgi Aygıtı (Golgi Cisimciği): Protein ve lipitlerin işlenmesi, paketlenmesi ve hücrenin diğer bölgelerine veya hücre dışına taşınması görevini üstlenir. Yassı keseler (sisterna) yığını şeklindedir.

• Lizozomlar: Hücrenin "geri dönüşüm merkezleri". Hücresel atıkları ve yabancı maddeleri sindirir. Asidik bir ortamda hidrolitik enzimler içerir.

• Peroksisomlar: Yağ asitlerinin ve diğer moleküllerin oksidasyonunu gerçekleştirir. Hidrojen peroksit üretir ve onu zararlı etkilerinden korumak için katalaz enzimi kullanır.

• Vakuol: Bitki hücrelerinde büyük bir boşluk olup, su, besin maddeleri ve atık maddeleri depolar. Hücrenin turgor basıncını düzenlemeye yardımcı olur. Hayvan hücrelerinde de bulunurlar, ancak genellikle daha küçüktürler.

Zar ile çevrilmemiş organeller:

• Ribozomlar: Protein sentezinden sorumlu organellerdir. Hem sitoplazmada serbest olarak hem de pürüzlü ER'ye bağlı olarak bulunabilirler.

• Sentrozomlar (Hayvan hücrelerinde): Mikrotübüllerin organizasyon merkezleri olan ve hücre bölünmesinde önemli rol oynayan organellerdir. Çift sentriol içerirler.

Bu organellerin tümü birlikte çalışarak hücrenin yaşam fonksiyonlarını yerine getirirler. Organel sayısı ve tipi, hücrenin tipine ve işlevine göre değişir. Örneğin, kas hücrelerinde mitokondri sayısı diğer hücrelere göre daha fazladır, çünkü kas kasılması için yüksek enerjiye ihtiyaç duyar.