opendocument ne demek?

OpenDocument Format (ODF) kısaca OpenDocument ya da tam adıyla OASIS OpenDocument XML biçimi; sayısal ortamda metin, hesap tablosu, çizim ve sunu gibi belgelerinizi saklamaya yarayan, ZIP sıkıştırmalı¹ XML tabanlı bir açık ve özgür belge standardıdır.

OpenOffice.org 2.0'dan itibaren tüm OpenOffice.org bileşenleri (Writer, Calc, Impress, vb) standart OASIS OpenDocument XML biçimini kullanmaya başladı. Bu sayede üreticiden bağımsız bir şekilde hazırlanan belgeler, herhangi bir editör yardımıyla açılıp incelenebilmektedir. Bu belge biçimi LibreOffice, Apache OpenOffice, açık kaynak kodlu Calligra, Google Dokümanlar arayüzü ile Microsoft 365 ürün ailesi tarafından da kullanılmaktadır.

13 Aralık 2007 tarihinde Wikimedia Vakfı tarafından yapılan açıklamayla², Wiki yazılımlarında da OpenDocument standardının destekleneceğini duyurdu. WikiEducator isimli bir projenin bir parçası olarak düşünülen bu özellikle ansiklopedik Wiki maddelerinin eğitim kurumları ve öğrenciler tarafından kolay indirilebilir ve okunabilir bir biçimde sunulması hedefleniyor.

21 Mayıs 2008 günü Microsoft firması yaptığı basın duyurusu³ ile 2009'un ilk çeyreğinde yayınlanan SP2 (Service Pack 2) ile birlikte, OpenDocument standardı Office 2007 ve sonrasındaki tüm Microsoft Office ürün aileleri tarafından desteklenmeye başlandı.

Standartlaşma süreci

İlk sürümü 3 Mayıs 2006 tarihinde kabul edilen OpenDocument biçimi, açık bir standart olma iddiasını doğrular bir şekilde, çok sayıda kelime işlemci ve ofis yazılımı tarafından desteklenmektedir.

1.2 sürümü 29 Eylül 2011 tarihinde yayınlanan, 17 Temmuz 2015 tarihinde ISO/IEC 26300:2015 adıyla ISO tarafından bir uluslararası standart olarak kabul edilen⁴ OpenDocument biçimi, günümüzde pek çok ülke tarafından kamuda temel belge saklama biçimi olarak kabul edilmektedir.

Yeni geliştirmeler

OpenDocument standardının geleceğine yön verecek olan 1.3 sürümünün inceleme taslağı, Açık Belge Vakfı tarafından başlatılan kitle fonlaması projesinin desteğiyle 2019 yılının Ekim ayında tamamlandı. 25 Aralık 2019 tarihinde, OASIS Standartlar Komitesi OpenDocument standardının 1.3 sürümünü onayladı. ISO tarafından da onaylanmasıyla, 1.3 sürümünün standartlaşma sürecinin tamamlanması bekleniyor.

Dosya biçimleri

En yaygın OpenDocument dosya biçimleri şu şekilde sıralanabilir:

.odt ve .fodt kelime işlem için (Open Document Text bir başka deyişle Açık Belge Metni)
.ods ve .fods hesap tabloları için (Open Document Spreadsheet bir başka deyişle Açık Belge Hesap Tablosu)
.odp ve .fodp sunular için (Open Document Presentation bir başka deyişle Açık Belge Sunusu)
.odg ve .fodg grafikler ve çizimler için (Open Document Graphic bir başka deyişle Açık Belge Çizimi)
.odf matematik formülleri için (Open Document Formula bir başka deyişle Açık Belge Formülü)
.odb veritabanı için (Open Document Base)

Sıkıştırma

Aslında birer XML belgeleri olan OpenDocument dosyaları, kayıpsız ZIP sıkıştırma algoritmasını desteklemektedir. Bu nedenle OpenDocument dosyaları Microsoft Office belgelerine (.doc) kıyasla yüzde 40 ila 70 oranında daha az disk alanı kaplamaktadır.

Kullanım

OpenDocument biçimini kullanan yazılımlar

Bir ISO standardı olan OpenDocument dosya biçimi, her geçen gün artan sayıda yazılım tarafından desteklenmektedir. Bu yazılımların en önemlilerini, hangi sürümlerinden itibaren OpenDocument biçimlerini destekledikleri (desteğin geldiği sürüm numarası ve "artı" işareti) bilgisiyle birlikte aşağıdaki listeden görebilirsiniz:

<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><ul> <li><a href="AbiWord" title="wikilink">AbiWord</a> 2.4+</li> <li><a href="Adobe_Buzzword" title="wikilink">Adobe Buzzword</a></li> <li><a href="Alfresco" title="wikilink">Alfresco</a></li> <li><a href="Apache_OpenOffice" title="wikilink">Apache OpenOffice</a></li> <li><a href="Bean_(yazılım)" title="wikilink">Bean</a></li> <li><a href="BigBlueButton" title="wikilink">BigBlueButton</a></li> <li><a href="Calibre" title="wikilink">Calibre</a></li> <li><a href="Calligra" title="wikilink">Calligra</a> (Eski adıyla KOffice) 1.5+</li> <li><a href="Collabora_Office" title="wikilink">Collabora Office</a></li> <li><a href="Collabora_Online" title="wikilink">Collabora Online</a></li> <li><a href="WordPerfect" title="wikilink">Corel WordPerfect</a> Office X3+</li> <li><a href="Dropbox" title="wikilink">Dropbox</a></li> <li><a href="Evince" title="wikilink">Evince</a></li> <li><a href="Gnumeric" title="wikilink">Gnumeric</a> 1.8.0+</li> <li><a href="gretl" title="wikilink">gretl</a></li> </ul></td> <td><ul> <li><a href="Google_Docs" title="wikilink">Google Docs</a></li> <li><a href="Lotus_Notes" title="wikilink">IBM Lotus Notes</a> 2.0+</li> <li><a href="Inkscape" title="wikilink">Inkscape</a> 0.44+ (.odg grafikleri)</li> <li><a href="LibreOffice" title="wikilink">LibreOffice</a></li> <li><a href="Lokalize" title="wikilink">Lokalize</a></li> <li><a href="LyX" title="wikilink">LyX</a></li> <li>NeoOffice 2.0+</li> <li>Nisus Writer Pro 1.2+</li> <li><a href="Okular" title="wikilink">Okular</a></li> <li><a href="OnlyOffice" title="wikilink">OnlyOffice</a></li> <li><a href="OpenKM" title="wikilink">OpenKM</a></li> <li><a href="Scribus" title="wikilink">Scribus</a> 1.2.2+ (.odt ve .odg)</li> <li>SoftMaker FreeOffice<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></li> <li><a href="StarOffice" title="wikilink">StarOffice</a> 8.0+</li> <li><a href="TextEdit_(yazılım)" title="wikilink">TextEdit</a></li> </ul></td> <td><ul> <li><a href="Microsoft_Office_2003" title="wikilink">Microsoft Office 2003</a> ve <a href="Microsoft_Office_XP" title="wikilink">Office XP</a> (OpenXML/ODF Dönüştürücü eklentisi kurulunca destekler)<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a></li> <li><a href="Microsoft_Office_2007" title="wikilink">Microsoft Office 2007</a> (Service Pack 2 ve 3 sürümleri) ODF 1.1'i destekler<a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref"><sup>3</sup></a> (Sadece Windows)</li> <li><a href="Microsoft_Office_2010" title="wikilink">Microsoft Office 2010</a> ODF 1.1'i destekler (Windows sürümü destekler, OS X sürümü desteklemez)</li> <li><a href="Microsoft_Office_2013" title="wikilink">Microsoft Office 2013</a> ODF 1.2'yi destekler (Windows sürümü destekler, OS X sürümü desteklemez)</li> <li><a href="Microsoft_Office_2016" title="wikilink">Microsoft Office 2016</a> ve <a href="Microsoft_Office_2019" title="wikilink">Microsoft Office 2019</a> ODF 1.2'yi destekler (Windows: okuma/yazma<a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref"><sup>4</sup></a>; OS X: çevrimiçi dönüştürme sonrasında okuma desteği<a href="#fn5" class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref"><sup>5</sup></a>)</li> <li><a href="Microsoft_OneDrive" title="wikilink">Microsoft OneDrive</a> / <a href="Office_Online" title="wikilink">Office Online</a><a href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6" role="doc-noteref"><sup>6</sup></a></li> <li><a href="WPS_Office" title="wikilink">WPS Office</a></li> <li><a href="Zimbra" title="wikilink">Zimbra</a> (eklenti ile)</li> <li>Zoho Office Suite (web tabanlı)</li> </ul></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"><a href="#fnref2" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"><a href="#fnref3" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"><a href="#fnref4" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn5" role="doc-endnote"><a href="#fnref5" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn6" role="doc-endnote"><a href="#fnref6" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>

OpenDocument biçimini tercih eden ülkeler

30 ülkenin üye olduğu Kuzey Atlantik Paktı (NATO), Kurallar ve Standartlar Uyumluluğu listesine açık endüstri standardı olan OpenDocument'i eklemiş durumdadır. NATO üyesi tüm ülkeler, ordularında OpenDocument dosya biçimlerini kullanmak zorunda.

Yeni OASIS OpenDocument XML standardı, Avrupa Komisyonu tarafından da tüm AB üyesi ülkelere öneriliyor⁵.

OpenDocument standardı, günümüzde aralarında Türkiye'nin de bulunduğu çok sayıda ülke ve özerk yönetim birimi tarafından kamusal bilgi ve hizmetlerde tercih edilmektedir. Kamusal bilgi ve hizmetlerde OpenDocument biçimini tercih eden ülkelerin listesi aşağıdadır:

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Uluslararası</p></th> <th><ul> <li><a href="NATO" title="wikilink">NATO</a><a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a>, <a href="Avrupa_Birliği" title="wikilink">Avrupa Birliği</a><a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a><a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref"><sup>3</sup></a></li> </ul></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>Ulusal</p></td> <td><p>Afrika</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Asya</p></td> <td><ul> <li><a href="Güney_Kore" title="wikilink">Güney Kore</a></li> <li><a href="Hindistan" title="wikilink">Hindistan</a></li> <li><a href="Japonya" title="wikilink">Japonya</a></li> <li><a href="Malezya" title="wikilink">Malezya</a></li> <li><a href="Rusya" title="wikilink">Rusya</a></li> <li><a href="Tayvan" title="wikilink">Tayvan</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Avrupa</p></td> <td><ul> <li><a href="Avrupa_Birliği" title="wikilink">Avrupa Birliği</a><a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref"><sup>4</sup></a><a href="#fn5" class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref"><sup>5</sup></a> <ul> <li><a href="Almanya" title="wikilink">Almanya</a></li> <li><a href="Belçika" title="wikilink">Belçika</a></li> <li><a href="Danimarka" title="wikilink">Danimarka</a></li> <li><a href="Hırvatistan" title="wikilink">Hırvatistan</a></li> <li><a href="Hollanda" title="wikilink">Hollanda</a><a href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6" role="doc-noteref"><sup>6</sup></a></li> <li><a href="İtalya" title="wikilink">İtalya</a></li> <li><a href="İsveç" title="wikilink">İsveç</a><a href="#fn7" class="footnote-ref" id="fnref7" role="doc-noteref"><sup>7</sup></a></li> <li><a href="İsviçre" title="wikilink">İsviçre</a></li> <li><a href="Fransa" title="wikilink">Fransa</a></li> <li><a href="Kuzey_Makedonya" title="wikilink">Kuzey Makedonya</a></li> <li><a href="Macaristan" title="wikilink">Macaristan</a></li> <li><a href="Polonya" title="wikilink">Polonya</a><a href="#fn8" class="footnote-ref" id="fnref8" role="doc-noteref"><sup>8</sup></a></li> <li><a href="Portekiz" title="wikilink">Portekiz</a><a href="#fn9" class="footnote-ref" id="fnref9" role="doc-noteref"><sup>9</sup></a></li> <li><a href="Slovakya" title="wikilink">Slovakya</a><a href="#fn10" class="footnote-ref" id="fnref10" role="doc-noteref"><sup>10</sup></a></li> <li><a href="Birleşik_Krallık" title="wikilink">Birleşik Krallık</a> (UK)<a href="#fn11" class="footnote-ref" id="fnref11" role="doc-noteref"><sup>11</sup></a><a href="#fn12" class="footnote-ref" id="fnref12" role="doc-noteref"><sup>12</sup></a></li> </ul></li> <li><a href="Norveç" title="wikilink">Norveç</a><a href="#fn13" class="footnote-ref" id="fnref13" role="doc-noteref"><sup>13</sup></a><a href="#fn14" class="footnote-ref" id="fnref14" role="doc-noteref"><sup>14</sup></a></li> <li><a href="Rusya" title="wikilink">Rusya</a></li> <li><a href="Sırbistan" title="wikilink">Sırbistan</a></li> <li><a href="İsviçre" title="wikilink">İsviçre</a></li> <li><a href="Türkiye" title="wikilink">Türkiye</a><a href="#fn15" class="footnote-ref" id="fnref15" role="doc-noteref"><sup>15</sup></a></li> </ul></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Güney Amerika</p></td> <td><ul> <li><a href="Arjantin" title="wikilink">Arjantin</a></li> <li><a href="Brezilya" title="wikilink">Brezilya</a></li> <li><a href="Uruguay" title="wikilink">Uruguay</a><a href="#fn16" class="footnote-ref" id="fnref16" role="doc-noteref"><sup>16</sup></a></li> <li><a href="Venezuela" title="wikilink">Venezuela</a></li> </ul></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Eyalet vb.</p></td> <td><ul> <li><a href="Endülüs_(özerk_topluluk)" title="wikilink">Endülüs</a> (İspanya)</li> <li><a href="Assam" title="wikilink">Assam</a> (Hindistan)</li> <li><a href="Ekstremadura" title="wikilink">Ekstremadura</a> (İspanya)</li> <li><a href="Hong_Kong" title="wikilink">Hong Kong</a> (Çin)</li> <li><a href="Kerala" title="wikilink">Kerala</a> (Hindistan)</li> <li><a href="Massachusetts" title="wikilink">Massachusetts</a> (ABD)<a href="#fn17" class="footnote-ref" id="fnref17" role="doc-noteref"><sup>17</sup></a></li> <li><a href="Misiones" title="wikilink">Misiones</a> (Arjantin)</li> <li><a href="Münih" title="wikilink">Münih</a>, <a href="Bavyera" title="wikilink">Bavyera</a> (Almanya)<a href="#fn18" class="footnote-ref" id="fnref18" role="doc-noteref"><sup>18</sup></a></li> <li><a href="Paraná_(eyalet)" title="wikilink">Paraná</a> (Brezilya)</li> </ul></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"><a href="#fnref4" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn5" role="doc-endnote"><a href="#fnref5" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn6" role="doc-endnote"><a href="#fnref6" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn7" role="doc-endnote"><a href="#fnref7" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn8" role="doc-endnote"><a href="#fnref8" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn9" role="doc-endnote"><a href="#fnref9" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn10" role="doc-endnote"><a href="#fnref10" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn11" role="doc-endnote"><a href="#fnref11" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn12" role="doc-endnote"><a href="#fnref12" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn13" role="doc-endnote"><a href="#fnref13" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn14" role="doc-endnote"><a href="#fnref14" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn15" role="doc-endnote"><a href="#fnref15" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn16" role="doc-endnote"><a href="#fnref16" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn17" role="doc-endnote"><a href="#fnref17" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn18" role="doc-endnote"><a href="#fnref18" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>