Napoli (Napolice: Napule), güney İtalya'nın Campania bölgesinde ve kendi ismini taşıyan Napoli ilinde bulunan, Campania bölgesinin ve Napoli ilinin başkenti olan bir şehir ve yerel idare bakımından bir komündür. İtalya'nın nüfus itibarıyla, Roma ve Milano'dan sonra üçüncü büyük şehridir. Şehir tarih, sanat, kültür, mimari, müzik ve astronomi yönlerinden İtalya'da hayati rol oynamaktadır. İtalya tarihinde 2.800 yıllık geçmişi ve (1285 - 1816 döneminde özerk bir devlet olan) Napoli Krallığı başkentliği yapması nedeniyle çok büyük öneme sahiptir.
720 hektarlık eski tarihsel şehir merkezi UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunmaktadır.
Napoli'nin 2,800 yıllık tarihi, Orta Çağ kalelerinden klasik kalıntılara kadar çok sayıda tarihi bina ve anıtın yanı sıra yakınlardaki Caserta Sarayı ve Pompeii ve Herculaneum Roma kalıntıları da dahil olmak üzere çok çeşitli kültürel ve tarihi açıdan önemli yerler bıraktı.
Günümüz Napoli'sinde görülebilen en belirgin mimari formlar Orta Çağ, Rönesans ve Barok stilleridir.1
Napoli'nin toplam 448 tarihi kilisesi (toplamda 10002), onu ibadet yeri sayısı bakımından dünyanın en Katolik şehirlerinden biri yapar.3 1995 yılında, Napoli'nin tarihi merkezi UNESCO tarafından ortak insanlık mirası için olağanüstü kültürel veya doğal öneme sahip alanları kataloglamayı ve korumayı amaçlayan Birleşmiş Milletler programında Dünya Mirası Alanı olarak listelenmiştir. .
Şehir Akdeniz sahilinde Napoli Körfezi'nde, güney İtalya'nın batı kıyısında, Roma'nın 250 km güneyindedir; deniz seviyesinden yüksekliğe kadar yükselir. Eskiden şehrin merkezinden geçen küçük nehirler, o zamandan beri inşaatlarla kapatılmıştır. İki önemli volkanik bölge, doğusunda Vezüv Yanardağı ve batısında Campi Flegrei (ingilizce: Phlegraean Fields) arasındadır. Procida, Capri ve Ischia adalarının tümüne Napoli'den deniz otobüsü ve feribotla ulaşılabilir. Sorrento ve Amalfi Sahili şehrin güneyinde yer alırken, Roma kalıntıları MS 79'da Vezüv'ün patlamasında yok olan Pompeii, Herkulaneum, Oplontis ve Stabiae' da yakınlarda görülebilir. Portus Julius'un Roma donanma tesisinin parçası Pozzuoli ve Baia liman kentleri şehrin batısındadır.
Napoli limanı Akdeniz'in ve Avrupa'nın en büyük limanlarından biri olup yakında bulunan birçok küçük Akdeniz adalarına, Sardinya'ya, Sicilya'ya, Eoliyen adalarına, Korsika'ya ve Tunus'a giden feribotların merkez limanıdır.
Napoli'nin otuz mahallesi (quartieri) aşağıda listelenmiştir. İdari amaçlar için, bu otuz mahalle birlikte on hükümet topluluk kurulunda gruplandırılmıştır.4
<div style="font-size:91%">| 1. Pianura 2. Bagnoli 3. Posillipo 4. Fuorigrotta 5. Soccavo 6. Chiaiano 7. Arenella 8. Vomero 9. Chiaia 10. San Ferdinando | 11. Montecalvario 12. San Giuseppe 13. Avvocata 14. Porto 15. Pendino 16. San Lorenzo 17. Mercato 18. Vicaria 19. Stella 20. San Carlo all'Arena | 21. Piscinola-Marianella 22. Scampìa 23. Miano 24. Secondigliano 25. S.Pietro a Patierno 26. Poggioreale 27. Zona Industriale 28. San Giovanni a Teduccio 29. Barra 30. Ponticelli |
Şehir idaresi Comune sınırları içinde nüfusu (2009) 962.638 olup İtalya'da Roma ve Milano'dan sonra üçüncü şehir idare nüfusuna sahiptir. Napoli şehri İtalya'nın en yüksek nüfus yoğunluğu gösteren şehridir. Metropoliten Napoli alanı için nüfus ise 3 ile 5 milyon olarak verilmektedir.5
Napoli komününün belediye sınırları içinde nüfusunun 19 ve 20. yüzyıllarda gelişmesi resmi nüfus sayımı sonuçlarına göre şu gösterimde özetlenmiştir:
<small>Kişi''</small> <timeline> Colors=
id:lightgrey value:gray(0.9)
id:darkgrey value:gray(0.7)
id:sfondo value:rgb(1,1,1)
id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)
ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:1500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo
BarData=
bar:1861 text:1861
bar:1871 text:1871
bar:1881 text:1881
bar:1901 text:1901
bar:1911 text:1911
bar:1921 text:1921
bar:1931 text:1931
bar:1936 text:1936
bar:1951 text:1951
bar:1961 text:1961
bar:1971 text:1971
bar:1981 text:1981
bar:1991 text:1991
bar:2001 text:2001
bar:2006 text:2006
PlotData=
color:barra width:20 align:left
bar:1861 from:0 till:484.026
bar:1871 from:0 till:489.008
bar:1881 from:0 till:535.206
bar:1901 from:0 till:621.213
bar:1911 from:0 till:751.211
bar:1921 from:0 till:859.629
bar:1931 from:0 till:831.781
bar:1936 from:0 till:865.913
bar:1951 from:0 till:1010.550
bar:1961 from:0 till:1182.815
bar:1971 from:0 till:1226.594
bar:1981 from:0 till:1212.387
bar:1991 from:0 till:1067.365
bar:2001 from:0 till:1004.500
bar:2006 from:0 till:975.139
PlotData=
bar:1861 at: 484.026 fontsize:S text:484 shift:(-8,5)
bar:1871 at: 489.008 fontsize:S text:489 shift:(-10,5)
bar:1881 at: 535.206 fontsize:S text:535 shift:(-10,5)
bar:1901 at: 621.213 fontsize:S text:621 shift:(-10,5)
bar:1911 at: 751.211 fontsize:S text:751 shift:(-10,5)
bar:1921 at: 859.629 fontsize:S text:859 shift:(-10,5)
bar:1931 at: 831.781 fontsize:S text:831 shift:(-10,5)
bar:1936 at: 865.913 fontsize:S text:865 shift:(-10,5)
bar:1951 at: 1010.550 fontsize:S text:1.010 shift:(-10,5)
bar:1961 at: 1182.815 fontsize:S text:1.182 shift:(-10,5)
bar:1971 at: 1226.594 fontsize:S text:1.226 shift:(-10,5)
bar:1981 at: 1212.387 fontsize:S text:1.212 shift:(-10,5)
bar:1991 at: 1067.365 fontsize:S text:1.067 shift:(-10,5)
bar:2001 at: 1004.500 fontsize:S text:1.004 shift:(-10,5)
bar:2006 at: 975.139 fontsize:S text:975 shift:(-10,5)
TextData=
fontsize:S pos:(20,20)
text:Kaynak - ISTAT
İtalya'da ekonomik gelişme bakımdan, Roma, Milano ve Torino'dan sonra en güçlü şehir olarak sınıflandırılmıştır. Satın alma gücü bakımından dünya sınıflandırmasına göre ABD'de 43 milyar dolar olan GSMH ile dünyada 83. sırayı almaktadır.6 Napoli şehri ekonomik bakımdan çok büyük gelişme göstermektedir. Napoli şehrinde ve merkezi olduğu Campania eyaletinde, işsizlik 1999'dan beri devamlı düşmektedir. Bunun dışında Napoli şehri politik ve ekonomik bozukluk ve çok gelişmiş karaborsa faaliyetleri merkezi olarak tanınmışlığını korumaktadır.7 İtalya'nın çok büyük şirketlerinden bazılarının (örneğin MSC) merkezliğini yapmaktadır. 1958'den itibaren "Napoli Center RAI" medya merkezidir. NATO Napoli Müşterek Kuvvet Komutanlığı Lago Patria'da bulunmakta olup operatif seviye merkezdir.
Turizm açısından çok önemlidir. Özellikle Vezüv Yanardağı ve etrafındaki arkeolojik antik şehirler (Pompei, Herkulaneum vb.) ve Kapri Adası başlıca turist çeken yerlerdir. Güneydoğusundaki Amalfi Kıyısı ("Costiera amalfitana") UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunmaktadır.
Napoli, Floransa, Roma, Venedik ve Milano ile İtalya'nın başlıca turistik yerlerinden biridir.8
2018'de 3,700.000 ziyaretçi ile,9 şehir, geçmiş on yılların güçlü turist depresyonundan tamamen çıktı (öncelikle bir sanayi kentinin tek taraflı hedefinden dolayı ve aynı zamanda 1980 Irpinia depremi ve atık krizi yüzünden metropolitan alanı kıyı merkezleri lehine İtalyan medyasının neden olduğu imaja verilen zarardan dolayı1011).12 Bununla birlikte, fenomeni yeterince değerlendirmek için, her yıl büyük bir turist diliminin Napoli'yi ziyaret ettiği, çevresindeki sayısız yerde konakladığı ve 13 şehre hem özel hem de kamusal direkt hatlarla bağlı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.1415 Napoli'ye günlük ziyaretler, çeşitli Roma tur operatörleri ve Campania'nın başlıca tüm turistik tatil beldeleri tarafından gerçekleştirilir: Napoli en çok ziyaret edilen İtalya'daki belediyeler arasında on birinci ve Güney'de ise birinci sıradadır. Sektör sürekli büyüyor1617 ve nispeten kısa bir sürede kendi seviyesindeki sanat şehirlerine ulaşma beklentisi bir kez daha bekleniyor;18 turizm giderek şehrin ekonomisi için belirleyici bir ağırlık üstleniyor, bu nedenle, örneğin Venedik veya Floransa'da olduğu gibi tarihi merkez'in soylulaştırılması riski artık yüksektir19
Napoli uzun zamandır Orta Çağ, Barok ve Rönesans dönemi kiliseleri, kaleleri ve saraylarıyla dolu bir sanat ve mimari merkezi olmuştur. Napoliten resim okulunun gelişmesinde kilit faktör, Caravaggio'nun 1606'da Napoli'ye gelişiydi. 18. yüzyılda, Napoli, Herculaneum ve Pompeii'nin dikkate değer biçimde bozulmamış Roma kalıntılarının keşfini takiben bir neoklasisizm döneminden geçti.
1752'de Bourbon'lu III. Charles tarafından kurulan, Napoli Güzel Sanatlar Akademisi, Real Accademia di Disegno (en: Royal Academy of Design) 19. yüzyılda Posillipo sanat okulunun merkeziydi. Domenico Morelli, Giacomo Di Chirico, Francesco Saverio Altamura ve Gioacchino Toma gibi sanatçılar bu dönemde Napoli'de çalıştı ve eserlerinin çoğu şu anda Akademinin sanat koleksiyonunda sergileniyor. Modern Akademi, resim, dekorasyon, heykel, tasarım, restorasyon ve şehir planlama kursları sunar. Napoli, Avrupa'nın en eskileri arasında yer alan tiyatrolarıyla da tanınır- örneğin San Carlo Tiyatrosu opera binası 18. yüzyıla kadar uzanır. Napoli aynı zamanda Capodimonte porselen sanat geleneğinin de evidir. 1743'te Bourbon'lu Charles, çoğu sanat eseri Capodimonte Müzesi'nde sergilenen Kraliyet Capodimonte Fabrikası'nı kurdu. Napoli'nin 19. yüzyılın ortalarından kalma porselen fabrikalarının birçoğu bugün aktif durumdadır.
Napoli mutfağı ve şarabı uluslararası üne sahiptir; Yunanlar, İspanyollar ve Fransızlar da dahil olmak üzere tarihi boyunca yaşadığı sayısız kültürden mutfağı etkilenmiştir. Napoli mutfağı 18. yüzyılda ayrı bir tarz olarak ortaya çıktı. Malzemeler halk için uygun fiyatlı kalırken, genelde lezzet bakımından zengindir.20
Napoli geleneksel olarak pizza'nın evi olarak kabul edilir.21 Bu, yoksulların yemeği olarak ortaya çıktı, ancak Ferdinand IV döneminde üst sınıflar arasında popüler hale geldi: Kraliçe Savoylu Margherita şehri ziyaret ettikten sonra, Margherita pizzası adını bu Kraliçe'den aldı.22 Odun ateşinde fırın'da geleneksel olarak pişirilen Napoli pizzasının malzemeleri 2004'ten beri sıkı şekilde kanunla düzenlenmiştir ve hamurunda "00" tipi buğday unu kullanılmalı ve ona "0" tipi un mayası, doğal maden suyu, soyulmuş domates veya taze kiraz domates, mozzarella, deniz tuzu ve sızma zeytinyağı eklenmelidir.23
Spagetti de Napoli ile ilişkilendirilir ve spagetti genellikle vongole or lupini di mare istiridye ile yenir: popüler Napoliten folklorik sembolü bir tabak spagetti yiyen Pulcinella komik figürüdür.24
Napoli'de sevilen diğer yemekler arasında Parmigiana di melanzane, spagetti alle vongole ve casatiello vardır.25
Bir sahil kenti olarak Napoli ayrıca "impepata di cozze" (biberli midye'ler), "purpetiello affogato" (et suyunda haşlanmış ahtapot), "alici marine" (marine edilmiş hamsi), "baccalà alla napoletana" (tuzlu morina) ve Noel döneminde yaygın yenen "baccalà fritto" (kızarmış morina balığı) yemeği dahil olmak üzere çok sayıda deniz ürünü yemeğiyle tanınır.
Napoli, daha çok meyve esaslı olsa da dondurma'ya benzeyen renkli gelato gibi tatlı yemekleriyle ünlüdür. Popüler Napoliten pasta yemekleri arasında zeppole (daha yaygın olarak "'a Pasta Cresciuta" ve "'e fFritt' 'e Viento" olarak adlandırılır) babà,sfogliatelle ve Paskalya kutlamaları için özel olarak hazırlanan pastiera bulunur.26 Bir başka mevsim tatlısı da Noel'de süslenip yenen tatlı bir bal hamuru olan *struffoli*dir.27
Napoliten kahvesi de büyük beğeni toplar. Cuccima veya cuccumella denilen geleneksel Napoliten flip cezve, espresso makinesi'nin icadının temeliydi ve aynı zamanda Moka pot'a da ilham verdi.
Vezüv bölgesindeki Şaraphaneler, Lacryma Christi ("İsa'nın gözyaşları") ve Terzigno gibi şaraplar yapar. Napoli aynı zamanda popüler limon likörü olan *limoncello*nun da yeridir.2829 Napoli mutfağının besin değeri 1950'de Amerikalı epidemiyolog Ancel Keys tarafından keşfedildi ve daha sonra epidemiyologlar tarafından Akdeniz diyetinin en iyi örneklerinden biri olarak bahsedildi.
Napoli, dört yüzyıldan fazla bir süredir Batı Avrupa sanat müziği tarihinde önemli bir rol oynamıştır.30 İlk müzik konservatuarları, 16. yüzyılda İspanyol egemenliği altında şehirde kuruldu. 1826'da Bourbon'lu Francesco I tarafından kurulan San Pietro a Majella müzik konservatuarı, bugün hem prestijli bir müzik eğitimi merkezi hem de bir müzik müzesi olarak faaliyet göstermeye devam eder.
Geç Barok dönem sırasında, Domenico Scarlatti'nin babası Alessandro Scarlatti Napoliten opera okulunu kurdu; bu zamanına göre yeni bir gelişme olan opera seria şeklindeydi31 Napoli kökenli başka bir opera biçimi, Battista Pergolesi ve Piccinni ile güçlü bir şekilde bağlantılı olan comic opera tarzı *opera buffa*dır.; türe daha sonra katkıda bulunanlar arasında Rossini ve Wolfgang Amadeus Mozart vardı.32 1737'de inşa edilen San Carlo Tiyatrosu, Avrupa'nın en eski çalışan tiyatrosudur ve Napoli'nin opera merkezi olmaya devam etmektedir.33
En eski altı telli gitar, 1779'da Napoliten Gaetano Vinaccia tarafından yaratıldı; enstrüman şimdi romantik gitar olarak anılıyor. Vinaccia ailesi de mandolin'i geliştirdi.3435 İspanyollardan etkilenen Napolililer, Ferdinando Carulli ve Mauro Giuliani'nin önde gelen temsilcileriyle klasik gitar müziğinin öncüleri oldular.36 Aslında Apulia'dan olan ancak Napoli'de yaşayan ve çalışan Giuliani, Katalan çağdaş Fernando Sor ile birlikte 19. yüzyılın en büyük gitaristlerinden ve bestecilerinden biri olarak kabul edilir.3738 Dikkate değer bir başka Napoliten müzisyeni, tüm zamanların en önde gelen operalarından tenor biri olan opera şarkıcısı Enrico Caruso idi:39 Napoli'de işçi sınıfından gelen bir halk adamı olarak kabul edildi.40
Güney İtalya ve Napoli'de popüler bir geleneksel dans, Apulia bölgesinden gelen ve İki Sicilya Krallığı'nın her yerine yayılmış olan Tarantella'dır. Napoliten tarantella, "ritimleri, melodileri, jestleri ve eşlik eden şarkıları oldukça farklı" daha hızlı ve daha neşeli bir müzik eşliğinde çiftler tarafından gerçekleştirilen bir kur dansı'dır.
Popüler Napoliten müziğinin dikkate değer bir elemanı, bazılarının geçmişi 13. yüzyıla kadar giden ve yüzlerce folk şarkıdan oluşan repertuvarıyla şehrin geleneksel müzik tarzı Canzone Napoletana 'dır.41 Tür, yıllık Piedigrotta Festivali şarkı yazma yarışmasının başlamasından sonra 1835'te resmi bir kurum haline geldi.42 Bu alanda en çok tanınan kayıt edilen sanatçılarından bazıları Roberto Murolo, Sergio Bruni ve Renato Carosone'dur.43 Ayrıca Napoli'de popüler olan ancak onun dışında pek bilinmeyen çeşitli müzik türleri de vardır, örneğin "cantautore" ("şarkıcı-söz yazarı") ve müzikal pembe dizi olarak tanımlanan "sceneggiata"; bu tarzın en bilinen temsilcisi Mario Merola'dır.44
Napoli komunünün şu komünlerle ortak sınırları bulunur: Arzano, Casandrino, Casavatore, Casoria, Cercola, Marano di Napoli, Melito di Napoli, Mugnano di Napoli, Portici, Pozzuoli, Quarto, San Giorgio a Cremano, Volla, San Sebastiano al Vesuvio
Napoli şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:
<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><ul> <li></li> <li></li> <li></li> <li></li> <li></li> <li></li> </ul></td> <td><ul> <li></li> <li></li> <li></li> <li></li> <li></li> <li></li> </ul></td> </tr> </tbody> </table>Dosya:NapoliPiazzaBellini.jpg|Antik Yunan şehir surları Piazza Bellini Dosya:Neapol Castel Nuovo.JPG|Castel Nuova şatosu 1279-1284 döneminde Sicilya Kralı I. Carlo tarafından yaptırılmıştır. Dosya:Palazzo Reale di Napoli.jpg|Napoli Krallığı Sarayı Dosya:Napoli piazza plebiscito.JPG|Şehir merkezi Piazza Plebiscito Dosya:Napoli da s Elmo 1050109.JPG|San Elmo kalesinden Capri adasına doğru Napoli Körfezi Dosya:Napoli BW 2013-05-16 14-11-46 1 DxO.jpg|Galeri Umberto kapalı çarşısı - Yapım 1900 Dosya:Università degli Studi di Napoli Federico II. (5662).jpg|Napoli "Federico II" Üniversitesi merkez binası Dosya:The harbor of Naples and Vesuvius at dawn. Italy.jpg|Liman ve Vezüv gündoğumu
Orijinal kaynak: napoli. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Dati ISTAT 1 , ONU 2 , Svimez (4.434.136) , OECD 3, Worldatlas - U.S. Census Bureau 4 , World Gazetteer, CENSIS (4.996.084) ↩
2005 verileri ile City Mayors tarafından hazirlanan dünyanın en zengin şehirleri listesi Erisme=25.1.2010 ↩
Eurostat Site3-TGM tablosu Erisme=25.1.2010 ↩
"Proposal of recognition of the Specialita' Traditionale Garantita 'Pizza Napoletana'" . Forno Bravo. 24 May 2004. Retrieved 27 November 2011. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page