Karduya veya Karduk (Ermenice: Կորճայք, Korčayk; Antik Yunanca:1 Κορδυηνή, Kordyene; İbranice:2 קרטיגיני), Mezopotamya'nın kuzeyi ile Ermenistan Krallığı'nın güneybatısı; günümüzde ise Türkiye'nin güneydoğusu ile Irak'ın kuzeyi arasında kalan antik bir bölge.
1991'de yayınlanan Encyclopaedia Britannica'ya göre Karduya, Botan'ın (bilinen adıyla Şırnak'ın) eski adıdır.3 Arap ve Süryani kaynaklarında Van Gölünün güneyi Bēt Qardū olarak geçmektedir. Burası Fırat Nehri ile Cudi Dağı arasında uzanan bir bölgedir.4
Karduklar ile Gutilerin aynı halk olduğunu iddia eden bazı tarihçiler bulunmaktadır. Anabasis adlı eserinde Ksenophon, Hemrin Dağları'nda yaşayan bu halkın, Med ve Saka soyundan geldiğini söylemiştir.5
Anadolu satrabı Genç Kiros, Ahameniş tahtını ele geçirmek için kardeşi II. Artakserkses’e karşı giriştiği Cunaxa Savaşı'nda hayatını kaybeder.6 Bunun üzerine ordunun başına geçen Ksenophon geri çekilmeye karar verir.7 Ksenophon eve dönüş yolunda Karduklarla karşılaştıklarını söylüyor. Bu halkın dağlarda oturduklarını, çok savaşçı olduklarını ve krala bağımlı olmadıklarını öğreniyor.8
Ksenophon Kardukları barbar olarak tanımlıyor ve nasıl savaştıklarıyla ilgili şu bilgileri veriyor:9
Roma tarihçisi Strabo'ya göre Gordiya (Γορδυηνῆ) Thospitis Gölü ile Dicle nehri arasında kalan bölgedir ve bu bölgede Sareisa, Satalca, Finik adlı üç şehir vardır. Eski adları Karduchi olan Gordileri Ermenistan Kralı kuşatma silahları yapımında kullanmıştır. Bir söylentiye göre Eretrialılar Persler tarafından Mezopotamya'ya sürüldüğü vakit Gordiler onlara kapılarını açmışlardır. Ayrıca Strabo, Gordilerin Triptolemus'un soyundan geldiğini söylemiştir.10
353 yılında Roma ordusu, Pers İmparatorluğu ile girdiği savaşta çok ağır kayıplar verdiği için Julianus askeri güçleri Kardukların yaşadığı bölgenin kuzeyine çekildiler. Yenilen taraf Roma olunca Karduya ve Arzanene Perslerin hakimiyetine girdi.11
II. Tigran'ın şehirlerini yıkıp Tigranakert'e sürdüğü yerli halk yani Karduklular ona düşmanlık besliyordu.12 M.Ö. 69 yılında Karduya kralı Zarbienus Tigran'a karşı bir isyan başlatmayı düşünüyordu ve bu konuda Roma'dan yardım istedi. İsyan haberini alan Tigran Zarbienus'u öldürdü. Lucullus bölgeyi alıp Zarbienus adına anıt dikti.13 Tigran'ın ardında bıraktığı ganimetleri Karduk halkına sundu ve onlardan kendileriyle birleşmesini istedi.
Part kralı III. Farhad, Ermenistan ve Pontus Krallığı'nı aldıktan sonra Fırat nehrine doğru gelen Pompey ile bir anlaşma yapmak istedi. Ancak Pompey anlaşmayı reddederek Karduya topraklarını geri istedi. Bunun üstüne Pompey general Afranius'u Karduya üzerine gönderdi ve bölgeyi savaşmadan ele geçirdi. Partlar Erbil ve Adiabene'ye geri çekildi.14
Yahudi ve Arap kaynaklarına göre Nuh'un Gemisi Ermenistan'a değil Karduya dağlarına oturmuştur. Yahudilerin kutsal kitabı Targum'a göre Ağrı Dağı Karduya'nın içindedir.15 Ayrıca Yahudi kaynaklarında, Karduya halkının kökenini, Sultan Süleymanın hizmetkar Cinlerinin 500 güzel kadınla evlenmesiyle türediğini işaret etmektedir.1617181920 Aynı efsane, erken İslami dönemde, Kürtlerin kökenine dair yapılan araştırmalarda söz edilmiştir.21
Kur'an'a göre ise Nuh'un Gemisi Cudi'ye oturmuştur. (Hud Suresi:44)
Karduya ve Karduk sözcüklerini, George Rawlinson gibi 19. yüzyıl bilim adamları tarafından günümüz modern Kürtler'in ataları olarak tanımlamaktadırlar. Kardukluların ise Kürdistan ile eşdeğer olduğunu düşünmektedirler.222324 Karduya'yı proto-Kürtler olarak kabul eden son akademik kaynaklar da mevcuttur,25 veya günümüz Kürdistan'ı ima etmektedir.262728
Bu ismin sayısız biçimleri mevcuttur, ama -kh latincede kısmen zor ifade edilmektedir, o yüzden Kardukh'un (Karduk) sonundaki '-kh', Ermeni dilinde'ki çoğul ekinden gelmesi büyük bir ihtimaldir.29 Kardukluların İrani bir dil konuştuğu iddia edilmektedir.30
Bu görüş bazı bilim insanları tarafından reddedilmektedir. Bu bilim insanlarına göre Kardukların Kürtlerle bir ilgisi bulunmamaktadır3132
Orijinal kaynak: karduya. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Karl Müller, Klaudiou Ptolemaiou Geographike hyphegesis, 1. cilt, 2. bölüm, Alfredo Firmin Didot, 2012, ISBN 124-999-259-1, s.947 ↩
Efraim Elimelech Urbach, I. Abrahams, The Sages, 1089 pp., Magnes Press, 1979, ISBN 965-223-319-6, s.552 ↩
Wadie Jwaideh, The Kurdish national movement : its origins and development, Syracuse Univ. Press, 2006, ISBN 081-563-093-X, s.12 ↩
A. Safrastian, Kurds and Kurdistan, The Harvill Press, 1948, s. 29 ↩
Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.48 ↩
Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.95 ↩
Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.108 ↩
Ksenophon, Anabasis, Sosyal Yayınlar, 2003, ISBN 978-605-127-170-5, s.118 ↩
[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Strabo/16A*.html LacusCurtius • Strabo's Geography — Book XVI Chapter 1 ] ↩
Noel Emmanuel Lenski, Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D., University of California Press, 2003, ISBN 052-092-853-9, s.175 ↩
Jacob Neusner, The Jews in Pagan Armenia, Journal of the American Oriental Society, 1964, s.233 ↩
Baron Patrick Balfour Kinross, Within the Taurus: a journey in Asiatic Turkey, 1970, 191 pages, see p. 89 ↩
George Smith, The Cornhill Magazine, Volume 167, 1954, sp. 228 ↩
Peter Schäfer, Catherine Hezser, The Talmud Yerushalmi and Graeco-Roman Culture, Volume 3, Mohr Siebeck, 2002 – 486 pages, s p. 80 ↩
Adolf Büchler, Studies in Jewish history, Oxford University Press, 1956, 279 pages, s p. 84 ↩
Israel Abrahams, Adolf Büchler, The Foundations of Jewish life: three studies, Arno Press, 1973, 512 pages, s p. 84 ↩
Rawlinson, George, The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol 7, 1871. (copy at Project Gutenberg) ↩
Revue des études arméniennes, vol.21, 1988-1989, p.281, By Société des études armeniennes, Fundação Calouste Gulbenkian, Published by Imprimerie nationale, P. Geuthner, 1989. ↩
A.D. Lee, The Role of Hostages in Roman Diplomacy with Sasanian Persia, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Vol. 40, No. 3 (1991), pp. 366-374 (see p.371) ↩
M.Th. Houtsma, E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913-1936, ISBN 90-04-08265-4, see p.1133 ↩
1 ref>M. Chahin, Before the Greeks, p. 109, James Clarke & Co., 1996, ISBN 0-7188-2950-6 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page