idealizm ne demek?

İdealizm, felsefede varlığın temel yapısının zihinsel veya ruhsal olduğunu öne süren bir görüştür. Gerçekliğin özünün madde değil, bilinç, fikirler veya ruhsal prensipler olduğunu savunur. Farklı idealizm türleri vardır, ve bunların arasında keskin farklılıklar bulunabilir. Genel olarak, idealizmi şu başlıklar altında ele alabiliriz:

Temel İlkeler:

• Varlığın Özü Zihindedir: Madde, bağımsız bir gerçeklik olarak değil, zihin veya bilinç tarafından algılanan ve şekillendirilen bir şey olarak kabul edilir. Madde, zihnin bir ürünü veya tezahürüdür.
• Bilinç Merkezli Bakış Açısı: Gerçeklik, öznel deneyimlere, algılara ve düşüncelere bağlıdır. Nesnel bir gerçeklik, zihnin deneyiminden bağımsız olarak var olamaz.
• İdeaların Önemi: İdealar, düşünceler, kavramlar ve değerler, gerçekliğin oluşumunda önemli bir rol oynar. Bazı idealistler için, idealler, maddi dünyanın varoluşundan önce gelir veya ona yön verir.

İdealizmin Farklı Türleri:

• Platonik İdealizm: Platon'un felsefesinde görülen idealizm türü. Gerçekliğin mükemmel ve değişmez formlardan (İdealar) oluştuğunu, maddi dünyanın ise bu formların kusurlu kopyaları olduğunu savunur.
• Hegelci İdealizm: Georg Wilhelm Friedrich Hegel'in geliştirdiği idealizm türü. Mutlak bir Zihnin (Geist) evrimini ve diyalektiğini vurgular. Tarih ve insanlık tarihi, bu Mutlak Zihnin kendisini tanıma süreci olarak görülür.
• Subjektif İdealizm (Berkeleyci İdealizm): George Berkeley'in savunduğu idealizm türü. "Esse est percipi" ("Var olmak, algılanmaktır") ilkesine dayanır. Bir şeyin var olması, bir zihin tarafından algılanmasıyla mümkündür.
• Transandantal İdealizm (Kantçı İdealizm): Immanuel Kant'ın geliştirdiği idealizm türü. Deneyimin temel yapıtaşlarını zihnin kategorileri olarak tanımlar. Zihnin, deneyimimizi şekillendirdiğini ve gerçekliği olduğu gibi değil, zihin tarafından düzenlenmiş bir şekilde algıladığımızı öne sürer.

İdealizmin Eleştirileri:

• Solipsizm Sorunu: Subjektif idealizmin aşırıya kaçması halinde, yalnızca kendi zihnimizin var olduğunu ve dış dünyanın gerçekliğinin şüpheli olduğunu öne süren solipsizme yol açabilir.
• Bilimsel Açıklamalarla Çelişki: Madde ve enerjinin temel varoluşsal gerçeklikler olduğunu öne süren bilimsel açıklamalarla uyumsuzluk gösterebilir.
• Objektif Gerçekliğin İnkârı: Bazı idealizm türleri, objektif bir gerçekliğin varlığını inkar ederek, bilimsel araştırma ve nesnel bilgi edinme yöntemlerini sorgulamaya yol açabilir.

Sonuç:

İdealizm, felsefede önemli ve etkileyici bir görüştür. Farklı türleri ve yorumları vardır. Gerçekliğin doğası ve bilginin sınırları üzerine düşünmeyi sağlayan, zengin bir felsefi tartışma alanını ortaya koymaktadır. Ancak, bilimsel açıklamalarla uyumluluğu ve objektif gerçeklik kavramına yaklaşımı, hala tartışma konusu olmaya devam etmektedir.