humeyni ne demek?

Ruhollah Musa el-Humeyni (1902-1989), İran İslam Devrimi'nin lideri ve İran'ın ilk dini lideri (Farsça: رهبر، rahbar) olarak bilinen önemli bir Şii İslam alimiydi. Siyasi ve dini görüşleri, İran'ı ve Ortadoğu'yu derinden etkilemiş ve bugün hala tartışılmaktadır.

Hayatı:

• Erken Yaşam ve Eğitim: Humeyni, İran'ın Humeyn şehrinde doğdu. Genç yaşta dini eğitime başladı ve çeşitli dini okullarda fıkıh, tefsir ve felsefe gibi konularda eğitim gördü. İran'daki geleneksel dini eğitim sisteminde ilerledi ve önemli bir alim olarak tanındı.

• Siyasi Kariyeri: Humeyni'nin siyasi hayatı, Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin otoriter yönetimine karşı muhalefetiyle şekillendi. Şah'ın modernleşme politikalarını İslam'a aykırı buluyor ve Batı'ya yakınlaşmasını eleştiriyordu. 1960'lı yıllarda açıkça Şah'a karşı çıkmaya başlayan Humeyni, defalarca tutuklandı ve sürgüne gönderildi.

• Sürgün Yılları: 15 yıl boyunca Irak'ta ve daha sonra Fransa'da sürgünde yaşadı. Bu dönemde, İran'daki muhalefeti örgütledi ve İslam Devrimi için fikirlerini yaydı. Sürgünden yaptığı konuşmalar ve yayınlar, İranlıları Şah rejimine karşı ayaklanmaya teşvik etti.

• İslam Devrimi ve Liderliği: 1979'da, İran'da Şah'a karşı başlayan büyük bir halk ayaklanması sonucu Humeyni İran'a döndü. İslam Devrimi zafer kazandı ve Humeyni, İran'ın yeni dini lideri olarak ülkeyi yönetmeye başladı. İran'ı teokratik bir devlet haline getirdi ve ülkenin siyasi, ekonomik ve sosyal yapısını yeniden şekillendirdi.

İdeolojisi ve Etkisi:

Humeyni'nin ideolojisi, Şii İslam'ın farklı unsurlarını siyasi bir sistemle birleştirerek oluşturduğu Velayet-i Fakih (veli-i fakih) kavramına dayanıyordu. Bu kavram, dini liderin (veli-i fakih) toplumu yönetmek ve İslami yasaları uygulamak için yetkili olduğunu savunuyordu.

Humeyni'nin etkisi:

• İslam Devrimi: İran'daki siyasi sistemi kökten değiştirdi ve Ortadoğu'daki diğer İslamcı hareketleri etkiledi.
• Teokrasi: İran'ı bir teokrasi olarak kurdu, dini otoriteyi devletin üstüne koydu.
• Anti-emperyalizm: ABD ve Batı'ya karşı güçlü bir karşıtlık sergiledi.
• İran-Irak Savaşı: İran-Irak Savaşı'nda İran'ı yönetti.
• İslamcı Hareketler: Dünyadaki diğer İslamcı hareketlere ilham kaynağı oldu.

Eleştiriler:

Humeyni, insan hakları ihlalleri, otoriter yönetimi ve sert muhalefetle mücadelesi nedeniyle eleştirilmiştir. Yönetimi sırasında birçok muhalif öldürüldü veya hapse atıldı. İran'ın dış politikası da birçok ülke tarafından eleştirilmiştir.

Humeyni, İran tarihi ve Ortadoğu siyaseti için oldukça önemli ve tartışmalı bir figürdür. Hem destekçileri hem de eleştirmenleri tarafından derin bir etki bıraktığı yadsınamaz bir gerçektir.