Eritre veya Eritre Devleti (IPA: , ) (Ge'ez: , Arapça: إرتريا Iritriya), Doğu Afrika'nın kuzeyinde bir ülke. Batıda Sudan, güneyde Etiyopya ve güneydoğusunda Cibuti ile çevrilmiştir. Ülkenin doğusu ve kuzeydoğusu Kızıldeniz sahili boyunca uzanır. Suudi Arabistan ve Yemen tam karşısındadır. Dahlak Takımadası ve Hanish Adalarının birkaçı Eritre'ye aittir. Başkenti Asmara'dır.
Eritre, İtalya tarafından işgal edildi ve resmen 1 Ocak 1890'da İtalyan kolonisine dahil edildi. Önceden ilk Etiyopya devletinin iki yüz yıldan beri bir parçasıydı. İtalyanlar'ın II. Dünya Savaşını kaybetmeleri üzerine Eritre, 1941'den 52'ye kadar Birleşmiş Milletlerin himayesine verildi. BM bayrağı bütün resmî binalarda bulunuyordu.1
2 Aralık 1950'de BM Genel Kurulu 390 A (V) Kararı ile Eritre'yi Etiyopya ile birleştirmeyi kararlaştırdı.2 1951'in Eylül'ünden 1962'nin Kasım'ına kadar Eritre Etiyopya'nın özerk bölgesi olarak kaldı.
BM kararı Eritre halkının isteği haricinde alındı. Huzursuzluğun artması ve Etiyopya'ya karşı olan direniş nihayetinde 1962'de Etiyopya hükûmetinin Eritre'yi 14. şehir olma kararı almasına yol açtı. Eritre bağımsızlık hareketi 1960'ların başlarında biçimlendi ve 31 yıl boyunca sivil savaş olarak Etiyopya hükûmetine karşı patlak verdi. Nihayetinde 1991'de bitti. 1993'te bir BM referandumuyla Eritre'nin Etiyopya'dan bağımsız olduğu açıklandı.3 Eritre iki büyük dine ev sahipliği yapan çok dilli ve çok kültürlü bir ülkedir ve dokuz etnik gruba sahiptir. Resmî dili olmamasına rağmen hükûmet iki "çalışma dili" olan Tigrinya dili ve Arapça bütün resmî yazışmalarda kullanılıyor. İngilizce de hükûmetin bütün uluslararası iletişimlerinde 5. derece eğitim kurumlarında kullanılıyor. İtalyanca da sömürge döneminden kalan kuşakların torunları tarafından kullanılıyor.4
Bölgeyle alakalı en eski referans Punt (veya Ta Netjeru, İlah'ın toprağı anlamındadır) Antik Mısırlar tarafından MÖ 12. ile 5. yüzyıllar arasında yazılmıştır.
Modern Eritre ismi ilk kez İtalyan sömürgeciler tarafından 19. yüzyılın sonlarında kullanıldı. O Yunanca Erithrá thálassa (Ἐρυθρὰ Θάλασσα) kelimelerinden Kızıldeniz için türetilen Erythraîa (Ερυθραία) isminin İtalyanca formudur.
1995'te İtalyan araştırmacılar tarafından Buya (Eritrean Danakal)'de bulunan en eski insan yapıları biri Homo erectus ve eski Homo sapiens arasında bir ilişki olduğunu gösteriyor. Kafatasının 1 milyon yıldan daha eski olduğu görülüyor. Ayrıca Eritreli, Kanadalı, Amerikalı, Hollandalı bilim adamlarından oluşan Eritre Proje Araştırma Takımı 1999'da dünyadaki ilk kalıntıları Massawa'nın güneyindeki Zula bölgesinin yakınlarındaki bir yerde insanların ürün için kullanılan araçları, deniz kaynakları olduğunu keşfettiler.
Tarıma, kırsal yerleşim ve Eritre'deki ticarete ait en eski kanıt, ülkenin batı bölgesindeki arkeolojik oluşum MÖ. 3500 yılında Gash grup olarak adlandırılan yerde bulundu.
Orta Çağ zamanında çağdaş ve Axumite devletinin parçalanmasıyla birkaç devletin kabile ve klan toprakları bugün Eritre olarak bilinen toprakları meydana getirdi. 8. ve 13. yüzyıllar arasında kuzey ve batı Eritre bir Müslüman grup olan Beja halkının kontrolündeydi. Nagis, Baqlin, Bazin, Jarin ve Qata adlarında beş bağımsız krallık vardı. Bejalar İslamı Eritre'nin büyük bölümüne getirdi ve bölgede Emevîler Halifeliği adında büyük İslam topluluğu oluştu. Sonrasında Abbasiler (ve Memluklar) ve daha sonra da Osmanlı İmparatorluğu. Emevîler 702'de Dahlak Takımadasını almıştı.
1517'de Osmanlılar Medri Bahri'yi fethetti. Eritre'nin kuzeydoğusunu ele geçiren Türkler, Sudan'a inerek otoritesini kabul ettirdi ve Habeş Eyaleti'ni kurdu.5 Massava ve Sevakin Türk yönetimine geçti. Massava eyaletin başkenti oldu.67
Osmanlılar Kızıl Denize hakim oldukları süre boyunca Eritre'ye de 1800'lerin sonunda İtalyan işgaline kadar hakim oldular.8
Giuseppe Sapetto adında bir Roma Katolik papazı Cenovalı bir gemi şirketi olan Rubattinonun adına 1869'da Assab bölgesini bir Osmanlı tebasından olan Obock Afar Sultan'ından ele geçirdi. Bu Süveyş Kanalı'nın açıldığı yıla denk geliyor.9
Eritre'liler Eritre Kurtuluş Cephesini (EKC) oluşturdular ve ayaklandılar. Suriye ve Mısır gibi Arap sosyalist hükûmetlerden destek alındı. Etiyopya Devleti Birleşik Devletler'in desteğini alarak Eritre'nin Etiyopyalı halkın başkenti Asmara'da bir radyo kanalı kurmuştu. EKC içindeki dini, etnik köken, klan ve bazen de kişisel ve ideolojik bölünmeler sebebiyle EKC'nin Eritre Halkı Kurtuluş Cephesiyle (EHKC) olan ilişkilerinin zayıflamasına ve araya nifak girmesine yol açtı.
EHKC, Marksizm ile siyasal ve sosyal eşitliğe inandıklarını yanlısı olduklarını ilan etti. Başkanları Çin Halk Cumhuriyeti'nde eğitim gördü. O Eritre yanlılarına destek vermek için geldi. Eritre hakimiyetini elde bulundurmak için 1970'lerin sonları ve 1980'lerdeki şiddetli kavgalar EKC ile EHKC'in arasını açtı. EKC, bağımsızlık için yapılan iç çatışmada sosyal devrimin monarşiye karşı galip geldiği 1970'lere kadar Eritre hakimiyetini elinde tutmaya devam etti .
Eritre bağımsızlığını açıkladıktan sonra EHKC lideri Isaias Afewerki, Eritre'nin ilk yönetici Cumhurbaşkanı oldu. Eritre Halk Kurtuluş Cephesi (daha sonra Demokrasi ve Adalet için Halk Cephesi (DAHC) adını aldı) bir hükûmet kurdu.10
Sınırlı ekonomik kaynaklarla yüzleşen ve savaşlarla onlarca kat harap olan bir ülkeyi hükümet yeniden yapılandırmak ve korumak için Warsai Yikalo Programı olarak adlandırılan ulusal işgücü sistemini kurdular. Askerlik, sağlık hizmetleri, eğitim-öğretim ve tarımsal alanda hizmetlere hala devam ediyor.11
Eritre altı bölgeye (zobas) ve bunlarda ilçelere ("sub-zobas") bölünür. Bölgelerin coğrafi konumu kendilerine has hidrolojiksel özelliklerinden kaynaklanır. Eritre hükûmetinin iki amacı: her yönetime kaldırabileceği yeteri miktarda tarımsal alan vermek ve tarihi iç bölge karmaşalarını ortadan kaldırmaktır.
Bölgeler, şu alt bölgelere sahiptir:
| No. | Bölge <span style="font-weight:normal;">()</span> | Alt bölge <span style="font-weight:normal;">()</span> |
|---|---|---|
| 1 | Merkez <span style="font-weight:normal;">()</span> | Berikh, Ghala-Nefhi, Semienawi Mibraq, Serejaka, Debubawi Mibraq, Semienawi Mi'erab, Debubawi Mi'erab |
| 2 | Güney <span style="font-weight:normal;">()</span> | Adi Keyh, Adi Quala, Areza, Debarwa, Dekemhare, Mai Ayni, Mai Mne, Mendefera, Segeneiti, Senafe, Tserona |
| 3 | Gash-Barka <span style="font-weight:normal;">()</span> | Agordat, Barentu, Dghe, Forto, Gogne, Haykota, Logo-Anseba, Mensura, Mogolo, Molki, Guluj, Shambuko, Tesseney, La'elay Gash |
| 4 | Anseba <span style="font-weight:normal;">()</span> | Adi Tekelezan, Asmat, Elabered, Geleb, Hagaz, Halhal, Habero, Keren City, Kerkebet, Sel'a |
| 5 | Kuzey Kızıldeniz <span style="font-weight:normal;">()</span> | Afabet, Dahlak, Ghel'alo, Foro, Ghinda, Karura, Massawa, Nakfa, She'eb |
| 6 | Güney Kızıldeniz <span style="font-weight:normal;">()</span> | Are'eta, Central Dankalia, Southern Dankalia, Assab |
Eritre, Halkın Adalet ve Demokrasi Partisi (PFDJ) adında tek partili bir sisteme sahip devlettir. Her ne kadar çok partili politika 1997 kanunlarıyla kabul edilmiş olsa bile örgütlenme için başka politik grup yoktur. 75'ini EPLF gerilla üyelerinin yerel adayları ve rejime az veya çok karşı gelenler oluşturduğu 150 tane ulusal meclisin sandalyesi 1993 bağımsızlığından kısa bir süre sonra, "seçilen" şu anki cumhurbaşkanı, Isaias Afewerki tarafından şekillendirildi. Yapı geçici hükûmet başkanı tarafından hiçbir zaman duyurulmadı. Ulusal seçimler periyot zamanda belirlendi ve iptal edildi; ülkenin gündemini hiçbir zaman işgal etmedi. Eritre iç politikacıların politik danışmanların bağımsız yerel kaynakları azdır; Eylül 2001'de hükûmet kendine ait bütün ulusal basın organlarını kapattı ve hükûmeti açıkça eleştirenler tutuklandı. 2004'te Birleşik Devletler Dışişleri Bakanlığı, Eritre'yi "kaygı uyandıran ülke" ilan etti.
Eritre Ulusal seçimleri 1995'te yapılacak şekilde ayarlandı, fakat daha sonra 2001'e kadar ertelendi. Bunun sebebi Eritre topraklarının %20'sinin Etiyopya işgali altında olmasından dolayıydı. Yine de Eritre'de yerel seçimler yapılmaya devam edildi. En son yapılan yerel hükûmet seçimleri Mayıs 2004'teydi. Devlet Başkanı Danışmanı Yemane Gebremeskel seçimlerle alakalı olarak söyle konuştu.12
Eritre, Afrika Birliği ve Afrika Birliği Örgütü'nün bir üyesiydi. Fakat Afrika Birliği ile olan temsilciliğini bıraktı.
Eritre'de eskiden çok sayıda fil yaşardı. Mısır Batlamyus kralları M.Ö. 3. yüzyılda onları savaş aracı olarak kullandı. 1955 ile 2001 arasındaki kayıtlarda hiçbir fil sürüsünün olmadığı görülüyor ve bağımsızlık savaşı kurbanları oldular. Aralık 2001'de 10'u henüz genç olan yaklaşık 30 sürü, Gash Nehri civarlarında gözlemlendi. Filler zeytin babunlarıyla ortak yaşam sürüyor. Eritre'de yaklaşık olarak 100 civarında fil yaşadığı sanılmaktadır. Bu da Doğu Afrika fillerinin çoğu demektir.13
2006'da Eritre dünyada bütün sahil kıyılarını korunduğu ilk ülke olduğunu açıkladı. Kendine ait 1347 km'lik sahil şeridi ile birlikte diğer 350'den fazla ada sahili boyunca uzanan 1946 km'lik şeritinin hepsi hükûmet koruması altındadır.
Eritre ekonomisi birinci derecede tarım ve hayvancılığa dayanır. Nüfusun %85'i kırsal alanda yaşamakta, bunların çoğu hayvancılıkla uğraşmaktadır. Kırsal alanda yaşayanların üçte ikisi yerleşik veya yarı yerleşik hayat, kalanı göçebe hayatı sürdürmektedir. Gayri safi yurt içi hasılası, 550 milyon dolar olarak tahmin edilmektedir. Kişi basına düsen millî gelir, 150 dolar civarındadır. Bağımsızlık öncesinde Etiyopya yönetimi Eritre'deki bağımsızlık mücadelesi dolayısıyla bu bölgeyi özellikle ihmal etmişti. Dolayısıyla Eritre'nin sanayisi çok geri durumdadır.
Eritre toplumu heterojen (farklı) etnik gruplara sahiptir. Bağımsız nüfus sayımı henüz yapılmamış olmasına rağmen Tigrinya halkı ve Tigre halkı birlikte yaklaşık %80'lik kısma sahiptir. Bu da ülkenin M.Ö. 900 ile 500 yılları arasında Güney Arabistan'daki Saba'dan büyük göçlerle buraya yerleşen Sami nüfusunun büyük çoğunluğunu teşkil ediyor. Bunlar Eritre'deki Sabean alanının Kebassa'daki dağlık bölgelerinin merkezinde ve Eritre'nin kuzeyinde bulunurlar. Orada Saba halkı gibi aynı coğrafik koşullarla karşılaşan Sabeanlar yamaçlarda yapılmış evleri ve eski tarım ürünleri buldular.
Eritre'de bugün birçok dil konuşuluyor olmasına rağmen henüz resmî bir dilleri yoktur: Tigrinya dili ve Arapça en çok konuşulanlardır; İtalyanca ve İngilizce'de büyük oranda anlaşılır.14.
Eritre'de beş kademeli eğitim vardır: ana okulu, ilkokul, ortaokul, lise ve üniversite. İlk, orta ve lisede yaklaşık olarak 238 000 öğrenci vardır. Yaklaşık olarak da 824 okul15 ve iki üniversite (Asmara Üniversitesi ile Bilim ve Teknoloji Enstitüsü) ile birkaç küçük kolej ve teknik okul vardır.
Eritre eğitiminde en önemli ilkelerden biri Eritre'deki ana dillerinin her birinin temel eğitimini vermek, ayrıca kendini geliştirmek ve fakirlikle mücadele etmeyi, vatana, millete iyi birey olmayı öğretmektir. Bunlara ek olarak modern ekonomideki araçları tanıtmak ve kullanımını öğretmek.
Eritre'deki eğitim sistemi ayrıca özel okulların da burada yatırım yapmasına yardımcı olmak, bütün gruplar için eşitliği sağlamak (örn, cinsiyet farkını, Etnik grup farkını ve sınıf markını vb. durumları engellemek) ve gerek resmî gerek gayriresmî sürdürülen eğitime katkı sağlamak.
Eritre eğitimindeki engeller ise geleneksel tabu, kayıt ve araç-gereç için ödenen okul ücretleri ve düşük gelirli halkın maliyetleri karşılayamaması.16
Eritre'de iki büyük dini unsur bulunur. Bunlar; Hristiyanlık(%63) ve İslam (%33)dır. Hristiyanlar özellikle yerel Doğu Kilisesindeki Eritre Ortodoks Tewahdo Kilisesine bağlı olmakla beraber diğer küçük gruplar Roma Katolik, Protestan ve diğer mezheplere bağlı olanlar da bulunur.
Mayıs 2002'den beri Eritre Hükûmeti resmî olarak Sünni İslamı, Eritre Ortodoks Tewahdo Kilisesini, Katolizmi ve Evangelik Lüteryen Kilisesini tanımaktadır. Diğer bütün inanç ve mezheplerde katılım için üyelik işlemine ihtiyaç vardır. Diğer şeyler arasında, Hükûmetin kayıt sistemi dindar grupların kişisel bilgilerini onların kayıtlarında tutar. Yapılan birkaç organizasyonun kayıp bilgileri henüz resmî veritabanında bulunmuyor.
Yehova'nın Şahitleri,17 Bahá'í Faith, Yedinci gün Kilise inanışı ve çok sayıda Protestan mezhepleri kayıtlı değil ve serbestçe üye olamaz.
Eritre bölgesi ticaret ve uğraş için dünyanın bir bağlantı noktasıdır. Bunun sebebi farklı kültürlerin etkisi Eritre'de görülebilir olmasıdır. Bugün en belirgin etkiler başkent Asmara'daki İtalyan etkisidir. Asmara'da İtalyan tipi küçük meşrubat kafeleri vardır. Asmara'da İtalyan yaşam tarzlarının çeşitliliği Tigrinya yaşamında net bir şekilde görülür. Eritre köylerinde bu değişiklikler hiç görülmez.
Şehirlerde, ilk yıllarda sinemalarda İtalyan ve Amerikan filmlerinin bulunabildiği gibi Bollywood filmlerin de görülmesi olağan bir şeydi. 1980'lerde ve Bağımsızlıktan bu yana Amerikan filmleri en popüler olanlarıdır. Marketlerde filmlere olan rekabet yerel üreticiler kendi şirketlerini kurmasını sağladı. Eri-TV'nin global yayını Eritre nüfusunun çoğunu kapsıyor ve Diaspora her yaz ülkeye uğruyor. Başarılı yerel filmler hükûmet ve özel stüdyolar tarafından üretiliyor olmasına karşın ürün fiyatları maliyeti geçiyor.
Kunama'nın geleneksel giysisi Eritre elbisesinden oldukça farklıdır. Tigrinya ve Tigre geleneksel açık beyaz renkli elbiseleri Doğu ve Hindistan giysilerine benzer. Reşaide kadınları çok süslü giysiler ve eşarp giyer.
Eritre'deki en popüler sporlar futbol ve bisiklet yarışıdır. Son yıllarda Eritre atletleri uluslararası yarışmalarda boy gösteriyorlar.
Hemen hemen Afrika kıtasındaki tek bisiklet yarışı, Massawa'nın sıcak çöl kumsallarından dolambaçlı yüksek uçurumlu dağlara, oradan vadilere ve sarp kayalıklara, ardından başkent Asmara'ya kadar uzanan bir yarıştır. Oradan aşağıya doğru Gash-Barka Bölgesi düzlüklerine doğru devam eder. Asmara'ya geri dönmek sadece güneyden olur. Eritre'deki bu uzun mesafeli, çok popüler sporda taraftarlar (seyirciler) yarış boyunca uzun kuyruklar oluştururlar. Eritre'deki uzun mesafe koşusunda Zersenay Tadesse ve Mebrahtom (Meb) Keflezighi en iyi sporcular olarak gösterilebilir. Her ikisi de Olimpiyatçıdır.
Orijinal kaynak: eritre. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
"Ülke Profile:Eritre (128 KiB). Kongre Kitaplığı. Erişim 18 Temmuz 2006 ↩
Eritre Cumhurbaşkanı Yemane Gebremeskel ile röportaj Tarih:1 Nisan 2004] ↩
Eritre'de geçimi için temel eğitim. Yayıncı:National Food Information System of Eritrea, Yıl:2005 ↩
Kifle,Temesgen (2002) Konu:Educational Gender Gap in Eritrea ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page