dolin ne demek?

Dolin karstlaşma sonucu oluşmuş (lapyaların birleşmesiyle), boyutları bölgenin karstik özelliklerine bağlı olarak değişen, kapalı veya yarı açık çukurluklar. Kalkerli arazilerde erime ve çökme sonucu oluşan tava şeklindeki çukurluklardır.

Kelime kökeni

Dolin, Türkçeye Slav kökenli dolina sözcüğünden girmiştir. Dolinlere Türkiye'de yöresel olarak; koyak, tava, kokurdan, alan, dölek gibi isimler verilir. Dünya genelinde sinkhole, swallet, swallow veya sink terimleri kullanılır¹.

Oluşumları

Kireçtaşlarının kimyasal çözülmesiyle çevresine göre çukurda kalmış alanlardır. Batı ve orta Toroslar'da yaygındır. Birkaç metre derinlik, birkaç metre genişliğe sahiptir. Çoğunlukla genişlikleri fazla, derinlikleri daha azdır². En küçük karstik şekil lapyadır, lapyadan büyüğü dolin, dolinlerin birleşmesi/büyümesiyle oluşanlar Uvala adını alır. En büyükleri ise polyedir.

Türleri

Dolinler genel olarak çözünme ve çökme dolinleri olarak ikiye ayrılırlar. Çökme dolini, donmuş topraklar hariç tüm iklim bölgelerinde görülebilir. Çözünme dolinleri ise buharlaşmadan fazla yağışın olduğu nemli ılıman bölgelerin karstik platolarında görülür. Örneğin; Orta Toroslar'da 140 binden fazla, Dinar Alplerinde 376 binden fazla dolin bulunur³.

Çözünme dolinlerinin oluşumu, gelişimi, tipi, ve dağılımı üzerinde tektonik çatlaklar etkilidir⁴.

Erime çukurlarından obruk ve dolinin ayrımında çukurun çapı ile derinliği arasındaki oran kullanılır. Derinlik, çap veya uzun eksenin 1/10'undan büyük ise obruk, daha küçükse dolin kabul edilmektedir⁵.

Dolin ile uvala ve polye gibi daha büyük karstik erime çukurları arasında ayrım için kesin bir sınır yoktur. Genellikle çapı 200 m'den küçük olanlar dolin büyük olanlar uvala veya polye olarak adlandırılmaktadır. Sınıflandırmada bir kriter de karstik depresyonun başka bir karstik çukurluk ile birleşmesidir. Başka karstik çukur ile birleşme varsa Uvala, yoksa Dolin olarak isimlendirilir⁶.