determinist ne demek?

Determinizm, evrendeki her olayın önceden belirlenmiş nedenlere bağlı olduğu ve özgür irade kavramının bir yanılsama olduğu felsefi bir görüştür. Başka bir deyişle, evrenin geçmişi, bugünü ve geleceği arasında tam bir nedensellik bağı vardır ve gelecekteki her olay geçmişteki olayların kaçınılmaz bir sonucudur. Bu görüş, insan davranışlarını da kapsar; determinizme göre, seçimimiz gibi görünen şeylerin bile aslında önceden belirlenmiş nedenler tarafından belirlendiği savunulur.

Determinizmin farklı biçimleri vardır:

• Fiziksel Determinizm: Evrendeki tüm olayların fizik yasaları tarafından tamamen belirlendiği görüşüdür. Kuantum mekaniğinin gelişmesiyle bu görüş tartışmalı hale gelmiştir, çünkü kuantum mekaniği olasılık ve belirsizlik kavramlarını içerir.

• Kavraksal Determinizm: Bu yaklaşım, her olayın bir nedeni olduğunu ve bu nedenin başka bir neden tarafından belirlendiğini ileri sürer. Bu sonsuza kadar geriye doğru uzanan bir nedensellik zinciri anlamına gelir.

• Teolojik Determinizm: Tanrı'nın evrendeki her şeyi önceden bildiği ve bu nedenle her şeyin önceden belirlenmiş olduğu fikridir. Bu, Tanrı'nın her şeyi yarattığı ve kontrol ettiği inancıyla yakından ilişkilidir.

• Biyolojik Determinizm: İnsan davranışlarının, genler ve biyolojik süreçler tarafından belirlendiği görüşüdür.

• Psikolojik Determinizm: İnsan davranışlarının bilinçaltı süreçler ve geçmiş deneyimler tarafından belirlendiği görüşüdür.

Determinizmin Eleştirileri:

Determinizm, özellikle özgür iradeye verdiği önem nedeniyle eleştiri alır. Eğer tüm eylemlerimiz önceden belirlenmişse, ahlaki sorumluluk, övgü ve cezalandırma gibi kavramların anlamsız hale geldiği argüman edilir. Ayrıca, determinizm bilimsel keşiflere ve insan çabalarına olan motivasyonu azaltabileceği iddia edilir. Eğer her şey önceden belirlenmişse, neden çaba gösterelim?

Determinizme Karşı Görüşler:

Determinizme karşı en belirgin görüş liberteryen özgür iradedir. Bu görüş, insanların eylemlerinde gerçek bir seçim özgürlüğüne sahip olduğunu ve bu eylemlerin önceden belirlenmiş olmadığını savunur. Kompatibilizm ise determinizm ile özgür irade arasında bir uzlaşma aramaktadır. Bu görüş, önceden belirlenmiş nedenler olmasına rağmen, öz irademizle hareket ettiğimizi savunur.

Determinizm karmaşık ve tartışmalı bir konudur ve felsefede yüzyıllardır tartışılmaktadır. Hiçbir kesin cevap olmasa da, bu konuyu anlamak insan doğası, özgürlük ve sorumluluk gibi temel felsefi sorulara ışık tutmaktadır.