Bireycilik, bireyin özgürlüğüne büyük ağırlık veren ve genellikle kendine yeterli, kendi kendini yönlendiren, görece özgür bireyi ya da benliği vurgulayan siyaset ve toplum felsefesidir.
Bireycilik, her şeyden önce insanlığın toplumsal birliklerden değil, bireylerden oluştuğu düşüncesine dayanır. Bu varlıklar, biri diğerinden ayrılamaz ve indirgenemez varlık özelliği taşırlar. Duygulanımları, hareketleri ve düşünceleri kendilerine aittir. Bireycilik, bir değerler sistemi olduğu kadar, insan yapısıyla ilgili bir kuram, genel bir davranış biçimi ve belirli siyasal ekonomik, toplumsal ve dinsel düzenlemelere yönelik bir inanç anlamına gelir. Genel bir davranış biçimi olarak bireycilik, öz güvene, gizliliğe ve başka bireylere saygı göstermeye büyük önem verir. Otoriteye ve birey üzerindeki özellikle devlet tarafından uygulanan her türlü denetime karşı çıkar. Ayrıca "ilerleme"ye inanır, ilerlemenin bir aracı olarak da bireye farklı olma hakkı tanınır. Yalnızca en aşırı bireyciler anarşi yanlısıdır. Ama çoğu devletin bireylerin yaşamına en az karışması gerektiğine, bireylerin birbirleriyle çatışmasını önlemek ve gönüllü olarak varılmış anlaşmaların uygulanabilmesi için yasaları ve düzeni koruma görevini üstlenmek zorunda olduğuna inanır. Bireycilik, devleti zorunlu bir olumsuzluk olarak görme eğilimindedir ve "en iyi yönetim, en az yönetimdir" sloganını benimser.
Farklı geleneklerden oluşan bireyci anarşizm 1 bireysel bilincin ve bireysel çıkarın herhangi bir kolektif organ ya da kamu otoritesi tarafından engellenmemesi gerektiğine inanır.2 Bireyci anarşizm, sosyal, sosyalist, kollektivist, komünalist akımların ortak mülkiyet düşüncesine karşı mülkiyetin bireylerin elinde bulunması fikrine olumlu yaklaşım sergiler.3 Bazı önemli temsilcileri: Henry David Thoreau 4, Josiah Warren ve Murray Rothbard’dır. Josiah Warren ilk Amerikan anarşist olarak kabul edilir. 1833 yılı boyunca Barışçıl Devrimci adlı haftalık dört sayfalık yayını kendi kurduğu yayın evinde yayınlamıştır. Ayrıca genelde William Godwin de bireyci anarşist olarak değerlendirilir.5 Godwin, yardımseverlik düşüncesini savunurken bunun yanında her bireyin, kendi emek ve mülkiyeti üzerinde bireysel söz hakkını dile getirmiş ve sonunda ortadan kalkmasıyla sonuçlanacak olan hükümetin zamanla küçülmesine yol açacak ilerlemeci akılcılığa inanmıştır.
Daha az radikal olmak üzere 6 farklı bir bireyci anarşizm türü, Boston anarşistleri'nce savunuldu. Bunlar, serbest piyasa ve özel mülkiyeti destekliyorlardı.7 Özgürlüğün ve mülkiyetin korunmasını özel sözleşmelerle sağlama taraftarıydılar.8 Bunun yanında emeğin, maaş karşılığı takasını öngörüyorlardı,9 buna rağmen devlet tekelinde kapitalizmin (devlet garantisinde tekel olarak tanımlanır)10) emeğin karşılığını sağlamayacağı uyarısını da yapıyorlardı. 19 yüzyılda dahi Amerikalı bireyciler arasında çeşitli konularda görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştı ve bu yüzden bireyci anarşizm açısından belirli bir teoriden bahsetmek mümkün görünmemektedir. Örneğin Tucker entelektüel mülkiyet haklarına karşı çıkarken; Spooner desteklemekteydi.11 Tucker sadece kullanıldığı sürece toprak mülkiyetini savunurken, Byington ve Spooner mülkiyet konusunda bu tür bir kısıtlamadan bahsetmiyordu.1213
Önemli bir ayrışma, 19. yüzyılda Tucker ve bazı başka anarşistler, doğal haklar düşüncesini terk edip, Stirner'in felsefesi ışığında "egoizm"i benimsediklerinde görüldü.1415 Bu yüzyılın ardından “bireyci anarşizmin doruk dönemi kapandı” 16 Fakat, bireyci anarşizm, daha sonra Murray Rothbard ve 20. yüzyılın ortalarında anarko kapitalistlerce daha geniş bir çerçevede özgürlükçü hareket akımlarından biri olarak çeşitli değişikliklerle benimsendi.1718
Bir Libertin, toplumun büyük kesimi tarafından kabul görmüş ahlak ve davranış şekillerini reddeder.1920 Algılar aracılığıyla deneyimlenen fiziksel zevklerin peşinden koşar. Libertinlik konusunda Schoderlot de Laclos ve Marquis de Sade önemli eserler vermiş kişilerdir.
Varoluşçuluk veya egzistansiyalizm, genel olarak psikolojik ve kültürel devinimlerin; bireysel deneyimlerle birlikte var olabileceğini savunan felsefe akımı. Erdemlilik ve bilimsel düşünce birlikteliğinin insan var oluşunu anlamlandırmak için yeterli olamayacağını ve bundan dolayı mevcut birlikteliğin gerçek değer yargıları içinde yönetilen ileri düzey bir ulam (felsefi kategori) olduğu düşünülmüştür. İnsan yaradılışını anlamlandırma kesin olarak bahsedilen bu otantik gerçeklikle mümkündür.21222324
Varoluşçuluk, 19. yüzyılın ortalarında, baskın sistematik felsefeye karşı bir tepki olarak doğmuştur. Søren Kierkegaard'ın genel olarak ilk varoluşçu filozof olduğu görüşü hâkimdir.252627 Hegelcilik ve Kantçılığa karşı olarak,2829 Kierkegaard bireysel bir bakış açısına sahiptir. Onun oluşturduğu sorumluluk temelindeki görüş; yaşamın anlamına, tutku ve samimiyet ikilisinin gerçekçi çözümlemelerine dayanmaktadır.3031 Varoluşçuluk II. Dünya Savaşı'nı izleyen günlerden sonra bilinirlik kazanmıştır. Akım, felsefenin yanında, teoloji, drama, resim, edebiyat ve psikoloji dallarını da etkilemiştir.32
Varoluşçu felsefeciler tarz ve içerik olarak, geleneksel sistematikçilere veya akademik felsefecilere benzemektedir. Bu iki tarz ve içerik de, soyuttur ve insanın somut varlığından oldukça uzaktır.3334 Akademisyenler genellikle varoluşçu filozofların görüşlerinin diğer felsefelerin görüşlerine göre birbirlerinden çok farklı olduğunu düşünürler.353637 Varoluşçu felsefecilerin en çok eleştirildikleri konulardan biri, kullandıkları terimler olmuştur. Bu terimlerin karışıklık doğurduğu ve akım içinde terim tutarlılığının sağlanamadı iddia edilmiştir.383940
20. yüzyılın ünlü düşünürlerinden Ayn Rand'ın eserleri ilk yayınlandıkları andan itibaren entelektüel alanda önemli bir etki yaratmıştır. Onun ortaya koyduğu yeni ahlak anlayışı (akılcı bencillik ahlakı) zamanın altruist-kolektifçi modasına meydan okumuştur. Objektivizm olarak bilinen felsefesi ünlü romanlarının temasıdır.
Ona göre etik mistik bir fantezi ya da sosyal bir anlaşma değildir, vazgeçilebilir, subjektif bir lüks de değildir. Etik; doğaüstü güçlerin, insanın komşuları ve kaprislerinin lütfu olarak değil, realite ve hayatın doğasının bir lütfu olarak, bireyin hayatta kalmasının nesnel bir gereksinimidir. Objektivist etik akılcı bencilliği, yani insanı kurban etme ilkelliğinin ötesine asla geçememiş, akılcı olmayan kaba kuvvet kullanıcılarının arzuları, hisleri veya kaprisleri ile üretilen değerleri değil, insan bekasının gerektirdiği değerleri destekler ve savunur.41
Klasik liberalizm, bireysel özgürlük üzerine kurulu ve bu özgürlüklerin korunmasıyla sınırlandırılmış, topluma yüksek oranda avantaj sağlayacak bazı hizmetleri sunan bir devletin olması, geriye kalan tüm fonksiyonların düşürülerek serbest piyasa tarafından karşılanması gerektiğini savunan ideolojidir. Klasik liberaller laissez faire ekonomi politikalarını savunur, iktisadi özgürlükler ve piyasa ekonomisini vurgular, devletin görev alanının genişletilmesine karşı çıkar.
Klasik liberal bir düzen, politikayı en asgari düzeye indirir ve bireyleri kendi örgütlerini ve gruplarını kurmakta ve kendi amaçlarını izlemekte serbest bırakır. Bazı türleri bireyleri eğer isterlerse düzenden ayrılma konusunda bile serbest bırakır. Başka konularda aralarında dikkate değer farklılıklar bulunmasına rağmen, önde gelen çağdaş liberallerden F. A. Hayek, John Rawls, Ronald Dworkin, Charles Larmore, Chandran Kukathas, Loren E. Lomasky ve David Schmidtz klasik liberal olarak tanımlanabilecek düşünürlerdir.
Mutualizm, 18. yüzyılda İngiliz ve Fransız işçi hareketleri ile ortaya çıktı ve ardından Fransa'da Pierre-Joseph Proudhon, ABD'de diğer bazı düşünürlerle bağlantılı olarak anarşist görünüm kazandı.42 Birleşik Devletler'de, örneğin Benjamin Tucker ve William B. Greene gibi bireyci anarşistler üzerinde etkisi görüldü.
Mutualizmin önemli kavramları arasında; federasyon, karşılıklılık, özgür ortaklık, gönüllülüğe dayanan sözleşmeler, kredi ve para reformu bulunur. Birçok mutualistin görüşüne göre hükûmet müdahalesinin olmadığı bir serbest piyasa - emek değer teorisine göre - kar, kira ve faizi kaldırarak, fiyatları emek maliyetlerine çeker ve şirketler için işçilerin rekabeti yerine; firmaların ücretleri arttırarak işçiler için rekabet ettiği bir düzen sağlanır.4344
Mutualizm, kimi zaman bireyci ve kollektivist anarşizm arasında bir yerlerde bir sentez olarak görülür.45 Bu düşünce mutualistlerin kendi eserlerinde dile getirilmiştir. "Mülkiyet Nedir?" adlı eserinde Proudhon "özgürlük" kavramına eşdeğer olarak komünizm ve mülkiyetin diyalektik sentezi olan "anarşi" kavramını önerir.46 Pierre-Leroux'tan esinlenen Greene, mutualizmi üç felsefenin sentezinde arar:“komünizm, kapitalizm ve sosyalizm.47 Sonraki bireyci anarşistler mutualist terimini “sentez” temasına çok az vurgu yaparak kullandılar.
Proudhon’dan önce, Josiah Warren’de başarısız Owencı deneyimin ardından benzer görüşler 48 öne sürmüştür.49 1840 ve 1850’lerde, Charles A. Dana 50 ve William B. Greene, Proudhon’un çalışmalarını ABD’de tanıttı. Greene Proudhon’un mutualizm kavramını ABD koşullarında yeniden değerlendirdi ve Benjamin R. Tucker'a bundan bahsetti.51
Liberter sosyalizm veya özgürlükçü sosyalizm (sosyalist anarşizm olarak da adlandırılır5253), güdümsüz, ekonomik ya da toplumsal katmansız, birey özgürlüğüne ve eşitliğine dayalı, her tür bilgiye erişmede ve kullanmada fırsat eşitliği sağlayan, anarşist özelliklere sahip bir sosyalizm anlayışıdır.54
Sol liberteryenizm, bireysel özgürlük, eşitlik ve sosyal adaletin bir arada olması gerektiğini savunan siyasi bir görüştür.
Aynı zamanda, farklı siyasal hareket ve kuramcıları tarafından kullanılan bir terimdir. İki farklı tanım ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.
Sol liberteryenizm bir kısım düşünür tarafından bireysel özgürlüğe çok güçlü bir bağı olan bir doktrin olarak düşünülmektedir ve doğal kaynaklar ile ilgili olarak, kişinin bu kaynaklar üzerinde başkalarının zararına olacak şekilde özel mülkiyet iddia etmesini hukuk dışı olduğu inancına sahip olmalarından dolayı, eşitlikçi bir görüşe sahiptir. Sol liberteryenizm Peter Vallentyne, Hillel Steiner, and Michael Otsuka gibi 55 çağdaş teorisyenler tarafından savunulmaktadır. Bu tanımı savunan bazı sol liberteryenler her bireyin doğal kaynakların eşit paylaşımını hak ettiği iddiasına dayanarak bir çeşit yeniden gelir bölüşümünü savunmaktadır.56 Georgistlerin kendilerini tanımlamalarında da kullanılmaktadır.
Sol liberteryenizm veya liberteryen sol Roderick T. Long tarafından şöyle tarif edilmektedir
Sağ liberteryenizm, siyasi analistler, akademisyenler ve medya kaynakları tarafından öz-sahipliği, sınırlı hükûmeti savunan 57, özel mülkiyet haklarını ve serbest piyasayı destekleyen laissez faire eğimli liberteryen felsefeleri tanımlamada kullanılan bir terimdir. İlk olarak klasik liberalizm üzerinden yola çıkmıştır ve günümüzde bu düşüncenin daha uç şekli olarak kabul edilir.
Sağ liberteryenler devletin olabildiğince küçülmesi gerektiğine inanan minarşizm düşüncesini savunur. Minarşistler devletin tamamen ortadan kalkması gerektiğine inanan anarko-kapitalizmin aksine, bireyleri; şiddet, saldırganlık ve hırsızlık gibi olaylardan koruyacak bir devlete gereksinim duyar. Devlet bu tip suç olaylarını engellemek ve insanların mülkiyetlerini korumak dışında, hayata hiçbir müdahale yapmamalıdır.
Orijinal kaynak: bireycilik. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ward, Colin. Anarchism: A Very Short Introduction. Oxford University Press, 2004, p. 2 ↩
Heywood, Andrew, Key Concepts in Politics, Palgrave, ISBN 0-312-23381-7, 2000, p. 46 ↩
Woodcock. George. 2004. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Broadview Press. p 20 ↩
Johnson, Ellwood. The Goodly Word: The Puritan Influence in America Literature, Clements Publishing, 2005, p. 138: "…a political theory that has usually been named 'anarchist individualism'…The theory, however, does not advocate anarchism in the sense, for example, of the destruction of institutions; its purpose is only description. Emersonian and Thoreauavian anarchism does not call for any specifiable program of rebellion or destruction of social institutions, but merely asserts one abiding truth…" Encyclopaedia of the Social Sciences, edited by Edwin Robert Anderson Seligman, Alvin Saunders Johnson, 1937, p. 12: "The noblest and most eloquent statement of this essentially anarchist individualism came a generation later in Thoreau's essay on Civil Disobedience" Bool, Henry, [http://praxeology.net/HB-AJA.htmHenry Bool's Apology for His Jeffersonian Anarchism] , 1901: "I am a believer in the doctrines of the individualistic school of Anarchists, to which Garrison, Emerson, Proudhon, Thoreau, Spooner, Andrews, Warren and Tucker belong." ↩
Woodcock, George. 2004. Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Broadview Press. p. 20 ↩
Levy, Carl. Anarchism. Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007. http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761568770_1/Anarchism.html ↩
"Anarchism is a word without meaning, unless it includes the liberty of the individual to control his product or whatever his product has brought him through exchange in a free market - that is, private property. Whoever denies private property is of necessity an Archist." "ANARCHISM AND PROPERTY", by Benjamin Tucker in "The New Freewoman", November 15 1913 ↩
Benjamin Tucker, "defense is a
service like any other service; that it is labor both useful and
desired, and therefore an economic commodity subject to the law of
supply and demand; that in a free market this commodity would be
furnished at the cost of production; that, competition prevailing,
patronage would go to those who furnished the best article at the
lowest price; that the production and sale of this commodity are now
monopolized by the State; and that the State, like almost all
monopolists, charges exorbitant prices" "Instead of a Book" (1893)
"Anarchism does not exclude prisons, officials, military, or other
symbols of force. It merely demands that non-invasive men shall not
be made the victims of such force. Anarchism is not the reign of
love, but the reign of justice. It does not signify the abolition of
force-symbols but the application of force to real invaders."
Tucker, Benjamin. Liberty October 19
Tucker, Benjamin. Labor and Its Pay , from Individual Liberty: Selections from the Writings of Benjamin T. Tucker ↩
Schwartzman, Jack. Ingalls, Hanson, and Tucker: Nineteenth-Century American Anarchists. American Journal of Economics and Sociology, Vol. 62, No. 5 (November, 2003). p. 325 ↩
Spooner, Lysander. The Law of Intellectual Property ↩
Carl Watner. Benjamin Tucker and His Periodical (868 KiB ), Liberty. Journal of Libertarian Studies, Vol. 1, No. 4, p. 308 ↩
Watner, Carl. Spooner Vs. Liberty (1.20 MiB ) in The Libertarian Forum. March
Watner, Carl. 1977. "Benjamin Tucker and His Periodical, Liberty." Journal of Libertarian Studies ↩
Brooks, Frank H. 1994. The Individualist Anarchists: An Anthology of Liberty (1881-1908). Transaction Publishers. p. 75. ↩
Avrich, Paul. 2006. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America. AK Press. p. 6 ↩
Levy, Carl. Anarchism . Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2007. ↩
Miller, David. Anarchism. The Blackwell Encyclopaedia of Political Thought 1987. p. 11 ↩
Mullarkey, John, and Beth Lord (düz.). The Continuum Companion to Continental Philosophy. Londra, 2009, s. 309 ↩
Stewart, Jon. Kierkegaard ve Varoluşçuluk. Farnham, İngiltere, 2010, s. ix ↩
(Gerçeklik - Var oluş bağlamında, bireysel gerçekliğin oluşması: ruh veya mizaç.) ↩
Marino, Gordon. Varoluşçuluğun Yazınsal Temelleri (Modern Kütüphane, 2004, s. ix, 3). ↩
Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, sn.4-6). ↩
Lowrie, Walter. Kierkegaard'ın Hristiyanlık Üzerine Eleştirileri (Princeton, 1969, sn. 37-40). ↩
Ernst Breisach, Introduction to Modern Existentialism, New York (1962), s. 5. ↩
Walter Kaufmann, Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre, New York (1956) s. 12. ↩
John Macquarrie, Varoluşçuluk, New York (1972), sn. 14–21. ↩
Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), s. 259. ↩
Carnap, Rudolf, Uberwindung der Metaphysik durch logische Analyse der Sprache [Overcoming Metaphysics by the Logical Analysis of Speech], Erkenntnis (1932), sn.219–241. Carnap's critique of Heidegger's "What is Metaphysics". ↩
Marcuse, Herbert. "Sartre's Existentialism". Studies in Critical Philosophy baskısı. Londra: NLB, 1972. s. 161 ↩
Martin Heidegger, "Letter on Humanism", Basic Writings: Nine Key Essays, plus the Introduction toBeing and Time, çevirmen: David Farrell Krell (Londra, Routledge; 1978), 208. GoogleBooks ↩
Ayn Rand, Bencilliğin Erdemi, S. 1 ↩
"A member of a community," The Mutualist; this 1826 series criticized Owen's proposals, and has been attributed to Josiah Warren or another dissident Owenite in the same circles; Wilbur, Shawn, 2006, "More from the 1826 "Mutualist"?" ↩
Avrich, Paul. Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in
America, Princeton University Press 1996 ISBN 0-691-04494-5, p.6
Blackwell Encyclopaedia of Political Thought, Blackwell Publishing
1991 ISBN 0-631-17944-5, p.11 ↩
Proudhon, Pierre-Joseph What is Property? (1840), p. 281 ↩
Greene, William B. "Communism — Capitalism — Socialism", Equality (1849)1 , p. 59. ↩
Warren published the periodical The Peaceful Revolutionist in 1833, seven years before Proudhon's "What is Property." ↩
"While more learned men lost faith in utopias and in human nature when the New Harmony experiment failed, Warren became more trusting than before in man's intelligence and perfectibility." - Native American Anarchism, pg. 94, Eunice Schuster ↩
Dana, Charles A. Proudhon and his "Bank of the People" (1848). ↩
Tucker, Benjamin R., "On Picket Duty", Liberty (Not the Daughter but the Mother of Order) (1881-1908); 5 January 1889; 6, 10; APS Online pg. 1 ↩
Ostergaard, Geoffrey. "Anarşizm". A Dictionary Marxist Thought. Blackwell Publishing,
Noam Chomsky, Carlos Peregrín Otero. Language and Politics. AK Press, 2004, p. 739 ↩
Baake, David. "Prospects for Libertarian Socialism", Zmag (June 2005). ↩
Gaus, Gerald F. & Kukathas, Chandran. 2004. Handbook of Political Theory. Sage Publications Inc. p. 128 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page