beos ne demek?

BeOS (Be Operating System), ilk olarak Be Inc. tarafından 1990 yılında kişisel bilgisayar için geliştirilmiş UNIX türevi bir işletim sistemi'dir.¹ BeOS, Be Incorporated firması tarafından 1991 yılında piyasaya sürülmüştür. Kendine ait bir dosya sistemine (BeFS) sahiptir. İlk başta Apple için AT&T Hobbit tabanlı donanım üzerinde çalışacak şekilde tasarlanmıştır ve sonra PowerPC tabanlı işlemciler üzerinde çalışacak şekilde modifiye edilmiştir. Daha sonra BeBox için özel olarak geliştirilen BeOS, sonra diğer bilgisayarları da desteklemeye başlamıştır. BeOS multimedya, iş ve yüksek performans için geliştirilmiş bir işletim sistemidir. BeOS'un arayüzü temiz ve derli toplu olarak geliştirildi. BeOS kolay API programlama için C++ dilinde yazılmıştır. Büyük ölçüde POSIX uyumluluğu vardır.²

BeOS, önemli sayıda masaüstü kullanıcısı tarafından kullanılabilecek bir multimedya platformu ve Klasik Mac OS ve Microsoft Windows'un bir rakibi olarak konumlandırıldı. Nihayetinde önemli bir pazar payı elde edemedi ve Be Inc. için ticari olarak uygun olmadığı kanıtlandı. 2001 yılında Be Inc. ekonomik nedenlerden Palm'e satılmıştır. İsim ve telif haklarının da satılması nedeniyle ismi değiştirilmiş ve bir süre açık kaynak kodlu şekilde OpenBeOS³ ismiyle devam etmiştir.

Palm'ın telif hakları gereğince ismi değiştirilerek bu işletim sistemi günümüzde açık kaynaklı Haiku OS işletim sistemi olarak geliştirilmeye devam etmektedir. BeOS'un eksiksiz bir yeniden uygulaması olan açık kaynaklı işletim sistemi Haiku, BeOS'un kaldığı yerden başlamak üzere tasarlanmıştır. Haiku'nun Beta 1 sürümü, Alpha 4'ten altı yıl sonra Eylül 2018'de yayınlandı.⁴ Haiku'nun Beta 2 sürümü ise Haziran 2020'de yayınlandı.⁵

[[Dosya:VirtualBox HaikuOS R1B2 54154 111 ENG 01 03 2021 18 32 37.png|küçükresim|256px|sağ|

BeOS'in devamı olan HaikuOS işletim sisteminin ekran görüntüsü

]]

Tarihçe

Başlangıçta AT&T Hobbit tabanlı donanım üzerinde çalışacak şekilde tasarlanan BeOS, daha sonra PowerPC tabanlı işlemcilerde çalışacak şekilde değiştirildi: önce Be'nin kendi sistemlerinde, daha sonra Apple'ın satın alması veya BeOS'u eskimiş Klasik Mac OS'nin yerine geçecek şekilde lisanslaması umuduyla, Apple Inc.'in PowerPC Referans Platformu ve Ortak Donanım Referans Platformu üzerinde.⁶ Apple CEO'su Gil Amelio, Be Inc.'i satın almak için müzakerelere başladı, ancak CEO Jean-Louis Gassée 300 milyon dolar istediğinde görüşmeler durdu⁷; Apple 125 milyon dolardan fazlasını teklif etmek istemiyordu. Apple'ın yönetim kurulu, NeXTSTEP'in daha iyi bir seçim olduğuna karar verdi ve 1996'da NeXT'i 429 milyon dolara satın alarak Apple'ın kurucu ortağı Steve Jobs'u geri getirdi.⁸

1997'de Power Computing, PowerPC tabanlı Macintosh klonları ile BeOS'u (isteğe bağlı kurulum için bir CD'de) bir araya getirmeye başladı. Bu sistemler, seçenek sunan bir başlangıç ekranı ile Klasik Mac OS veya BeOS'u ikili önyükleyebiliyordu.⁹

Apple'ın hamleleri ve Be Inc.'in artan borcu nedeniyle, BeOS kısa süre sonra Mart 1998'de R3 sürümüyle Intel x86 platformuna taşındı.¹⁰ 1990'ların sonlarında BeOS, bir takipçi kitlesi yaratmayı başardı, ancak şirket ayakta kalamadı. Be Inc. ayrıca BeOS Personal Edition (BeOS PE) olarak bilinen BeOS R5'in sadeleştirilmiş ancak ücretsiz bir kopyasını yayınladı. BeOS PE, Microsoft Windows veya Linux içinden başlatılabilir ve tüketicinin ürününe olan ilgisini beslemesi ve geliştiricilere üzerinde çalışabilecekleri bir şeyler vermesi amaçlanmıştır.¹¹¹² Be Inc. ayrıca BeOS for Internet Appliances (BeIA) için sadeleştirilmiş bir sürüm yayınladı ve kısa süre sonra şirketin BeOS yerine iş odağı haline geldi.¹³

2001'de Be'nin telif hakları yaklaşık 11 milyon dolara Palm, Inc.'e satıldı. BeOS R5, son resmi sürüm olarak kabul edilir, ancak Be'nin Palm'a satılmasından önce geliştirme aşamasında olan ve BeOS Ağ Ortamı (BONE - BeOS Networking Environment) ağ yığınını içeren BeOS R5.1 "Dano", şirketin ölümünden kısa bir süre sonra halka sızdırıldı.¹⁴¹⁵

2002 yılında, Be Inc., Hitachi'nin BeOS yüklü bilgisayarları satmaktan vazgeçtiğini ve Compaq'ın Be ile ortaklaşa bir İnternet cihazını pazarlamaması için baskı gördüğünü iddia ederek Microsoft'a dava açtı. Ayrıca Microsoft'un Be Inc.'in ilk halka arzını (IPO - initial public offering) yapay olarak bastırmak için hareket ettiği de iddia edilmektedir.¹⁶ Dava nihayet mahkeme dışında 23.25 milyon $'a karara bağlandı ve Microsoft adına hiçbir sorumluluk kabul edilmedi.¹⁷

Palm'dan ayrıldıktan sonra PalmSource, başarısız Palm OS Cobalt ürünü için BeOS'un multimedya çerçevesinin bazı kısımlarını kullandı.¹⁸ PalmSource'un devralınmasıyla BeOS hakları artık Access Co.'dadır.¹⁹

Devamı ve klonları

Be Inc.'in ölümünü izleyen yıllarda BeOS'u veya işletim sisteminin temel unsurlarını yeniden yaratmak için bir avuç proje oluşturdu ve bunların nihai hedefi Be Inc.'in kaldığı yerden devam etmek oldu. Bu, Be Inc. tarafından BeOS'un bazı bileşenlerinin ücretsiz bir lisans altında yayınlanmasıyla kolaylaştırılmıştır. Bu tür projeler şunları içerir:

BlueEyedOS: Linux çekirdeğinin değiştirilmiş bir sürümünü kullanır ve üzerine BeOS API'yi yeniden uygular (BeOS uygulamalarının yeniden derlenmesi gerekir). Ücretsiz olarak indirilebilir, ancak kaynaklar asla yayınlanmamıştır. 2003 yılından bu yana yeni sürüm yoktur.²⁰
Cosmoe: Haiku kullanıcı alanının Linux çekirdeği üzerindeki bağlantı noktasıdır. BeOS uygulamalarının yeniden derlenmesi gerekir. Ücretsiz ve açık kaynaklı bir yazılımdır. Son sürüm 2004'te yayınlanmış olup web sitesi artık çevrimiçi değildir.²¹
E/OS: Emülatör İşletim Sisteminin kısaltmasıdır. Windows, DOS, AmigaOS ve BeOS uygulamalarını çalıştırmayı amaçlayan Linux ve FreeBSD tabanlı bir işletim sistemidir. Ücretsiz ve açık kaynaklı bir yazılımdır.²² Aktif geliştirme Temmuz 2008'de sona ermiştir.
Haiku: Linux'a dayalı olmayan tam bir BeOS uygulamasıdır. Cosmoe ve BlueEyedOS'tan farklı olarak, BeOS uygulamaları ile doğrudan uyumludur. Ücretsiz ve açık kaynaklı bir yazılımdır. İlk alfa sürümü "Haiku R1/Alpha 1", 14 Eylül 2009'da yayınlandı.²³ İkinci alfa sürümü "Haiku R1/Alpha 2" 9 Mayıs 2010'da²⁴ ve üçüncü alfa sürümü "Haiku R1/Alpha 3" 18 Haziran 2011'de kullanıma sunuldu.²⁵ "Haiku R1/Alpha 4" 12 Kasım 2012'de yayınlandı.²⁶ 2020 itibarıyla, 28 Eylül 2018'de²⁷ yayınlanan ilk beta sürümü ve 9 Haziran 2020'de yayınlanan ikinci beta sürümü ile halen geliştirilmekte olan tek BeOS klonudur.²⁸

Zeta²⁹, BeOS R5.1 kod tabanına dayanan ticari olarak temin edilebilen bir işletim sistemiydi. Başlangıçta yellowTAB tarafından geliştirilen işletim sistemi daha sonra magnussoft tarafından dağıtıldı. YellowTAB tarafından yapılan geliştirme sırasında şirket, BeOS kod tabanıyla ilgili yasal konumunu tartışmayı reddettiği için (belki de sözleşmeden kaynaklanan nedenlerle) BeOS topluluğundan eleştiriler aldı. O zamana kadar BeOS ile ilişkili fikri mülkiyetin sahibi olan PalmSource'u satın alan Access Co., yellowTAB'ın BeOS'un değiştirilmiş bir sürümünü dağıtma hakkına sahip olmadığını ve magnussoft'un işletim sisteminin dağıtımını durdurduğunu açıkladı.³⁰

Sürümler³¹

Sürüm	Tarih	Donanım
DR1–DR5	Ekim 1995	AT&T Hobbit
DR6 (developer release)	Ocak 1996	PowerPC
DR7	Nisan 1996
DR8	Eylül 1996
Advanced Access Preview Release	Mayıs 1997
PR1 (preview release)	Haziran 1997
PR2	Ekim 1997
R3	Mart 1998	PowerPC ve Intel x86
R3.1	Haziran 1998
R3.2	Temmuz 1998
R4	Kasım 4, 1998
R4.5 ("Genki")	Haziran 1999
R5 PE/Pro ("Maui")	Mart 2000
R5.1 ("Dano")	Kasım 2001	Intel x86

Özellikler

BeOS, dijital medya çalışmaları için tasarlandı ve modüler G/Ç bant genişliği, yaygın çoklu iş parçacığı, önleyici çoklu görev ve BFS olarak bilinen 64 bit günlük dosya sistemi kullanarak simetrik çoklu işlem gibi modern donanım olanaklarından yararlanmak için yazılmıştır. BeOS GUI, netlik ilkeleri ve temiz, düzenli bir tasarım üzerine geliştirildi.

API, programlama kolaylığı için C++ ile yazılmıştır. Kısmi POSIX uyumluluğuna ve Bash aracılığıyla bir komut satırı arayüzüne erişime sahiptir, ancak dahili olarak UNIX'ten türetilmiş bir işletim sistemi değildir.

BeOS, GUI'de varsayılan kodlama olarak Unicode'u kullandı, ancak çift yönlü metin girişi gibi giriş yöntemleri için destek hiçbir zaman gerçekleştirilmedi.

Birçok Unix uygulaması BeOS komut satırı arayüzüne taşındı.³²

BeOS kullanan ürünler

BeOS (ve şimdiki Zeta), modifiye bir BeOS³³ üzerinde çalışan Roland Corporation'ın Edirol DV-7 video editörleri ve onu çalıştırmak için kullanılan Tunetracker Radio Automation yazılımı gibi medya cihazlarında kullanılmaya devam ediyor. BeOS³⁴³⁵³⁶ ve Zeta, ayrıca Zeta işletim sistemi dahil bir "Station-in-a-Box" olarak satıldı.³⁷ 2015 yılında Tunetracker, yayın yazılımıyla birlikte verilen USB flash diskte Haiku dağıtımını yayınladı.³⁸

Tascam SX-1 dijital ses kaydedici, BeOS'un yalnızca kayıt arayüzü yazılımını başlatacak, oldukça değiştirilmiş bir sürümünü çalıştırır.³⁹

iZ Technology Corporation, daha yeni olan RADAR 6 BeOS'a dayalı olmasa da, sabit disk tabanlı, BeOS 5'e dayanan⁴⁰, 24 izli profesyonel ses kayıt cihazları olan RADAR 24, RADAR V ve RADAR Studio'yu satmaktadır.

Tabela ve yayın görüntüleme makineleri üreticisi olan Magicbox, Aavelin ürün serisine güç sağlamak için BeOS'u kullanıyor.⁴¹

12 inçlik vinil plak zaman kodu kayıt odaklı bir DJ yazılım/donanım sistemi olan Final Scratch, ilk olarak BeOS üzerinde geliştirildi. "ProFS" sürümü, Linux sanal bölümünde çalışan 1.0 sürümünden önce birkaç düzine DJ'e satıldı.⁴²