Akridin, C<sub>13</sub>H<sub>9</sub>N, heterosiklik bir organik bileşiktir. Akridin terimi ayrıca, C<sub>13</sub>N üçlü halkasını içeren bileşiklere değinmek için kullanılır.
Akridin yapısal olarak antrasen ile ilişkilidir, o bileşiğin ortasındaki CH gruplarından biri yerine azot gelmiştir. Renksiz bir katı madde olan akridin ilk defa kömür katranından elde edilmiştir. boya ve bazı değerli ilaçların yapımında kullanılan bir ham maddedir. Çoğu akridin, örneğin riboflavin, ayrıcfa antiseptik özellik gösterirler. Akridin ve onun türevleri, enterkalasyon yapma özellikleri nedeniyle DNA ve RNA'ya bağlanırlar. Akridin turuncusu (3,6-dimetilaminoakridin) nükleik asitlere spesifik metakromatik bir boyadır, hücre döngüsünün aşamalarını belirlemekte kullanılır. Akridarsin akridine benzer bir yapıya sahiptir ama azot atomunun yerinde bir arsenik atomu bulunur. Akridofosfin ise azot yerine bir fosfor atomu bulundurur.
Akridin ilk defa 1871'de Carl Gräbe ve Heinrich Caro tarafından saflaştırılmıştır.
Akridin doğal olarak kömür katranında bulunur. Derişik sülfürik asitler kömür katranından ekstrakte edilir; bu çözeltiye potasyum dikromat eklenmesiyle akridin bikromat çökelir. Amonyak eklenmesiyle bikromatın bozunması sağlanır.
Akridin ve türevlerinin üretimi için çeşitli sentetik süreçler bilinmektedir. Bernthsen akridin syntezinde, çinko klorürle beraber karboksilik asitler kullanarak difenilamin yoğunlaştırılır. Karboksilik asit olarak formik asit kullanılınca reaksiyonun ürünü akridinin kendisi olur, daha yüksek homologlarda akridinin meso karbon atomunda ornatık türevler elde edilir.
Akridinin organik sentezi için kullanılan diğer eski yöntemler arasında alüminyum klorür varlığında difenilamin'in kloroform ile yoğunlaştırılması; ortoaminodifenilmetan buharlarının ısıtılmış litharge üzerinden geçirilmesi; salisilik aldehit'i anilin ve çinko klorür ile 260 °C'de ısıtmak; ve akridon'u (9 pozisyonunda karbonil grubu olan akridin) çinko tozu üzerinde damıtmak, sayılabilir.
Akridin sentezi için genel bir yöntem, N-fenilantranilik asit'in veya 2-(fenilamino)benzoik asidin fosforik asit ile siklisizasyonudur (halkalandırılmasıdır).
Akridonların sentezi için klasik bir yöntem Lehmstedt-Tanasescu reaksiyonudur.
Akridin ve homologları, zayıf bazik karakterli kararlı bileşiklerdir. Akridinin pKa'sı 5,6'dır, bu bakımdan piridin'e benzer. Tek kaynaşmalı analoğu olan kinolin'e benzer özellikleri de vardır. Akridin iğne biçimli kristalleşir, bunlar 110 °C'da ergir. Tuzlarının çözeltileri mavi floresans gösterir.
Akridin alkil iodürlerle kolaylıkla birleşip akrdiniyum iodürler oluşturur, bunlar da alkali potasyum ferrisiyanürün etkisiyle N-alkil akridonlara dönüşür. Potasyum permanganatla yükseltegenince akridinik asit C<sub>9</sub>H<sub>5</sub>N(COOH)<sub>2</sub> veya kuinolin-1,2-dikarboksilik asite dönüşür. Akridin, peroksisülfonik asit ile yükseltgenip akridin amin oksit'e dönüşür. Akridin'in karbon 9 pozisyonu ekleme reaksiyonları için aktive edilir. Akridin indirgenince 9,10-dehidroakridin meydana gelir, bu bileşik potasyum siyanür ile reaksiyona girince 9-siyano-9,10-dehidro türevini verir.
Akridinin çeşitli türevleri vardır ve bunlar akridinin kendisi için kullanılan yöntemlere benzer yöntemlerle hazırlanabilir. 9-Fenilakridin'den krisanilin veya 3,6-diamino-9-fenilakridin elde edilir. Bu sonuncu bileşik, boya malzemesi fosfin'in (bu fosfin, fosfin gazı ile karıştırılmamalıdır) ana bileşenidir. Fosfin rosanilin üretiminin bir yan ürünüdür.
Krisanilin kırmızı renkli tuzlar oluşturur, bunlar ipek ve yünü sarı renge boyar. Bu tuzların çözeltileri sarı-yeşil bir floresansa sahiptir. Krisanilin O. Fischer ve G. Koerner tarafından sentezlenmiştir. Bu sentez yönteminde orto-nitrobenzaldehit, anilin ile yoğunlaştırılır, meydana gelen orto-nitro-para-diamino-trifenilmetan indirgenerek ortoamino bileşik elde edilir, bu da yükseltgendikten sonra krisanilin elde edilir.
Benzoflavin krisanilin'in bir izomeridir, ve o da bir boya malzemesidir. K. Oehler tarafından, meta-fenylenediamin ve benzaldehit'ten elde edilmiştir. Bu bileşikler yoğunlaşarak tetra-aminotrifenilmetan oluşturur, bu da asit içinde ısıtılınca amonyak kaybeder ve 3,6-diamino-9,10-dihidrofenylakridin verir, bunun yükseltegnmesi ile benzoflavin elde edilir. Bu bileşik, sıcak suda çözünebilen sarı bir tozdur.
Akridin bilinen bir insan kanserojenidir. DNA'ya katılıp yeni bir baz eklenmesine neden olur. Bu insersiyon mutasyonu eğer bir protein kodlayıcı dizi içinde olursa, büyük olasılıkla kodlanan proteinin inaktive olmasına neden olur.
Synthesis of Acridine-based DNA Bis-intercalating Agents Gerard P. Moloney, David P. Kelly, P. Mack Molecules 2001, 6, 230-243 1
Orijinal kaynak: akridin. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page