yara ne demek?
Yara, veya
bir etkenin
bütünlüğünü bozacak şekilde oluşturduğu her türlü hasara denir.
, ve
nedenlerle ya da
bütünlüğünün
bozulması, tahrip olması, dokuların kesilmesi sonucu, dokuların
fizyolojik özelliklerinin geçici veya tamamen kaybolmasına yara adı
verilir. Sadece cilt bütünlüğünün bozulması anlamına gelmez; örneğin,
künt bir darbeyle ciltte bozukluk gözlenmeyebilir ancak kemik kırığı
veya iç organ yırtığı oluşabilir.
Sınıflandırma
Açık veyâ kapalı olmasına göre
Açık yaralar
Açık yaralar, yarayı oluşturan nesneye göre sınıflandırılabilir. Açık
yara çeşitleri:
- Kesik (veya insizyon); ,
veya cam parçası gibi keskin nesnelerce
oluşturulan düzgün şekilli yaradır.
- Yırtık (veya laserasyon),
sonucu oluşan düzensiz, yırtık benzeri yaradır. Yara düzgün
kesilmediği için yara dudakları boyunca damar, sinir köprüleri
görülebilir.
- Sıyrık (veya abrazyon), üst katmanının
() soyulduğu yüzeyel bir yaradır.
Genelde kaba yüzeylere kayıp düşme sonucu oluşur.
- Delik, kesici-delici veyâ delici âletler ile meydâna getirilen
yaralardır. Bıçak, kılıç, kama, kasatura, hançer, çakı, sustalı
çakı, saldırma, kama, makas, falçata gibi aletlerle veyâ iğne, şiş,
tığ, çuvaldız, çivi, tornavida, firkete, toplu iğne, bız, pergel,
törpü, eğe, bisiklet teli, ucu sivriltilmiş demir çubuklar gibi
aletlerdir.
- Kopma (veya avülsiyon), vücuttaki bir yapının zorla koparılmasıyla
oluşan yaradır. Önemli olan nokta; vücut parçası kesilerek değil,
çekilerek koparılmıştır.
- Açık kemik kırığı, kırık kemik ucunun deriyi delmesi ve açığa
çıkmasıyla oluşan yara.
- Kimyasal, fiziksel veya radyoaktif etkenlerle oluşmuş yaralar.
Örneğin: , vs.
- Yanıklar; Bölgesel olarak ısı, ateş, toksik madde ya da radyoaktif
ışınlarla karşılaşma sonucu doku hasarına bağlı olarak meydana gelen
yaralardır.
Kapalı yara
- Bere (veya kontüzyon veya çürük), künt travma sonucu küçük
damarların yırtılması ve bunun sonucunda doku aralıklarına sızan
kanın pıhtılaşmasıdır. Çapları küçükten büyüğe
, ve
olarak sıralanabilir. Ciltte görünmeyen
ama daha derin dokularda oluşan türüne derin ekimoz denilir.
- Hematom, travma sonucu yırtılan damarlardan çıkan kanın, sadece doku
aralıklarına değil, doku boşluğunu dolduracak miktarda, bir kitle
oluşturacak şekilde meydana gelen yaradır.
- Ezilme veyâ ezik, büyük bir kuvvetin doku üzerine etkisiyle dokunun
sıkışması sonucu oluşan yara.
- Kemik kırığı
Yarayı meydana getiren âlete göre
- Ezici âlet yaraları ya da künt travmaya bağlı yaralar en sık
karşılaşılan yara türüdür. Ağırlıkları ile iş gören künt cisimlerle
meydana gelen yaralar künt travmatik yaralar olarak da
adlandırılmaktadır. El, ayak, tekme, yumruk, kafa atılması, sopa,
cop, taş, demir, diz, boynuz, dirsek, diş, çekiç, demir çubuk, odun,
sandalye, dipçik, muşta, keser sırtı, tokmak, tabanca kabzası,
duvar, toprak, araba ve vagon gibi pek çok cisim veya aletle künt
travmatik yara ya da ezici alet yarası meydana gelebilir. Ezici alet
yaraları iki şekilde meydana gelmektedir. Ya hareket halinde bulunan
ezici cisim kişiye çarpmakta (aktif tesir) ya da sabit olan ezici
cisme hareket halindeki kişi çarpar (pasif tesir). Yüksekten düşme,
ayağın tökezlenip yere düşülmesi, bir ağaca ya da direğe çarpma
pasif tesire örnek olarak verilebilir.Künt travma sonucu meydana
gelen yaralar; düzensiz, yara dudakları tırtıklı, girintili,
çıkıntılı, düzensiz, yara çevresinde ya da zemininde dar veya geniş
sıyrıkla ekimoz veya hematom bulunan, yara içinde kopmadan kalmış
doku, damar ve sinir liflerinden ibaret köprüler bulunan
özelliktedir.
- Kesici âlet yaraları
- Kesici-delici âlet yaraları;,
, hem kesici hem
de delici özelliğe sahip nesnelerce oluşturulan yara.
- Kesici-ezici âlet yaraları;,
, gibi
hem ağır hem de kesici özelliğe sahip nesnelerce oluşturulan yara.
Hem kesik hem bere hem de kırık oluşturabilen bir yara çeşididir.
- Delici âlet yaraları;,
, gibi
nesnelerle derinin delindiği yaradır.
- ;
, saçma ve benzeri nesnelerce oluşan yara.
Tek mermi; giriş ve çıkış şeklinde iki yara oluşturabilir.
Dosya:Finger abrasion.jpg|Kopma yaralanması Dosya:Laceration,
leg.jpg|Bacakta yırtık Image:Footpuncture.JPG|Ayak tabanında mikrop
kapmış delici yara Image:Knee puncture.JPG|Dart oyunu sırasında dizde
oluşmuş delici yara Dosya:Finger cut.jpg|Parmakta kesik
Yaralar, kontaminasyon düzeylerine göre de sınıflandırılabilir:
- Temiz yara, steril koşullarda yapılan herhangi bir mikroorganizmanın
bulunmadığı, komplikasyona girmeden iyileşmeye yatkın yara çeşidi.
Örneğin: ameliyat yaraları, biyopsi yaraları vb.
- Kontamine yara, yaranın oluşumu sırasında patojen organizmaların ve
yabancı maddelerin bulaştığı yaradır.
- Enfeksiyonlu yara, yarada patojen organizmaların bulunduğu ve
çoğalarak enfeksiyonun klinik bulgularını oluşturan yara. Sarımsı
görünür, irin sızar, ağrılıdır ve kırmızılık görünür.
- Kolonileşmiş yara; kronikleşmiş, içinde pek çok organizmanın koloni
oluşturduğu, iyileşmesi zor yara.
Patofizyoloji
Yarayı iyileştirmek için vücut, yara iyileşme işlemi olarak bilinen bir
dizi süreç oluşturur.
Kaynakça
Orijinal kaynak: yara. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler