yararc ne demek?
Yararcılık, ahlaki eylemin doğruluğunu, sonuçlarının mutluluk veya fayda üretme derecesiyle ölçen etik bir teoridir. Temel ilkesi, "en çok sayıda insan için en büyük mutluluk"tur. Yararcılar, bir eylemin iyi olup olmadığını, o eylemin sonuçlarının genel mutluluğu artırıp artırmadığına bakarak değerlendirirler.
Yararcılığın temel unsurları:
- Sonuç Odaklılık (Consequentialism): Bir eylemin ahlaki değeri, niyetinden ziyade sonuçlarına bağlıdır.
- Fayda İlkesi (Principle of Utility): Eylemler, mutluluğu veya faydayı artırma ve acıyı azaltma eğiliminde oldukları ölçüde doğrudur. Mutluluk, haz ve acıdan uzak durma olarak tanımlanır.
- En Büyük Mutluluk İlkesi (Greatest Happiness Principle): Bir eylem, mümkün olan en çok sayıda insan için en büyük mutluluğu sağlamalıdır.
- Tarafsızlık: Herkesin mutluluğu eşit derecede önemlidir. Kendi mutluluğumuz, başkalarının mutluluğundan daha önemli değildir.
Yararcılığın farklı türleri vardır:
- Eylem Yararcılığı (Act Utilitarianism): Her bir eylemin sonuçlarını ayrı ayrı değerlendirir ve en fazla mutluluğu sağlayacak eylemi seçer.
- Kural Yararcılığı (Rule Utilitarianism): Genel olarak en fazla mutluluğu sağlayacak kuralları belirler ve bu kurallara uyar.
Yararcılığa yönelik eleştiriler:
- Adalet Sorunu: Yararcılık, çoğunluğun mutluluğu için azınlığın haklarını göz ardı edebilir.
- Ölçme Sorunu: Mutluluğu ve faydayı ölçmek zordur.
- Öngörülemezlik Sorunu: Eylemlerin tüm sonuçlarını öngörmek mümkün değildir.
- Aşırı Talepkarlık: Yararcılık, sürekli olarak başkalarının mutluluğunu düşünmeyi gerektirdiği için aşırı talepkar olabilir.
Önemli kavramlar: