volkanizma ne demek?
Volkanizma
Volkanizma, yer kabuğunda veya bir gezegenin yüzeyinde, ergimiş kaya, kaya parçaları, sıcak gazlar ve diğer katı maddelerin yüzeye çıkması olayıdır. Bu olaylar genellikle yanardağ adı verilen jeolojik yapılar aracılığıyla gerçekleşir.
Volkanizmanın Nedenleri:
- Levha Tektoniği: Levha sınırlarında, özellikle dalma-batma zonlarında ve okyanus ortası sırtlarında, magma oluşumu ve yüzeye çıkışı yaygındır.
- Manto Plümleri: Derin mantodan yükselen sıcak maddelerin (plümlerin) etkisiyle, levha içi volkanizma da meydana gelebilir.
Volkanizmanın Sonuçları:
- Yeni Yeryüzü Şekilleri: Volkanik patlamalar, konik dağlar, platolar, kalderalar ve lav akıntıları gibi çeşitli yeryüzü şekillerinin oluşmasına neden olur.
- Atmosferik Etkiler: Volkanik patlamalar sırasında atmosfere yayılan gazlar (kükürt dioksit gibi) iklimi etkileyebilir. Büyük patlamalar küresel sıcaklığı düşürebilir.
- Jeotermal Enerji: Volkanik bölgeler, yer altı sularının ısınmasıyla jeotermal enerji kaynakları oluşturabilir.
- Toprak Verimliliği: Volkanik küller, toprak verimliliğini artırabilir.
- Doğal Afetler: Volkanik patlamalar, can ve mal kayıplarına yol açabilen tehlikeli doğal afetlerdir (lav akıntıları, piroklastik akıntılar, volkanik çamur akıntıları (laharlar)).
Volkanizma Türleri:
- Patlayıcı Volkanizma: Yüksek viskoziteli (akışkanlığı düşük) magma ile karakterizedir. Şiddetli patlamalarla gaz ve kül bulutları oluşturur.
- Effüzif Volkanizma: Düşük viskoziteli (akışkanlığı yüksek) magma ile karakterizedir. Lav akıntıları şeklinde gerçekleşir.
Türkiye'de Volkanizma:
Türkiye, Alp-Himalaya orojenez kuşağında yer aldığı için geçmişte aktif volkanik bölgelere sahipti. Günümüzde aktif volkan olmamasına rağmen, sönmüş volkanlar (Erciyes, Hasan Dağı, Nemrut Dağı) ve jeotermal alanlar bulunmaktadır.
Ek Bilgiler:
- Magma: Yerin altında bulunan ergimiş kaya malzemesi.
- Lav: Yüzeye çıkan magma.
- Volkanik Kül: Volkanik patlamalar sırasında havaya savrulan ince taneli kaya parçaları ve cam parçacıkları.
Kategoriler