vitoria-gasteiz ne demek?

Vitoria-Gasteiz (Baskca: Gasteiz; İspanyolca: Vitoria; resmi adi: Vitoria-Gasteiz), İspanya'nın kuzeyinde otonom bölgelerinden biri olan Bask Özerk Bölgesi'nin Alava iline bağlı bulunan bir şehir ve belediye. Bask Özerk Bölgesi'nin ve Alava ilinin başkentidir. Nüfusu (2010 tahminiyle) 238,247 kişidir. Bask ülkesinde, nüfus itibarıyla, ikinci büyük şehirdir.

Bu şehirde yaşayanlara "Vitorianos" veya "Gasteiztarras" adı ile anılırlar; ama geleneksel ve daha alaylı olarak Baskça "fasulye yiyenler" anlamını veren "Babazorros" olarak çağrılırlar.

Coğrafi konum

Vittoria-Gateiz'in coğrafi koordinatları 42°51′K , 2°41′B olur. Şehrin önemli Bask Bölgesi ve İspanya şehirlerinden uzaklıkları şunlardır: Madrid: 321 km; Bilbao: 66 km; Pamplona: 97 km; San Sebastián: 103 km; Burgos: 108 km.

Vittoria-Gateiz'in Alava ili cinde bulunan belediyeler içinde konumu su haritadan izlenebilir:

Şehirdeki önemli semtler şunlardır: Casco Viejo, Zaramaga, Zabalgana, Ensanche, El Pilar, Lovaina, Salburua, Txagorritxu, San Martín, Mendizörroza, Ariznavarra, Aranzabela, Arambizcarra, Arana, Judizmendi, Santa Lucía, Adürza, San Cristóbal, Ali-Gobeo, Sansomendi, Arriaga-Lakua, Abechuco.

Çevrenin önemi ve yeşil şehir

2012 yılında Vitoria-Gasteiz şehri "Avrupa Yeşil Başkenti" seçildi. Vitoria-Gasteiz şehrine bu şeref 21 Ekim 2010 İsveç'te bulunan "Avrupa Yeşil Başkent Konferansı" tarafından, kendilerini aday gösteren diğer Avrupa şehirleri Barselona, Malmö, Nantes, Nürnberg ve Reykjavik arasından seçilerek verilmiştir. Buna başlıca nedenler:

Vitoria-Gasteiz etrafını çepeçevre saran 11.000 hektar alanı kapsayan bir yeşil doğa sahası ayrılmıştır. Bu yeşil saha içinde çok sayıda yürüyüş ve bisiklet yolu olmakla beraber ağaçların; yeşil bitkilerin ve küçük vahşi hayvanların doğal olarak bu bölgede yaşamaları sağlanmaktadır.
Şehir su kullanımı diğer Avrupa şehirlerine kıyasla daha idarelidir. Diğer kentlerde su dağıtım kaybı %50'ye kadar yaklaşırken Vittoria'da bu kayıp %10'dur.
Şehir halkın bisiklet ve otobüs ve tramvay gibi kamu taşıma vasıtalarını kullanmasını, ve kendi otomobillerini kullanmamalarını, teşvik etmektedir.

Demografi

Vitoria-Gasteiz belediye sınırları içinde nüfus (2010 tahmini) itibarıyla 238.247 kişi olup nüfus yoğunluğu 860.69 kişi/km² olur. Vitoria-Gasteiz belediye sınırları içinde nüfusun gelişmesi şu gösterimde izlenebilir:

<small>1.000 kişi</small> <timeline> Colors=

id:a value:gray(0.9)
id:b value:gray(0.7)
id:c value:rgb(1,1,1)
id:d value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:500 height:373 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:240 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:30 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:6 start:0 BackgroundColors = canvas:c

BarData=

bar:1842 text:1842
bar:1857 text:1857
bar:1860 text:1860
bar:1877 text:1877
bar:1887 text:1887
bar:1897 text:1897
bar:1900 text:1900
bar:1910 text:1910
bar:1920 text:1920
bar:1930 text:1930
bar:1940 text:1940
bar:1950 text:1950
bar:1960 text:1960
bar:1970 text:1970
bar:1981 text:1981
bar:1991 text:1991
bar:2001 text:2001
bar:2010 text:2010

PlotData=

color:d width:15 align:left

bar:1842 from:0 till: 10
bar:1857 from:0 till: 19
bar:1860 from:0 till: 19
bar:1877 from:0 till: 25
bar:1887 from:0 till: 28
bar:1897 from:0 till: 31
bar:1900 from:0 till: 31
bar:1910 from:0 till: 33
bar:1920 from:0 till: 35
bar:1930 from:0 till: 41
bar:1940 from:0 till: 50
bar:1950 from:0 till: 52
bar:1960 from:0 till: 74
bar:1970 from:0 till: 137
bar:1981 from:0 till: 193
bar:1991 from:0 till: 210
bar:2001 from:0 till: 217
bar:2010 from:0 till: 238

PlotData=

bar:1842 at: 10 fontsize:s text: 10 shift:(-5,5)
bar:1857 at: 19 fontsize:s text: 19 shift:(-5,5)
bar:1860 at: 19 fontsize:s text: 19 shift:(-5,5)
bar:1877 at: 25 fontsize:s text: 25 shift:(-5,5)
bar:1887 at: 28 fontsize:s text: 28 shift:(-5,5)
bar:1897 at: 31 fontsize:s text: 31 shift:(-5,5)
bar:1900 at: 31 fontsize:s text: 31 shift:(-5,5)
bar:1910 at: 33 fontsize:s text: 33 shift:(-5,5)
bar:1920 at: 35 fontsize:s text: 35 shift:(-5,5)
bar:1930 at: 41 fontsize:S text: 41 shift:(-5,5)
bar:1940 at: 50 fontsize:S text: 50 shift:(-5,5)
bar:1950 at: 52 fontsize:S text: 52 shift:(-5,5)
bar:1960 at: 74 fontsize:S text: 74 shift:(-5,5)
bar:1970 at: 137 fontsize:S text: 137 shift:(-10,5)
bar:1981 at: 193 fontsize:S text: 193 shift:(-10,5)
bar:1991 at: 210 fontsize:S text: 210 shift:(-10,5)
bar:2001 at: 217 fontsize:S text: 217 shift:(-10,5)
bar:2010 at: 238 fontsize:S text: 238 shift:(-10,5)

</timeline>

<small>Kaynak: INE - Instituto Nacional de Estadística, İspanya</small>

<small>Kaynak:Hollandaca Wikipedia "Vitoria-Gasteiz" maddesi </small>

Tarihsel gelişim

Şehrin tarihsel gelişimi şu kronoloji listesiyle özetlenebilir:

1181: Şehrin kuruluşu
1199: Kastilya Kralı VII. Alfonso tarafından şehrin kuşatılması
1200: Şehrin VII. Alfonso'ya teslim olması ve Kastilya Krallığına ilhak edilmesi,
1431: Kastilya Kralı II. Juan'ın Vitoria-Gasteiz şehrine berat vermesi ve özel imtiyazlar tanıması.
1483: Kastilya Kraliçesi İsabella tarafından şehre verilmiş hukuki imtiyazlarının tanınıp çoğaltılması.
1492: Diğer İspanyol şehirleri ile birlikte şehirde yüzyıllardır yaşayan Yahudilerin Vitoria'dan kovulmaları.
1722: Şehirde Bartolomé Riego'nun bir kitap matbaası ve yayınevi kurması. Bu günümüzde de Vitoria-Gasteiz'de çok önemli bir sanayi kolu olan tipografik sanayinin ilk örneğini teşkil etmektedir.
1765: Şehrin iktisadi ve sanayi alanlarında gelişmesini sağlamak için "Societad Bascongada de los Amigos del País" adlı bir kurumun kurulması.
1813: İspanya'nın Fransa'ya karşı Bağımsızlık Savaşında Vitoria Muharebesi'nde Fransızların mağlup edilmesi. Ludwig van Beethoven bu galibiyet anısına orkestra için Opus 91 olarak bilinen bir kompozisyon hazırlamıştır.
1861: Katolik Kilisesi Vitoria'yı bir piskoposluk bölgesi olarak kabul etmesi.
1980: Vitoria-Gasteiz'in Bask Bölgesi başkenti olarak kabul edilmesi. Şehirde Bask Bölgesi konsey, hükûmet ve bölge idaresinin ve Avrupa Birliği Parlamentosu kısımlarının kurulması.
2012: Vitoria-Gasteiz Avrupa Yeşil Başkenti olması.

Görülecek yerler

Plaza Virgen Blanca Meydanı: Şehrin merkezi. Bu meydana birkaç tipik eski merkez "Casco Antigua" ile o zaman yeni "Ensanche"'yii birleştiren sokak gelir. Bu sokaklar kenarındaki eski binalarda camekanlı balkonlar bulunmaktadır. Meydanın ortasında İspanya'nın Fransa'ya karşı yaptığı Bağımsızlık Savaşı'nada 1813 "Vitoria Muharebesi" anıtı bulunur.
Plaza España Meydanı: Bu büyük meydan mimar Antonio de Olaguibel tarafından tasarlanmıştır. Eski merkez mahallesi "Casco Antiguo" ile o zaman yeni olan "Ensanche" (Yeni Ekleme)'yi birleştirir. Bu meydanda önemli bina neoklasik mimarı stilinde zemin katında çok süslü kemerli kapalı yol bulunan "Casa Consistorial" belediye binasıdır.
Los Arquillos Sokağı: 18. yüzyılda mimar Antonio de Olaguibel ve Díez de Guemes tarafından tasarlanmıştır. Bir tepe üzerinde bulunan eski Orta Çağ merkezindeki "Plaza del Machete" ile o zaman kurulmakta olan yeni şehirde "Plaza de Nueva" bağlamaktadır ve bir seri yükseklikleri değişen yapılar bulunmaktadır.
Ajuria Enea Sarayı: Bask Bölgesi Başkanı (Lehendakarı) için resmi ikametgah sarayı. 1918'de "Serafın Ajuria" adlı bir zengin tarafından aile ikametgahı olarak günün Bask Mimarı stiline uygun olarak yaptırılmıştır.
Casa del Cordón: Ana binanın yapımı 15. yüzyıl. Kulesinin yapımı 13. yüzyıl. Eski şehirde sivil gotik mimarı stiline güzel bir örnek olan konak.
ARTIUM: Çağdaş Bask Güzel Sanatlar Müzesi. Açılışı 2002
Müseo de Ciencias Naturales d'Alava / Arabako Natur Zientzien müseoa: Alava Doğal Bilimler Müzesi: Eski şehirde bulunan Orta Çağ'da yapılmış "Doña Otxanda Kulesi"'nde kuruludur.
Museo Bibat: Bu yeni binasında Archéoloji müzesidir. Eski Museo Fournier de Naipes binasına bağlıdır.
Müseo Fournier de Naipes: Palacio de Bendaña Sarayı'nda kuruludur. Geleneksel olarak 15. yüzyıldan beri Vitoria'da üretilmiş olan "iskambil oyun kâğıtları" müzesidir. Müzede bazıları çok eskiden kalma 6.000 kadar iskambil oyun kağıdı takımı sergilenmektedir.
Güzel Sanatlar Müzesi: Müzede sergilenen Rönesans dönemi sonrası eserler arasında 14. yüzyıl heykeller, 16. yüzyıl Flaman stili dinsel triptik tablolar, İspanyol ressam Ribera ve öğrencilerinin eserleri ve Pablo Picasso ve Zuloaga gibi modern İspanyol ressamlarının eserleri anılabilir. Müze ayrıca Bask Bölgesi yörel güzel sanatları üzerindeki sergileri ile önemlidir.
Museo d'Armería de Alava / Arabako Arma Museoa: Alava Silah Müzesi. Bu müzede tarih öncesi taştan kamalardan 20. yüzyıl tabancalarına kadar her türlü silah sergilenmektedir. Çok zengin bir Orta Çağ silahlar koleksiyonu vardır. Bir büyük sergi de 1813'te Fransa'ya karşı İspanyol Bağımsızlık Savaşı sırasında önemli bir muharebe olan "Vitoria Muharebesi"'ne hasredilmiştir.
Centro Cultural Montehermoso: Montehermoso Kültür Merkezi) Bu yapı ilk olarak 16. yüzyılda yapılmış ama çok restorasyona uğramıştır. Eski binanın 1994'te Vitoria Katolik merkezi olarak kullanılması sona ermiş ve bu bina yanında bulunan bir büyük şu sarnıcı ile birleştirerek restore edilerek artistik sergiler ve müzik konserleri için kullanılabilecek salonlar haline getirilip 1997'de Montehermoso Kültürel Merkezi adıyla açılmıştır.
Santa Maria Katedrali: Şehrin eski katedrali. 14. yüzyıl gotik mimarı stilinde yapı. Çan kulesi 17. yüzyılda yapılmıştır. Binanın dışarısı heykeller ve roliyeflerle süslüdür. Binanın içerisindeki şapellerde Gotik, Flaman ve İtalyan Rönesans dönemlerinde yapılmış heykeller bulunur. Girişten soldaki şapellerde Antony van Dyck ve Peter Paul Rubens tarafından hazırlanmış dinsel konulu tablolar vardır. Katedral binası daha önceki restorasyonlar ve yılların getirdiği yıpranma ve çarpıklıkların ortaya çıkardıkları mimarı acayiplikleri ortadan kaldırmak için büyük bir restorasyondan geçmektedir ve bu dünyanın birçok restorasyon eksperi tarafından ilgi ile takip edilmektedir.
María Inmaculada Katedrali: 20. yüzyılda neo-gotik mimarı stilinde yapılıp takdis edilerek açılmış yeni katedral.

Kardeş şehirler

Vitoria-Gasteiz'in şu kardeş şehirleri bulunmaktadır:

Resimler

<span style="color:white">Vitoria-Gasteiz</span>

</center> </div> <div class="NavContent">

Dosya:Vitoria plaza españa.jpg|Vitoria-Gasteiz - Plaza España Meydanı Dosya:Vitoria blanca1.jpg |Vitoria-Gasteiz - Plaza Virgen Blanca Meydanı Dosya:Vitoria - Monumento Batalla Vitoria1.JPG|Vitoria-Gasteiz - Plaza de la Virgen Blanca'da Vitoria Muharebesi için anıt Dosya:Ajuria Enea.jpg|Vitoria-Gasteiz - "Ajuria Enea" Bask Bölgesi Başkanı (Lehendakarı) için resmi ikametgah sarayı Dosya:Vitoria - Catedra Nueva 0000.JPG|Vitoria-Gasteiz - Yeni María Inmaculada Katedrali Dosya:Gasteiz.jpg|Vitoria-Gasteiz - merkezde Katedrale önündeki sokak Dosya:Vitoria - San Miguel 07.jpg|Vitoria-Gasteiz - San Miguel Kilisesi'nin ana girişi Dosya:Catón de Carnicerías.JPG|Vitoria-Gasteiz - Eski şehir, arkada "Doña Otxanda Kulesi". Dosya::Gasteizko Zulueta jauregia.jpg|Vitoria-Gasteiz - Zulueta Konağı Dosya:El Caminante (Eguizabal).jpg|Vitoria-Gasteiz - El Camınante/Eguizabal (yürüyüşçü) heykeli Dosya:Celedon.jpg|Vitoria-Gasteiz - geleneksel Çeledón Fiestaş de La Virgen Blanca etkinlikleri Dosya:Palacio de Villasuso.JPG|Vitoria-Gasteiz - Montehermoso Kültür Merkezi Dosya:Museos Bibat Vitoria-Gasteiz.jpg |Vitoria-Gasteiz - Baskça: Müseo Bibat, İspanyolca Fournier de Naipes Müzesi' İskambil oyun kâğıtları müzesi Dosya:Vitoria - Artium 01.JPG|Vitoria-Gasteiz - Artium. Çağdaş Bask güzel sanatları n=müzesi Dosya:Estación de tren de Vitoria 3.jpg|Vitoria-Gasteiz Tren Garı Dosya:Salburua auzoa.jpg|Vitoria-Gasteiz - modern Salburua semti

</div> </div>