vadeli ne demek?

Vadeli, finansal bir terim olarak, bir varlığın (emtia, döviz, hisse senedi vb.) belirli bir tarihte ve belirli bir fiyattan alım veya satımını yapma yükümlülüğü getiren sözleşmelerdir. Bu sözleşmelere genellikle vadeli işlem sözleşmeleri denir.

Temel Özellikleri:

• Belirli Tarih: Sözleşmenin sona ereceği ve teslimatın (veya nakdi uzlaşmanın) yapılacağı tarih önceden belirlenir.
• Belirli Fiyat: Varlığın gelecekteki alım veya satım fiyatı sözleşme anında belirlenir.
• Yükümlülük: Alıcı, varlığı belirtilen fiyattan alma; satıcı ise belirtilen fiyattan satma yükümlülüğündedir.
• Kaldıraç: Vadeli işlemler genellikle kaldıraçlı ürünlerdir. Bu, yatırımcıların daha az sermaye ile daha büyük pozisyonlar alabilmelerini sağlar. Ancak, kaldıraç yüksek risk de içerir.
• Nakdi Uzlaşma veya Fiziki Teslimat: Bazı vadeli sözleşmelerde fiziki teslimat yapılırken, bazılarında (çoğunlukla) nakdi uzlaşma yapılır. Nakdi uzlaşmada, sözleşme vadesinde varlığın piyasa fiyatı ile sözleşme fiyatı arasındaki fark nakit olarak ödenir veya tahsil edilir.

Kullanım Amaçları:

• Riskten Korunma (Hedging): Üreticiler veya tüketiciler, gelecekteki fiyat dalgalanmalarından korunmak için vadeli işlemleri kullanabilirler.
• Spekülasyon: Yatırımcılar, fiyatların gelecekteki yönü hakkında tahminlerde bulunarak kar elde etmek amacıyla vadeli işlemlerde işlem yapabilirler.
• Arbitraj: Farklı piyasalarda aynı varlığın farklı fiyatlardan işlem görmesi durumunda, arbitraj fırsatları değerlendirilebilir.

Önemli Kavramlar:

• Vade Sonu (Expiry Date): Sözleşmenin sona erdiği ve teslimatın (veya nakdi uzlaşmanın) yapıldığı tarih.
• Teminat (Margin): Vadeli işlem pozisyonu açmak için gereken başlangıç sermayesi.
• Uzlaşma Fiyatı (Settlement Price): Sözleşmenin vade sonunda nakdi uzlaşma için kullanılan fiyat.
• Açık Pozisyon (Open Interest): Piyasada halen açık olan (yani henüz kapatılmamış veya vadesi dolmamış) sözleşme sayısı.

Riskler:

Vadeli işlemler yüksek risk içerir. Kaldıraç etkisi, potansiyel kazançları artırabileceği gibi, kayıpları da aynı oranda artırabilir. Piyasaların volatilitesinden kaynaklanan fiyat dalgalanmaları, yatırımcılar için önemli kayıplara neden olabilir. Ayrıca, likidite riski de göz önünde bulundurulmalıdır. Vadeli piyasalarda işlem yapmadan önce, riskleri dikkatlice değerlendirmek ve uygun bir risk yönetimi stratejisi uygulamak önemlidir.