transendental felsefe ne demek?

Transendental Felsefe

Transendental felsefe, özellikle Immanuel Kant ile özdeşleşmiş ve onun Saf Aklın Eleştirisi adlı eserinde temelini bulmuş bir felsefi yaklaşımdır. Bu yaklaşım, bilginin ve deneyimin koşullarını araştırır. "Transendental" terimi, nesnelerin bilgisiyle değil, nesnelerin bilgimizin mümkün olma biçimiyle ilgilenir. Yani, deneyimden önce gelen ve deneyimi mümkün kılan koşulları inceler.

Kant'a göre, zihnimiz pasif bir alıcı değildir; aksine, deneyimi şekillendiren aktif bir rol oynar. Zihin, deneyimleri düzenleyen ve anlamlandıran önsel (a priori) yapılar ve kategorilere sahiptir. Bu yapılar ve kategoriler, deneyimden bağımsızdır ve her türlü deneyimin temelini oluşturur.

Transendental felsefenin temel amacı, bilginin sınırlarını ve imkanlarını belirlemektir. Kant, bilginin sadece deneyimlenebilir nesnelerle sınırlı olduğunu savunur. "Kendinde şey" (Ding an sich) olarak adlandırılan, deneyimimizin dışında kalan nesneler hakkında bilgi sahibi olamayız.

Temel Kavramlar:

• A Priori Bilgi: Deneyime dayanmayan, deneyimden önce gelen bilgi.
• A Posteriori Bilgi: Deneyime dayanan, deneyimden sonra elde edilen bilgi.
• Transendental İdealizm: Kant'ın felsefesinin temelini oluşturan görüş; bilginin nesnelerin kendisinden değil, zihnin nesneleri algılama biçiminden kaynaklandığını savunur.
• Kendinde Şey: Deneyimimizin dışında kalan, bilinemeyen nesne.
• Kategoriler: Zihnin deneyimi düzenlemek için kullandığı temel kavramlar.
• Sentetik Yargı: Yüklemi, öznesinde içerilmeyen ve özneye yeni bir bilgi ekleyen yargı.
• Analitik Yargı: Yüklemi, öznesinde zaten içerilen ve özneye yeni bir bilgi eklemeyen yargı.
• Saf Akıl: Deneyime karışmamış, salt düşünce yetisi.
• Zaman ve Mekan: Kant'a göre, deneyimin önsel formları; nesneleri algılamamızı sağlayan zihnin yapılarından.

Transendental felsefe, epistemoloji, metafizik ve etik gibi felsefenin çeşitli alanlarında derin etkilere sahip olmuştur. Özellikle Alman İdealizmi (Fichte, Schelling, Hegel) üzerinde önemli bir etkisi olmuştur.