pozitivizm ne demek?

Pozitivizm, 19. yüzyılda ortaya çıkan ve bilimsel yöntemin, bilginin tek güvenilir kaynağı olduğunu savunan bir felsefi akımdır. Temel olarak, sadece gözlemlenebilir, ölçülebilir ve deneysel olarak doğrulanabilir olguların bilimsel olarak geçerli olduğunu öne sürer. Metafizik spekülasyonları, dini inançları ve değer yargılarını ise bilimin konusu dışında bırakır.

Pozitivizmin temel özellikleri şunlardır:

• Gözlem ve Deney: Bilginin temel kaynağı, tarafsız ve nesnel gözlem ve deneydir. Teoriler, gözlemlerle desteklenmedikçe geçersizdir.
• Ampirizm: Bilgi, duyular aracılığıyla deneyimden elde edilir. Dolayısıyla, deneyimlenebilir olmayan şeyler hakkında bilimsel bilgi üretilemez.
• Nesnellik: Bilimsel araştırma, araştırmacının kişisel önyargılarından ve inançlarından bağımsız olmalıdır. Nesnellik, bilimsel bilginin güvenilirliğinin temel şartıdır.
• Doğrulama: Bilimsel teoriler, gözlemlerle doğrulanabilir olmalıdır. Doğrulanabilir olmayan teoriler bilimsel değildir.
• Evrensellik: Bilimsel yasalar, evrensel geçerliliğe sahiptir. Yer ve zaman fark etmeksizin aynı doğa yasaları geçerlidir.
• Yasa ve Yöntem: Bilim, evrenin işleyişini açıklayan ve tahminler yapmaya olanak sağlayan evrensel yasalar bulmayı amaçlar. Bu yasalar, belirli yöntemleri izleyerek keşfedilir.

Pozitivizmin farklı aşamaları vardır:

• Klasik Pozitivizm (Auguste Comte): Bilimin, teolojik ve metafizik aşamalardan sonra ulaştığı en yüksek aşama olduğunu savunur. Sosyal bilimlerin de doğal bilimler gibi pozitif yöntemlerle çalışılabileceğine inanır.
• Mantıksal Pozitivizm (Vienna Çevresi): Dil analizi ve mantık aracılığıyla bilimin temellerini incelemeyi amaçlar. Anlamsız ifadeleri (metafizik iddialar gibi) reddeder.
• Post-Pozitivizm: Klasik ve mantıksal pozitivizmin eleştirilerine yanıt olarak ortaya çıkmıştır. Gözlem ve deneyin tamamen nesnel olmadığını, bilimsel teorilerin gözlemlerle kesin bir şekilde doğrulanamayacağını savunur. Teorilerin geçerliliğinin, açıklayıcı gücü ve tahmin yeteneğiyle değerlendirilmesi gerektiğini öne sürer.

Pozitivizmin eleştirileri:

• Gözlemin tarafsızlığı: Gözlem, her zaman araştırmacının önyargılarından tamamen bağımsız değildir.
• Doğrulama sorunları: Bilimsel teoriler, kesin bir şekilde doğrulanamaz; ancak yanlışlanabilir.
• Değer yargılarının rolü: Bilimsel araştırma, değer yargılarından tamamen bağımsız değildir. Araştırma soruları, araştırma yöntemleri ve yorumlar, araştırmacının değer yargılarından etkilenebilir.
• Sosyal bilimlerin özelliği: Pozitivizmin sosyal bilimlere uygulanmasının zorluğu, sosyal olayların karmaşıklığından ve insan davranışının tahmin edilemezliğinden kaynaklanır.

Sonuç olarak, pozitivizm, bilimin yöntem ve amacı hakkında son derece etkili olmuş bir felsefi akımdır. Ancak, eleştirileri de göz önünde bulundurularak, bilimin daha karmaşık bir anlayışına doğru evrilmiştir. Günümüzde, pozitivizmin saf hali pek savunulmasa da, bilimsel yöntemin önemi ve nesnelliğe olan vurgu, halen bilimsel çalışmalarda büyük önem taşımaktadır.

Kategoriler