Panoptikon, İngiliz filozof ve sosyal teorisyen Jeremy Bentham tarafından 18. yüzyılın sonlarında tasarlanmış bir hapishane modelidir. Temel prensibi, mahkumların sürekli olarak gözetim altında oldukları inancına sahip olmalarını sağlamaktır. Bu, merkezi bir gözetleme kulesinden, hücrelerin dış çevresini saran bir yapının tasarımıyla gerçekleştirilir.
Mimari Yapı: Panoptikon, dairesel veya çokgen bir yapıya sahiptir. Hücreler, yapının çevresini oluşturur ve her hücrenin bir penceresi vardır. Merkezi bir kulede bulunan bir gözetmen, bu pencerelerden hücreleri gözlemleyebilir. Mahkumlar, gözetmenin kendilerini her an izleyebileceğini düşünürler.
Gözetim ve Kontrol: Panoptikon'un temel amacı, mahkumlar üzerinde sürekli bir gözetim ve kontrol hissi yaratmaktır. Gözetmenin her an izleyebileceği düşüncesi, mahkumların davranışlarını düzenlemelerine ve kurallara uymalarına yol açar.
Disiplin ve İktidar: Michel Foucault, Panoptikon'u modern toplumdaki disiplin ve iktidar mekanizmalarının bir metaforu olarak kullanmıştır. Foucault'ya göre, Panoptikon sadece bir hapishane modeli değil, aynı zamanda modern toplumun işleyişini anlamak için bir araçtır.
Uygulanabilirlik: Panoptikon prensipleri sadece hapishanelerde değil, okullar, hastaneler ve fabrikalar gibi diğer kurumlarda da uygulanabilir. Amaç, bireyler üzerinde sürekli bir gözetim ve kontrol hissi yaratarak, davranışlarını düzenlemektir.
Eleştiriler: Panoptikon modeli, sürekli gözetim altında olmanın bireyler üzerindeki psikolojik etkileri, gizlilik haklarının ihlali ve iktidarın kötüye kullanılması potansiyeli gibi nedenlerle eleştirilmiştir.
Önemli Kavramlar:
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page