kortizol ne demek?

Kortizol, vücutta birçok önemli işlevi olan bir steroid hormondur. Adrenalin bezlerinin korteks (dış tabakası) tarafından üretilen bir glukokortikoiddir. Vücudun stres tepkisinde merkezi bir rol oynar ve genellikle "stres hormonu" olarak adlandırılır. Ancak, stresle sınırlı kalmayan birçok hayati işlevi vardır.

İşte kortizolün ana işlevleri:

• Metabolizma Kontrolü: Kortizol, kan şekerini (glikoz) yükselterek vücudun enerji ihtiyacını karşılar. Bunu, karaciğerde glikoz üretimini artırarak (glukonogenez) ve kaslarda protein yıkımını (proteolizi) teşvik ederek yapar. Ayrıca, yağ asitlerinin serbestleşmesini sağlar ve bu da enerji sağlamak için kullanılabilir.

• Stres Tepkisi: Vücut stres altında olduğunda (fiziksel veya psikolojik), hipotalamus tarafından kortikotrpin salıverme hormonu (CRH) salgılanır. Bu hormon, hipofiz bezini adrenokortikotropik hormon (ACTH) salgılaması için uyarır ve ACTH, adrenal bezleri kortizol üretmeye yönlendirir. Kortizol, stres kaynaklarına yanıt olarak kalp atış hızını ve kan basıncını artırarak vücudu uyarır. Bağışıklık sistemini de baskılayarak iltihabı azaltır (kısa vadede yararlı olabilir, ancak uzun vadede zararlı olabilir).

• İltihap Baskılanması: Kortizol, iltihaplanmaya neden olan maddelerin (sitokinler gibi) salınımını azaltarak iltihaplanmayı baskılar. Bu, yaralanma ve enfeksiyon sonrası iyileşmede önemlidir. Ancak, kronik yüksek kortizol seviyeleri bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirebilir.

• Bağışıklık Sistemi Düzenlemesi: Kortizol, bağışıklık sisteminin aktivitesini düzenler. Kısa süreli, kontrol altındaki düzeylerde iltihabı azaltmak yararlıdır ancak sürekli yüksek seviyeler bağışıklık sistemini zayıflatabilir.

• Kan Basıncı Düzenlemesi: Kortizol, kan basıncını düzenlemeye yardımcı olur.

• Uyku-Uyanıklık Döngüsü: Kortizol seviyeleri gün içinde doğal bir ritme sahiptir. Sabah en yüksek seviyededir ve gece boyunca düşer. Bu uyku-uyanıklık döngüsünü düzenlemeye yardımcı olur.

Kortizol Seviyeleriyle İlgili Sorunlar:

Kortizol seviyelerindeki dengesizlikler çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.

• Yüksek Kortizol (Hiperkortizolism): Cushing sendromu gibi durumlarla ilişkilidir ve kilo alımı, yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon, zayıf bağışıklık sistemi ve osteoporoz gibi belirtilere neden olabilir.

• Düşük Kortizol (Hipokorttizolism): Addison hastalığı gibi durumlarla ilişkilidir ve yorgunluk, düşük kan şekeri, düşük tansiyon ve kilo kaybı gibi belirtilere neden olabilir.

Kortizol seviyeleri, çeşitli faktörlerden etkilenir, bunlar arasında stres, uyku, beslenme ve egzersiz yer alır. Kortizol ile ilgili endişeleriniz varsa, bir doktora danışmalısınız. Çünkü tanı ve tedavi için tıbbi değerlendirme gereklidir.