Konglomera, kum ve çakılların basınçla birleşmesi ve zamanla sertleşmesi sonucu oluşan kütlelerdir. Konglomera, çapı 2 mm'den daha büyük kayaç türüdür, örneğin, granüller, çakıl taşları ve kayaçlar gibi, alt-köşeli çakıl boyutlarındaki yuvarlatılmış önemli bir fraksiyondan oluşan kaba taneli bir kırıntılı tortul kayaçtır. Çakılların konsolidasyonu ve sıvılaşması ile konglomeralar oluşur. Konglomeralar tipik olarak daha ince taneli tortul içerir, örneğin, kum, silt, kil veya bunların kombinasyonu, jeologlar tarafından matris olarak adlandırılır, boşluklarını doldurur ve genellikle kalsiyum karbonat, demir oksit, silika veya sertleştirilmiş kil ile çimentolaşır. Çakıl boyutu fraksiyonu bir konglomera boyutu veya kompozisyon sıralama ve boyutu değişebilir değildir. Bazı konglomeralarda, çakıl büyüklüğündeki sınıf neredeyse tamamen çökelme sırasında kil klastlarından oluşur.Konglomeralar her yaştan tortul Kayaç dizilerinde bulunabilir, ancak muhtemelen tüm tortul kayaçların ağırlığına göre %1'den daha azını oluşturur. Kökeni ve çökelme mekanizmaları açısından, onlar yakından kum taşları ile ilgili ve tortul yapıların aynı türde birçok çeşit sergiler, örneğin, tabular ve çukur çapraz yatak ve kademeli yatak gibidir.123
İrili ufaklı yuvarlak çakıllardan oluşan sedimenter kayaç olup, ince taneli çimento ile bağlanmıştır. Diğer bir deyişle; yuvarlanmış, köşeli yüzeyler göstermeyen çakıl veya kaya bloklarının doğal bir madde ile çimentolanmasından oluşurlar. Bu doğal çimento silisli, kireçtaşlı, demir oksitli olabilir. 2 mm'den daha iri yuvarlak parçalardan oluşan, taşlaşmış tortul kayaç yuvarlak olma özelliğiyle, köşeli kırıntılardan oluşan breşten ayrılır.4 Kesilerek plaka halinde getirilen konglomeralar parlatıldıktan sonra inşaatlarda kaplama malzemesi olarak kullanılır. Konglomeralarda çakılların yaklaşık aynı sertlikte olması ve çimento ile iyi bir şekilde birleşmiş olması istenir.
Konglomeralar içerdikleri malzemelerin ortalama boyutuna göre, ince çakıl, iri, koca çakıl ve kocataş olmak üzere başlıca üç gruba ayrılır. Konglomeralar, litolojik özelliklerine, boyut ayrışma derecelerine ve matris bileşimlerine göre sınıflandırılır. Bu ölçütlerin hepsi malzemenin oluşumuna ilişkin ögelerdir. Başlıca iki tür konglomera vardır;5
Genel olarak aynı litolojik yapıya sahip olan, iyi ayrışmış (yani, boyutları az çok benzer) ve yoksul matrisli olanlar,
Heterojen litolojik yapılı, kötü ayrışmış zengin matrisli olanlar. Malzemenin boyut ayrışma derecesi çökelme biçiminin bir sonucudur. İyi ayrışmış konglomeralar normal su akıntılarının ürünüdür. Buna karşılık çamur akıntılarında ya da su altı kaymalarında olduğu gibi hızlı çökelmeler sonucunda kötü ayrışmış konglomeralar ortaya çıkar iyi ayrışmış konglomeralar uzun süreli aşınma ve birikme süreçleri ve kararsız minerallerin kaybı yoluyla oluşur.
Bu tür konglomeralar daha çok kuvars ya da çakmak taşı ağırlıklı ince çakıllardır. Kötü ayrışmış konglomeraların matrisi ise daha çok kil ya da kumdan oluşur; bunlara grovak konglomera denir. Kararsız mineraller içeren kötü ayrışmış konglomeralar, birikinti yelpazelerinde ve yoğunluk akıntılarında (çok bulanık dip akıntıları) görüldüğü gibi, hızlı mekanik aşınmaların ve birikmelerin gerçekleşmiş olduğuna işaret eder. İyi ayırmış olanların tersine,bu tür oluşumlar genellikle kalındır ve uzamsal dağılımları sınırlıdır. Buzullarca biriktirilen konglomeralar da kötü ayrışmış türdendir.
Antik Çağ'da özellikle sağlam olması istenen sütun gibi yapılarda kullanılmıştır. Konglomeraları oluşturan büyük çakıllar, nehir ve derin derelerin ağzında, kıyılara yakın yerlerde, alüvyon yataklarında ve deltalarda yığılır. Konglomeralarda ki çakıllar ekseriya kuvars, kireçtaşı ve *kuvarsit*tir. Yuvarlanmış kayaçlardan oluşan bu çakıllar bazen magmatik, başkalaşıma uğramış yahut sedimenter kökenli olabilir.
Çeşitli kayaç parçalarının akarsu ortamında uzun mesafeler boyunca taşınıp, orta-iyi derecede yuvarlaklık kazanması sonucu oluşan, tane boyu 2 mm'den büyük çakıl ve blokların kum ve doğal çimento ile bağlanıp pekişmesiyle konglomera adı verilen sedimanter kayaçlar meydana gelir. Çoğu kez Konglomeralar, iri çakıl taneleri arasındaki boşluklarında kum ve çakıl içermelerinden dolayı dolayı kötü boylanmışlardır. Kesilerek plaka halinde getirilen konglomeralar parlatıldıktan sonra inşaatlarda kaplama malzemesi olarak kullanılır. Konglomeralarda çakılların yaklaşık aynı sertlikte olması ve çimento ile iyi bir şekilde birleşmiş olması istenir.Breş, kırık çimentolu mineral parçalarından oluşan bir kaya veya ince taneli bir matris ile bir araya getirilmiş, kayaların bileşimine benzer veya bunlardan farklı olabilen bir kayadır.6 Breşi, konglomeradan ayıran en önemli özellik ise iri tanelerin yuvarlaklaşmış değil de köşeli olmasıdır.
| Boyut Aralığı | Tane Adı | Yaygın ismi |
|---|---|---|
| >256'dan küçük | Blok | Çakıl |
| 64-256 arasında | Parça | Çakıl |
| 4-64 arasında | Çakıl | Çakıl |
| 2-4 arasında | Granül | Çakıl |
7 sedimanter kayaç olan breş ve konglomera için tane boyu sınıflandırması
Konglomeralar aşağıdaki maddeler tarafından adlandırılabilir ve sınıflandırılabilir:
Sınıflandırma yöntemi, yürütülen araştırmanın türüne ve detayına bağlıdır.8910
Büyük ölçüde çakıldan oluşan bir tortul Kayaç ilk çakıl yuvarlaklığına göre adlandırılır. Eğer onu içeren çakıl klastları büyük ölçüde yer altına yuvarlanmışsa, bu bir konglomera. Onu oluşturan çakıl klastları büyük ölçüde açısal ise, bir breştir. Bu tür breşlere onları diğer konglomera türlerinden mesela volkanik ve fay breşlerinden ayırt etmek için tortul breşler denebilir. Yuvarlak ve açısal çakıl klastlarının bir karışımını içeren tortul kayaçlara bazen breş-konglomera denir.1112
Konglemeralar yüksek enerjili ortamlarda oluşur. bu nedenle sakin, durgun, dalga enerjisi fazla olmayan (körfez, haliç, lagün v.b) ortamlarda fazla oluşmaz.
Konglomeralar nadiren çakıl büyüklüğünde klastlardan oluşur. Tipik olarak, çakıl boyutlu klastlar arasındaki boşluk, matris olarak bilinen çeşitli miktarlarda silt, kum ve kilden oluşan bir karışım ile doldurulur. Bir konglomeradaki münferit çakıl klapeleri, birbirleriyle temas etmeyecek ve matris içinde yüzecek şekilde bol miktarda matris ile birbirinden ayrılırsa buna parakonglomera denir. Parakonglomeralar da genellikle Sınıflandırılmamış ve çakıl klastlarından daha fazla matris içerebilir. Bir konglomera ve çakıl klastlar birbirleriyle temas halinde ise, buna ortokonglomera denir. Parakonglomeraların aksine, ortokonglomeralar tipik olarak çapraz tabakalanır ve genellikle kalsit, Hematit, kuvars veya kil ile iyi çimentolanır ve taşlaşmış hale gelir. Parakonglomerat ve otokonglomeratlar arasındaki farklar, birikme şekillerindeki farklılıklar ile ifade edilir. Parakonglomeratlar, ya yaygın buzul olan kasalar ya da moloz akış yatakları ile ilişkilidir. Ortokonglomeratar tipik olarak sulu akımlar ile (Akarsu vb.) ilişkilidir.131415
Konglomeralar ayrıca bileşimlerine göre kategorize edilir. Bir çakıl taşı veya tek bir kayaç ve mineralden oluşan herhangi bir kırıntılı tortul Kayaç ya bir monomit ya da algomit ya da çakıl taşı olarak bilinir. Konglomera, iki veya daha fazla Kayaç'tan oluşan, mineral veya her ikisinin birleşiminden oluşuyorsa, polimiktik konglomera olarak bilinir. Bir polimiktik konglomera, metastabil dengesiz kayaçlar ve mineraller sınıfının bir ürün yelpazesini içeriyorsa, buna petromiktik konglomera denir. Buna ek olarak, çakıl boyutlu klastların litolojisi ile belirtildiği gibi çakıllar, bu klastları, çevreleyen matristen litolojide önemli ölçüde farklı olan kayaçlar ve minerallerden oluşuyorsa ve bu nedenle, daha eski ve birikme havzasının dışından türetilirse, çakıllar kaynak tarafından sınıflandırılır. Bu klastlar, çevreleyen matrisin litolojisi ile aynı veya tutarlı olan kayaçlar ve minerallerden oluşuyorsa bir tabakanın birikmesinden hemen sonra gerçekleşir ve biriktirme havzasından türetilirse de, konglomera, intraformasyonel ( gel-git kuşağında sedimantasyonla(tortulanma) eş zamanlı oluşumlardır). bir konglomera olarak bilinir.161718
İki tanınmış intraformasyonel konglomera türü şist çakıl taşı ve düz çakıl taşlarıdır.19 Bir şist-çakıl taşı, büyük ölçüde kil mineralleri tarafından bir arada tutulan ve bir nehir kanalı içinde veya bir göl kenarı boyunca olduğu gibi ortamlarda erozyon tarafından oluşturulan yuvarlak çamur yongaları ve çakıl taşları kümelerinden oluşan bir konglomera.20
Düz (dik konglomeralar) çakıl konglomeralar ya fırtına ya da tsunami ile gelgit Daire aşındırır sığ bir deniz dibi ya da gelgit akıntıları bir kıyı boyunca aşındırarak oluşturulan kireç, çamur nispeten düz klastlardan oluşan gruplar vardır.21
Son olarak, konglomeratlar genellikle bunları içeren baskın klape boyutuna göre ayrılır ve adlandırılır. Bu sınıflandırmada, büyük ölçüde granül boyutlu klastlardan oluşan bir konglemeraya granül konglomera denir; büyük ölçüde çakıl büyüklüğünde klastlardan oluşan bir konglomera da çakıl konglomerası denir ve büyük ölçüde Arnavut kaldırımı büyüklüğünde klastiklerden oluşan bir konglomeraya Arnavut kaldırımı konglomerası denir.2223
Konglomeralar doğal çimento ve çakıl bileşimlerinin yanı sıra çakıl boyutları arasındaki ilişkiye göre isimlendirilirler. Buna göre:
Konglomeralar çeşitli tortul ortamlarda birikmektedir.
Türbiditlerde, bir yatağın bazal kısmı tipik olarak kaba taneli, bazen konglomeratiktir. Bu ortamda, konglomeralar normalde çok iyi sınıflandırılır, iyi yuvarlanmış ve genellikle güçlü bir A ekseni tipi çıtalar halindedirler.25
Konglomeralar, genelde uyumsuzluğun üzerinde deniz geçişleri sırasında ortaya konulan sekansların tabanında bulunurlar ve bazal konglomeralar olarak bilinirler. Kıyı şeridinin belirli bir zamanda konumunu temsil ederler ve ayrık zamanlıdırlar.26
Akarsu ortamlarında biriken konglomeralar tipik olarak iyi yuvarlanır ve iyi sınıflandırılır. Bu boyuttaki kepçeler yatak yükü olarak, sadece yüksek akış hızı zamanlarında taşınır. Çatlaklar yıpranma sebebiyle daha fazla taşındıkça maksimum klape boyutu azalır, bu yüzden konglomeralar olgunlaşmamış nehir sistemlerinin daha karakteristik özelliğidir. Olgun nehirler tarafından biriken tortularda, konglomeralar, genellikle bir kanal dolgusunun bazal kısmı ile sınırlıdır ve burada çakıl gecikmeleri olarak bilinirler.27
Ölüm Vadisi Milli Parkı'nda Fanglomerate Alüvyon yatakları yüksek kabartma bölgelerinde oluşur ve tipik olarak kaba tanelidir. Dağ cephelerinde bireysel alüvyon hayranları örgüleri oluşturmak için birleşiyor ve bu iki ortam en kalın konglomerat birikintileri ile ilişkilidir. Bu ortamda biriken konglomeraların büyük bir kısmı güçlü bir AB-düzlemi imbrikasyonu ve klemp ile desteklidir. Enkaz akışı birikmesi sonucu matris destekli konglomeratlar, birçok alüvyal fan ile oldukça yaygın olarak ilişkilidirler. Bu tür konglomeralar, hızla aşınan (örneğin çöl) gibi ortamlarda bir alüvyal fan içinde biriktiğinde, ortaya çıkan kaya birimine genellikle fanglomera denir.28
Buzullar çok iri taneli malzeme taşırlar ve birçok buzul yatağı konglomeratiktir. Bir buzul tarafından doğrudan çökeltilen tortular olan tillites(Buzul tortusu), tipik olarak kötü sınıflandırılmış, matris destekli konglomeralardır. Matris genellikle ince öğütülmüş kaya parçalarından oluşur, ince tanelidir. Buzullarla ilişkili su birikintileri genellikle eskerler gibi yapılar oluşturan konglomeratiklerdir.29
Konglomera örneği barselona yakınlarındaki montserrat'ta görülebilir. Burada erozyon, dağın adlandırdığı karakteristik pürüzlü şekilleri veren dikey kanallar yarattı (montserrat tam anlamıyla "pürüzlü dağ" anlamına gelir.) Kaya, santa maria de montserrat Manastırı'nda olduğu gibi bir yapı malzemesi olarak kullanılacak kadar güçlüdür.
Başka bir örnek olan Crestone Konglomerası, Colorado' nun San Luis kasabasında ve yakınında meydana gelir. Crestone konglomerası, tarih öncesi alüvyonlu fanlar ve fluvial sistemlerde biriken zayıf sınıflandırılmış fanglomeratlardan oluşur. Bu kayalardan bazıları kırmızı ve yeşil tonlara sahiptir.
Konglomera uçurumları, eski Angus ve Kincardineshire ilçelerinin kıyıları boyunca Arbroath'tan kuzeydoğu İskoçya'nın doğu kıyısında bulunur. Dunnottar Kalesi, Stonehaven kasabasının hemen güneyindeki kuzey denizine uzanan sağlam bir konglomera burnunda oturuyor.
Copper Harbor konglomerası hem Keweenaw Yarımadası'nda hem de Superior Gölü' ndeki Isle Royale Milli Parkı'nda bulunur. Konglomera, kata Tjuta' nın kubbeli tepelerinde, Avustralya'nın Kuzey Bölgesi'nde30 veya Macaristan'daki Buda Tepeleri'nde de görülebilir.31 On dokuzuncu yüzyılda kalın bir Pottsville konglomera tabakasının Pennsylvania'daki antrasit kömür önlemlerinin altında olduğu kabul edildi.32
Mars'ta konglomera levhaları "Hottah" adlı bir sonuçta bulundu ve bilim adamları tarafından eski bir dere içinde oluşmuş olarak yorumlandı. NASA'NIN Mars gezgini merakı tarafından keşfedilen çakıllar, kum parçacıklarının boyutundan golf toplarının boyutuna kadar değişmektedir.
Analiz, çakıl taşlarının yürüme hızında akan ve ayak bileğinden kalçaya kadar derinlikte olan bir derede biriktiğini göstermiştir.33
Döşeme ve süsleme sanatında kullanılan çakıl taşı, deniz kıyısı ve akarsu yataklarında bulunan, mekanik aşınma sonucunda yuvarlaklaşmış, genellikle sert ve küçük boyutlu kayaçlara verilen isim olup halk arasında çakıl olarak da anılmaktadır. Deniz kıyısı ve dere yataklarında bulunan bu taşların boyutları 20–60 mm arasında değişmekte olup, bazı yörelerde çakıl taş veya dere taş, bazı yörelerde ise yağmur taş olarak isimlendirilmektedir. Koca taş ise 200 mm'den büyük olanlara verilen isimdir. Bu taşları biçimlendiren buzul, rüzgâr ve su gibi etkenlerdir. Ayrıca peyzaj mimarisinde de kullanılmakta olan çakıl taşı, döşendiği mekanlarda dekoratif olduğu kadar, sıcak ve soğuktan da etkilenmeyecek bir dayanıklılığa sahiptir. Bugün eski tarz döşemeler, günümüzün çağdaş mimarisi ile buluşturularak eski güzelliklere yeniden hayat verilmektedir. Çakıl taşı Türkiye'de yoğun olarak Akdeniz'de çıkarılır ve deniz kenarlarında oluşan fiziksel tortul bir kayaç'dır. 34
Metamorfik(başkalaşım) değişim, konglomeratı metakomlomerata dönüştürür.35
Orijinal kaynak: konglomera. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Boggs, S. (2006) Principles of Sedimentology and Stratigraphy., 2nd ed. Prentice Hall, New York. 662 pp. ISBN 0-13-154728-3 ↩
Friedman, G.M. (2003) Classification of sediments and sedimentary rocks. In Gerard V. Middleton, ed., pp. 127-135, Encyclopedia of Sediments & Sedimentary Rocks, Encyclopedia of Earth Science Series. Kluwer Academic Publishers, Boston, Massachusetts. 821 pp. ISBN 978-1-4020-0872-6 ↩
Neuendorf, K.K.E., J.P. Mehl, Jr., and J.A. Jackson, eds. (2005) Glossary of Geology (5th ed.). Alexandria, Virginia, American Geological Institute. 779 pp. ISBN 0-922152-76-4 ↩
Nichols, G. (2009) Sedimentology and Stratigraphy, 2nd ed. John Wiley & Sons Ltd, Chichester, West Sussex, United Kingdom. 419 pp. ISBN 978-1-4051-9379-5 ↩
Tucker, M. E. (2003) Sedimentary Rocks in the Field, 3rd ed. John Wiley & Sons Ltd,West Sussex, England. ISBN 0-470-85123-6 ↩
Williams, G. D. (1966) Origin of Shale-Pebble Conglomerate. American Association of Petroleum Geologist Bulletin. vol. 50, no. 3, pp. 573–577. ↩
Flugel, E. (2010) Microfacies of Carbonate Rocks: Analysis, Interpretation and Application, 2nd ed. Springer-Verlag, Berlin, Germany. ISBN 978-3-642-03795-5 ↩
Walker, R. G. 1979. Facies Models. Reprinted with revisions from a series of papers in Geoscience Canada, 1976–1979, Geological Association of Canada ↩
Seibold, E. & Berger, W.H. 1996. The Sea Floor: an introduction to Marine Geology, Springer. ↩
Tucker, M. E. Sedimentary petrology, 3rd edition, 2001, WileyBlackwell ↩
Bourman, Robert P.; Ollier, Clifford D.; Buckman, Solomon (2015-06-01). "Inselbergs and monoliths: a comparative review of two iconic Australian landforms, Uluru (Ayers Rock) and Burringurrah (Mount Augustus)". Zeitschrift für Geomorphologie. 59 (2): 197–227. doi:10.1127/0372-8854/2014/0148. ISSN 0372-8854. ↩
Farics, Éva; Farics, Dávid; Kovács, József; Haas, János (2017). "Interpretation of sedimentological processes of coarse-grained deposits applying a novel combined cluster and discriminant analysis". Open Geosciences. 9 (1): 525–538. doi:10.1515/geo-2017-0040. ↩
"Geologic map of Schuylkill County". 1884. Archived from the original on 2008-04-11. ↩
"NASA Rover Mars Yüzeyinde Eski Akıntıyı Buluyor" . Haberler . Jet Sevk Laboratuvarı/ California Teknoloji Enstitüsü . 27 Eylül 2012 . Erişim tarihi: 28 Şubat 2016 . ↩
http://www.dogaltassektoru.com/2009/12/turkiyedeki-dogal-taslarn-tanmlar ↩
Neuendorf, KKE, JP Mehl, Jr. ve JA Jackson, ed. (2005)Jeoloji Sözlüğü(5. baskı). İskenderiye, Virginia, Amerikan Jeoloji Enstitüsü. 779 s.ISBN0-922152-76-4 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page