klasisizm ne demek?

Klasisizm, Antik Yunan ve Roma sanatını temel alan tarihselci yaklaşım ve estetik tutumdur.¹ "1660 ekolü" olarak da bilinir.

Klasisizm'in temel ögeleri kendi içinde soyluluk, sağ duyu ve akılcılık, uyum, açıklık, sınırlılık, evrensellik, idealizm, denge, ölçülülük, güzellik ve görkemliliktir. Yani bir eserin klasik sayılabilmesi için bu özellikleri barındırması gerekmektedir. Kısaca klasik bir eser, bir üslubun en yetkin ve en uyumlu ifadesini bulduğu eserdir. Klasisizm temellerini Rönesans aristokrasisinden alır. Klasisizm bir bakıma aristokrasinin ürünüdür. Kuralcılık olarak da bilinir.

Yeniden doğuş diye adlandırılan Rönesans döneminde gelişmiştir.² Bu akımın izleri bir önceki dönemde Rebelais ve Montaigne’de, hatta Aristoteles’tedir.

Edebiyatta klasisizm

17. yüzyıl'ın II. döneminde Fransa'da ortaya çıkmıştır.³ Konusu eski Yunan ve Roma mitolojisinden alınmıştır. Mükemmeliyetçidir ve ana dil esas alınmıştır. "Sanat, sanat içindir." anlayışı benimsenmiştir. Sanatçılar eserlerinde kişiliklerini gizlemişlerdir. Eserlerde klasik, değişmeyen tipler oluşturulmuştur. Fiziksel ve sosyal çevre önemli değildir çünkü değişkendir. Kullanılan dil, seçkinlerin dilidir. Anlatım süssüz ve yalındır.
Özellikle tiyatro ve deneme türlerinde gelişmiştir. Tiyatro eserlerinde "Üç birlik kuralı"na (Olay-yer-zaman birliği) uyulur. Önemli olan konu değil, konunun işlenişidir. Kahramanlar ruhsal özellikleriyle ele alınır. Akıl, sağduyu ve doğaya önem verilir. Konular, eski Yunan ve Latin kaynaklarından alınır. Düş ve duygu değil, mantık ve ölçü önemlidir.

Dünya edebiyatında klasisizmin önemli öncüleri ve temsilcileri

Montaigne: Denemeler
La Fontaine: Fabl
Racine, Corneille: Trajedi
Moliere: Komedi
Boileau: Eleştiri
Fenelon, Madame de la Fayette: Roman
La Bruyere: Karakterler
Bossuet: Hitabet
Felsefe-düşüncede: Descartes, Pascal
Türk edebiyatında: Direktör Ali Bey

Not: Türk edebiyatı sanatçıları Klasisizm akımının tüm özelliklerini göstermez. Örneğin Şinasi, Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey, "Sanat, sanat içindir" anlayışını benimsemek yerine "Sanat toplum içindir" anlayışını benimsemişlerdir.

Bir diğer önemli husus ise bu akımın daha çok tiyatro akımı olmasıdır.
Şinasi'nin La Fontaine'den, Ahmet Vefik Paşa'nın da Moliere'den yaptığı çeviri ve uyarlamalar ile klasizm tanzimat edebiyatı döneminde tanınmaya başlanmıştır.