kaderiyye ne demek?

Kaderiyye

Kaderiyye, İslam düşüncesinde, insanın fiillerinde özgür ve sorumlu olduğunu savunan bir itikadi ekoldür. Bu ekole göre insan, akıl ve irade sahibi bir varlık olarak, kendi eylemlerini seçme ve gerçekleştirme gücüne sahiptir. Dolayısıyla insan, iyilik ve kötülüklerinden bizzat sorumludur.

Temel İlkeler:

• İnsanın Fiillerinde Özgürlüğü: Kaderiyye'ye göre Allah, insanı fiillerinde mecbur bırakmamıştır. İnsan, cüzi iradesiyle dilediğini seçer ve yapar. Bu seçimlerinden dolayı da hesaba çekilecektir.
• Allah'ın İlm-i Ezelisi ve Kader: Kaderiyye, Allah'ın her şeyi önceden bildiğini (İlm-i Ezelî) kabul eder. Ancak bu bilginin, insanın iradesini ortadan kaldırmadığına inanır. Allah, insanın neyi seçeceğini bilir, fakat bu bilgi insanın seçimini belirlemez. Yani, Allah'ın bilmesi, insanın o fiili yapmaya mecbur olduğu anlamına gelmez.
• Sorumluluk ve Hesap: İnsan, fiillerini kendi iradesiyle seçtiği için, yaptıklarından sorumludur. Ahirette de bu sorumluluğunun hesabını verecektir. Bu nedenle, iyilik yapan ödüllendirilecek, kötülük yapan cezalandırılacaktır.
• Kötülüğün Kaynağı: Kaderiyye'ye göre kötülük, Allah'tan değil, insanın yanlış seçimlerinden kaynaklanır. İnsan, iradesini kötüye kullanarak kötü fiiller işler ve bu fiillerin sorumluluğu da kendisine aittir.

Tarihsel Gelişim:

Kaderiyye düşüncesi, İslam'ın ilk dönemlerinde, özellikle Emevi Devleti'nin sonlarına doğru ortaya çıkmıştır. Bu düşüncenin doğuşunda, Emevi yöneticilerinin kendi zulümlerini ve hatalarını "kader"e bağlamalarına bir tepki olduğu düşünülmektedir. Kaderiyye, insanın sorumluluğunu vurgulayarak, bu türden kaderci yaklaşımlara karşı çıkmıştır.

Önemli Şahsiyetler:

Kaderiyye'nin önde gelen temsilcileri arasında Hasan-ı Basri ve Ma'bed el-Cüheni gibi isimler sayılabilir.

Eleştiriler:

Kaderiyye düşüncesi, özellikle Cebriyye ve Eş'ariyye gibi diğer itikadi ekoller tarafından eleştirilmiştir. Bu eleştirilerin temelinde, Kaderiyye'nin Allah'ın mutlak kudreti ve iradesi ile insan iradesi arasındaki ilişkiyi yeterince açıklayamadığı ve Allah'ın ilminin insan fiillerini etkilemediği görüşünün İslam'ın temel prensipleriyle çeliştiği iddiaları yer almaktadır.

İlgili Kavramlar:

• Kader
• İrade-i Cüziyye
• İlm-i Ezelî
• Cebriyye
• Eş'ariyye
• Sorumluluk